Modernizacyjny spór w Sejmie. Niższy koszt przeciwrakietowej Wisły?

Posiedzenie Sejmowej Komisji Obrony Narodowej zostało zwołane na wniosek grupy posłów, którym przewodniczył Czesław Mroczek (PO), były wiceminister obrony narodowej w rządzie PO-PSL. We wstępie przedstawiciel wnioskodawców ostro skrytykował stan realizacji Planu Modernizacji Technicznej na lata 2013-22, wskazując na opóźnienia w programach bezzałogowców, artylerii rakietowej Homar, czy okrętów nawodnych. Z kolei wiceszef MON Wojciech Skurkiewicz odparł, że pierwotny PMT został bardzo mocno niedoszacowany. Jego pełna realizacja kosztowałaby 250 mld złotych, podczas gdy zaplanowano około 100 mld. Przypomniał też, że w czasach rządu PO-PSL nie wykorzystano kilkunastu mld złotych, jakie powinny przysługiwać MON zgodnie z zasadą wydawania 1,95 proc. PKB na obronę.  

Przedstawiając w piątek stan realizacji programu Wisła wiceminister Skurkiewicz powtórzył deklarację, że resort nie rezygnuje z żadnego z programów modernizacyjnych. "Absolutnie nie wycofujemy się z żadnego z tych programów, które zostały przyjęte - 15 programów jest realizowanych. Oczywiście wskazujemy priorytety, bo one nieco się zmieniają, ale to nie jest podstawa, by mówić, że z czegokolwiek rezygnujemy" – mówił Skurkiewicz. Przypomniał też, że obecny resort dodał do priorytetów systemy cyberobrony.

"Rząd, MON dostrzegają potrzeby polskiej armii, ale też dostrzegamy zaniedbania. Nie da się czegoś zrealizować w ciągu dwóch lat, jeżeli zaniedbania sięgają kilkunastu lat” – dodał wiceminister. Zapewnił, ze w resorcie trwają prace nad powołaniem Agencji Uzbrojenia, która ma usprawnić proces zakupów, m. in. dzięki ułatwieniu kontaktów między wojskiem a przemysłem zbrojeniowym. Zapowiedział, że w ramach perspektywy planistycznej do 2026 roku na modernizację ma zostać wydanych 170 mld złotych. Nowy Plan Modernizacji Technicznej, na bazie już przyjętych szczegółowych kierunków rozwoju Sił Zbrojnych, ma być przygotowany w najbliższych miesiącach.

Zastępca szefa zarządu planowania rzeczowego Sztabu Generalnego WP płk Krzysztof Zielski przyznał, że wydatki związane z programem Wisła mają wpływ na realizację innych programów modernizacyjnych. Podkreślił, że obrona powietrzna pozostaje od lat priorytetem w modernizacji sił zbrojnych. "Mówimy od wielu lat o priorytecie, jakim jest obrona powietrzna i przeciwrakietowa. Nie mówimy tylko o szczegółowych kierunkach przebudowy i modernizacji, które zostały w maju przyjęte przez Radę Ministrów" – zaznaczył Zielski. Dodał, że te zdolności należały do głównych priorytetów w programach modernizacyjnych na lata 2013-22 i 2009-2018.

"Wartość programu Wisła, którą musieliśmy zabezpieczyć do 2022 r., przekroczyła nasze szacunki planistyczne" – mówił Zielski. Jak podkreślił, "skutki musiały się przenieść na inne programy modernizacyjne, które musieliśmy przemodelować tak, aby można było środki finansowe z tych programów przenieść i pozyskać na potrzeby programu Wisła". "Nie oznacza to jednak, że my te programy wyrzuciliśmy do kosza. Natomiast zmieniamy profil finansowania, zmieniamy horyzont realizacji" – powiedział Zielski. Według niego oznacza to także remonty niektórych typów uzbrojenia, by zapewnić zdolności pomostowe zanim zostanie zakupiony nowy sprzęt.

Pełnomocnik MON ds. pozyskania i wdrożenia systemu Wisła płk Michał Marciniak powiedział, że podział programu na dwie fazy miał przyspieszyć jego realizację. "Jesteśmy na etapie definiowania wymagań sprzętowych dotyczących drugiej fazy. Koncentrujemy się na możliwości integracji polskich elementów w systemie Patriot" – powiedział Marciniak. Przypomniał, że chodzi nie tylko o specjalne pojazdy i podwozia, ale także elementy systemów łączności i polskie radary, które mają współpracować z zestawami Patriot. Zaznaczył, że oczekuje się zawarcia umowy na realizację drugiej fazy w 2019 roku, ale jest to warunkowane wypracowaniem ze stroną amerykańską porozumienia dotyczącego m.in. konfiguracji systemu.

Płk Marciniak przekazał też istotne informacje dotyczące kosztów pierwszej fazy systemu Wisła. Wartość podatku VAT to około 3 mld złotych (cały system to 4,75 mld USD, czyli ponad 17 mld złotych). Pełnomocnik MON ds. wdrożenia systemu Wisła stwierdził też, że istnieje możliwość obniżenia kosztów pierwszej fazy programu Wisła, nawet o dalszych kilkaset mln dolarów. Trwają także negocjacje z amerykańską agencją DSCA, mające na celu obniżenie opłaty za zarządzanie w programie FMS z 3,5 do 3,2 proc. Dodał też, że wdrażanie systemu IBCS odbywa się zgodnie z harmonogramem założonym w Stanach Zjednoczonych. 

Do pierwszej fazy programu należy 10 umów - pięć z rządem USA (umowa główna dostawy, dwie umowy szkoleniowe, umowa na sprzęt kryptograficzny i umowa na elementy systemu łączności Link-16) oraz pięć umów krajowych - na pojazdy Jelcz, mobilne węzły łączności, pojazdy do transportu pocisków przechwytujących, kabiny stanowisk łączności, kierowania i dowodzenia. Główna umowa zawarta została 28 marca. 

Przypomnijmy, że w drugim etapie programu planowane jest pozyskanie baterii z radarami dookólnymi oraz pociskiem niskokosztowym SkyCeptor. Przebieg drugiego etapu jest więc zależny od amerykańskiego programu LTAMDS, w którym będzie wybrany nowy radar obrony powietrznej US Army (Polska chce pozyskać rozwiązanie zgodne z tym, jakie wdroży armia amerykańska), jak i od integracji systemu SkyCeptor.

Przy okazji informacji o programie Wisła posłowie poruszali również kwestie związane z całokształtem modernizacji Sił Zbrojnych RP. Przedstawiciele opozycji zwracali uwagę na opóźnienia w poszczególnych programach. Poseł Paweł Suski (PO) mówił w tym kontekście m.in. o zakupie systemów bezzałogowych, z kolei Czesław Mroczek wskazywał na opóźnienia w przygotowaniu dokumentów planistycznych. Zapowiedział też, że do jesieni opozycja przygotuje raport dotyczący realizacji Planu Modernizacji Technicznej.

Były minister obrony w rządzie Zjednoczonej Prawicy Antoni Macierewicz zaznaczył z kolei w kontekście programu Wisła, że notyfikowana pod koniec ubiegłego roku maksymalna cena za pierwszy etap - 10,5 mld USD - była przedmiotem krytyki opozycji i była przedstawiana przez nią jako kwota, którą trzeba będzie zapłacić za pierwszą fazę obrony powietrznej, choć ostateczna wartość była o ponad połowę niższa. Przypomniał o zakupach amunicji krążącej Warmate, czy karabinów Grot. Odwołał się też do treści dwóch niejawnych raportów NIK, które jego zdaniem w bardzo złym świetle stawiały zdolności Sił Zbrojnych po rządach PO-PSL, jak i sam proces modernizacji.

Obecny na sali przedstawiciel NIK potwierdził, że przeprowadzono dwie kontrole dotyczące środków bojowych oraz wybranych programów operacyjnych, raporty z tych kontroli są jednak ściśle tajne. Wśród parlamentarzystów padły głosy, że przynajmniej pewna część tych dokumentów powinna zostać odtajniona.

Były wiceszef MON Bartosz Kownacki, który do stycznia odpowiadał za modernizację zwrócił uwagę na konieczność realizacji obu faz programu Wisła. Z kolei posłanka Anna Maria Siarkowska zaapelowała o ujmowanie programów modernizacyjnych w kontekście szerszej strategii obronnej. 

MK/JP/PAP