Specustawa o inwestycjach obronnych - w Sejmie

Projekt, przyjęty w kwietniu przez Radę Ministrów, przewiduje uproszczenie procedur budowlanych w przypadku inwestycji uznanych za strategiczne lub kluczowe dla obronności – w tym inwestycji w przemysł zbrojeniowy. Zakłada m.in. odstąpienie od wymogu uzyskania zgód wodnoprawnych i środowiskowych, wyłącza szereg przepisów, w tym o udziale społeczeństwa w ochronie środowiska.

„Proces i inwestycyjny trwał zbyt długo, czasem ciągnie się przez kilkanaście lat. Nie mamy czasu do stracenia, ryzyko jest bardzo poważne, inwestycje wojskowe i te ze względu na bezpieczeństwo naszch obywateli muszą być wykonywane natychmiast” –– mówił w kwietniu wicepremier, minister obrony Kosiniak-Kamysz. Według MON, które przygotowało projekt, chodzi o zmniejszenie biurokracji i uwolnienie od „absurdów”, jak licząca setki i tysiące stron dokumentacja.

MON, zbrojeniówka, MSWiA

Możliwość korzystania ze specjalnych przepisów przewidzianych w projekcie ma przysługiwać także szefowi MSWiA ze względu na „istotne dla bezpieczeństwa państwa kwestie” pozostające w gestii szefa MSWiA.

Jako strategiczną w zakresie potrzeb obronności państwa projekt definiuje „inwestycję celu publicznego, realizowaną na potrzeby obronności państwa ze względu na istotny interes bezpieczeństwa państwa lub zobowiązania sojusznicze”. Do kluczowych mają się zaliczać także  inwestycje w celu budowania przemysłowego potencjału obronnego; na potrzeby działań służących „zapewnieniu porządku publicznego” oraz ochronie ludności i obronie cywilnej - stąd możliwość korzystania z ustawy także przez szefa MSWiA.

Bez pozwoleń, bez oceny skutków, bez udziału obywateli

Tak scharakteryzowane inwestycje mają wyłączać Prawo zamówień publicznych, ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawę o rewitalizacji, niektóre działy ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie (udział społeczeństwa w ochronie środowiska, ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko i na obszary Natura 2000); przepisy o ochronie przyrody (zwolnienie z obowiązku uzyskiwania zezwoleń na usunięcie drzew i krzewów, z obowiązku nasadzeń zastępczych i kompensacji przyrodniczej), o ochronie gruntów rolnych i leśnych, o ochronie zabytków (w przypadku wyrębu na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków) oraz przepisy Prawa wodnego dotyczące udzielenia zgody wodnoprawnej. Projekt zmierza także do wyłączenia ustaw o pracowniczych i o rodzinnych ogrodach działkowych.

Dla terenów zamkniętych ustalonych przez ministra obrony lub aktywów państwowych mają zostać określone dopuszczalne poziomy hałasu. Nie będą one obejmowały hałasu powodowanego przez starty i lądowania statków powietrznych ani przez linie energetyczne.

Projekt dotyczy także ustanawiania „stref ochronnych terenu zamkniętego”. Ma to być obszar poza granicami terenu zamkniętego ustalony przez ministra obrony i wyznaczony przez wojewodę, gdzie „z uwagi na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa obowiązują zakazy i ograniczenia w zagospodarowaniu lub korzystaniu z terenów”.

Jeżeli przeprowadzenie pomiarów badań lub innych prac – np. archeologicznych, geologicznych, hydrogeologicznych - potrzebnych do sporządzenia wniosku o wydanie zezwolenia na realizację decyzji strategicznej dla obronności wymaga wejścia na teren cudzej nieruchomości, inwestor może wystąpić do wojewody o zezwolenie na takie wejście. Zanim inwestor się o nie zwróci, inwestor ma obowiązek wystąpić do właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości o zgodę. Jeżeli jej nie uzyska, zgodę wydaje wojewoda.

Po zakończeniu pomiarów, badań lub innych prac koniecznych do wniosku o wydanie decyzji o realizacji decyzji inwestor ma obowiązek przywrócić nieruchomość do stanu poprzedniego. Jeżeli to niemożliwe, właścicielom lub użytkownikom wieczystym przysługuje odszkodowanie. Decyzję o odszkodowaniu wydaje wojewoda.

Jeśli inwestycja ma być realizowana na terenie, którym zarządzają Lasy Państwowe, nieruchomość z mocy prawa nieodpłatnie przechodzi w zarząd nowego podmiotu. Lasy Państwowe są wtedy zobowiązane nieodpłatnie wyciąć i wywieźć drzewa i krzewy w wieku powyżej 20 lat; koszty wycinki młodszych drzew i krzewów ponosi inwestor. Pozyskane w ten sposób drewno staje się własnością Lasów Państwowych.

Wywłaszczenia, odszkodowania, wątpliwości

Od decyzji o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji przysługuje odwołanie. Jednak – jak zakłada projekt - w postępowaniu odwoławczym nie można uchylić decyzji o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w całości ani stwierdzić jej nieważności, „gdy wadą dotknięta jest tylko część tej decyzji”. Proponowane przez rząd przepisy wzbudziły zastrzeżenia natury konstytucyjnej. Tuż po przyjęciu projektu przez rząd „Rzeczpospolita” wskazywała, że ma to być kolejna specustawa odchodząca od zwykłego trybu wywłaszczeń ze szkodą dla właścicieli gruntów. Cytowani przez dziennik prawnicy wskazywali na wątpliwości związane z wywłaszczeniami i odszkodowaniami, w przypadku gdy grunty pod inwestycję mają być pozyskiwane nie od skarbu państwa ani jednostek samorządu terytorialnego, lecz od właścicieli prywatnych. Cytowani eksperci zwracali uwagę, że 30-dniowy termin na wydanie decyzji o wysokości odszkodowania jest nierealny, ponieważ nie wystarczy nawet, by oszacować wartość nieruchomości.

Nieruchomość ma automatycznie przejść na własność podmiotu publicznego z chwilą uprawomocnienia się decyzji administracyjnej i przed wypłatą odszkodowania. Projekt zakłada, że właściciel traci prawo do swojej nieruchomości, a inwestor może natychmiast rozpocząć użytkowanie terenu, także jeśli właściciel nie zgadza się z decyzją i planuje ją zaskarżyć.

Według autorów zasadniczym celem projektu „jest pilna potrzeba uproszczenia i usprawnienia procesu inwestycyjno-budowlanego w zakresie przygotowania i realizacji strategicznych oraz kluczowych inwestycji dotyczących obronności państwa, które biorąc pod uwagę aktualną sytuację geopolityczną, powinny być traktowane jako priorytet przez wszystkie organy administracji państwowej”.

Projektowana ustawa ma wejść w życie w 30 dni od jej ogłoszenia.