NSR - niepewna przyszłość systemu rezerw

Z końcem września kolejni ochotnicy zakończyli swoje szkolenie w ramach Narodowych Sił Rezerwowych. Jednak większości z nich nie interesuje służba w NSR. Odbyte szkolenie ma być jedynie przepustką do rozpoczęcia kariery w regularnych pododdziałach Wojska Polskiego. Dlaczego tak jest?

Pierwotnym założeniem przyjętym podczas kreowania Narodowych Sił Rezerwowych było utworzenie ochotniczej formacji wojskowej na wzór amerykańskiej Gwardii Narodowej. NSR miały stanowić wsparcie dla mocno ograniczonej liczebnie armii zawodowej w sytuacjach nadzwyczajnych - m.in. podczas klęsk żywiołowych, czy akcji poszukiwawczych.

Zderzenie teorii z praktyką

Jednak 4 lata funkcjonowania NSR pozwoliły zweryfikować wstępne założenia. Okazało się, że nowopowstała formacja nie spełnia koncepcji obrony terytorialnej, ani też nie stanowi bazy rezerw osobowych dla armii. Przyjęta struktura, zadania i sposób funkcjonowania NSR mają niewiele wspólnego z OT. Narodowe Siły Rezerwowe wbrew swojej nazwie nie są w stanie zapewnić Wojsku Polskiemu wystarczającej liczby rezerw. Zdecydowana większość żołnierzy NSR traktuje służbę w tej formacji jako pierwszy krok w swojej wojskowej karierze. Kandydaci, którzy pomyślnie kończą szkolenie podstawowe, bez większych przeszkód otrzymują kontrakty w zawodowej armii, która daje większe możliwości rozwoju niż NSR.

Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż NSR nie cieszy się tak dużym zainteresowaniem, jakie było zakładane podczas tworzenia formacji. Mimo szeroko zakrojonej kampanii medialnej wciąż nie udaje się utrzymać stanu osobowego Narodowych Sił Zbrojnych na poziomie 20 tysięcy żołnierzy. Obecnie w formacji służy zaledwie 10 tysięcy ochotników, mimo że od października 2010 roku przeszkolono ich kilkadziesiąt tysięcy. Potencjalni żołnierze wolą zrzeszać się w organizacjach paramilitarnych, które nastawione są w głównej mierze na realizację zadań z zakresu obrony terytorialnej. Nowa koncepcja ma ich skłonić do podjęcia służby w NSR.

Nowy pomysł na NSR - Terytorialne Oddziały Specjalne

Decydenci dostrzegli potrzebę reorganizacji Narodowych Sił Rezerwowych. Proponowane przez ekspertów z Akademii Obrony Narodowej rozwiązania poszerzają krąg dotychczasowych zadań NSR. Na szczególne zainteresowanie zasługuje pomysł utworzenia terytorialnych oddziałów specjalnych, w których docelowo ma służyć 10 tysięcy żołnierzy.

Terytorialne Oddziały Specjalne NSR mają być dyslokowane w poszczególnych województwach i podlegać Wojewódzkim Sztabom Wojskowym. Przeznaczeniem TOS NSR ma być wykorzystanie operacyjne - w pierwszej kolejności podczas kryzysu, ale także w czasie wojny. Wbrew mylącej nazwie w wypadku wojny TOS-y nie będą prowadzić działań specjalnych. Ich domeną mają być działania bojowe oparte na działaniach nieregularnych oraz współdziałanie z jednostkami operacyjnymi wojsk własnych i sojuszniczych.

Widać tu wyraźne podobieństwo do spektrum zadań oddziałów Obrony Terytorialnej. Na uwagę zasługuje również kwestia świadczeń finansowych dla żołnierzy TOS NSR. Ochotnicy pozostający na przydziale kryzysowym mają otrzymywać regularne świadczenia. Również wynagradzanie żołnierzy NSR z jednostek liniowych potencjalnie mogłoby skłonić rezerwistów służących w wojskach operacyjnych do dłuższego pozostawania w gotowości bojowej. Zgodnie z koncepcją reformy planuje się sformowanie jednolitych pododdziałów rezerwy w jednostkach operacyjnych, co może przyczynić się do uporządkowania umiejscowienia rezerwistów w Siłach Zbrojnych.

Co dalej z Obroną Terytorialną?

Jak widać nowa koncepcja NSR ma wzmocnić potencjał obronny państwa, a także uczynić krok w stronę budowy jednostek Obrony Terytorialnej. Jednak czy dążenie do kompromisu między zachowaniem pierwotnych podstaw funkcjonowania NSR a spełnieniem oczekiwań środowisk opowiadających się za utworzeniem OT może przynieść wymierne rezultaty?

Optymalnym rozwiązaniem wydaje się być zorganizowanie struktur Obrony Terytorialnej w oparciu o dziesiątki tysięcy ochotników zrzeszonych obecnie w licznych organizacjach paramilitarnych. Koncepcja reformy NSR przewiduje włączenie klas mundurowych i organizacji paramilitarnych w system rezerw. Realizacja planów wymaga jednak znacznych wysiłków - w szczególności stworzenia funkcjonujących struktur, które będą w stanie koordynować działania jednostek MON i podmiotów pozarządowych, aby umożliwić efektywne kierowanie osób zrzeszonych w organizacjach na szkolenia NSR i zarządzanie przydziałami mobilizacyjnymi.

Jednostki operacyjne NSR - 1/6 Wojska Polskiego

Należy również zwrócić uwagę na problem jednostek Narodowych Sił Rezerwowych w strukturach wojsk operacyjnych. Zgodnie z aktualnymi założeniami mają one stanowić 1/6 liczebności Sił Zbrojnych (bez uwzględnienia oddziałów terytorialnych). Konieczne jest podjęcie działań w celu poprawy stopnia gotowości bojowej, w tym stworzenie warunków w których osoby pozostające na przydziale mobilizacyjnym będą mogły wykonywać swoje obowiązki zawodowe bez przeszkód dla pełnienia służby.

Organizacja Związek Przedsiębiorców i Pracodawców przeprowadziła badania, zgodnie z wynikami których co najmniej 100 tys. małych i średnich przedsiębiorstw dopuszcza tworzenie oddziałów obrony cywilnej w firmach. W tym miejscu należy zadać pytanie - czy pracodawcy byliby skłonni do stworzenia w przedsiębiorstwach takich warunków, aby osoby angażujące się w inicjatywy proobronne (w tym służące w operacyjnych jednostkach NSR) były w stanie odbywać ćwiczenia bez uszczerbku dla przebiegu kariery zawodowej (wymaga to np. realnego przyzwolenia pracodawców na dłuższe, nieplanowane nieobecności związane z szkoleniami)?

Warto również rozważyć wynagradzanie za gotowość bojową, z czym wiąże się konieczność wydzielenia dodatkowych funduszy. W tym miejscu pojawia się z kolei pytanie o źródła finansowania - nie powinno się bowiem zakładać, że w celu usprawnienia NSR wykorzystane mają zostać środki na modernizację, czy ćwiczenia jednostek regularnych...