Święto Wojska Polskiego stanowi dobrą okazję do podsumowania przebiegu procesu modernizacji armii, mającej na celu zapewnienie jej odpowiednich zdolności, jak i umożliwienie wycofania posowieckiego sprzętu, który w większości nie spełnia wymagań współczesnego pola walki. Modernizacja jest kluczowym czynnikiem, niezbędnym do nabycia przez Polskę odpowiedniej zdolności do obrony terytorium kraju, także w układzie sojuszniczym.

Armia może w najbliższych latach dokonać „technologicznego skoku”, o ile zostaną stworzone do tego odpowiednie warunki. Przebieg i skuteczność procesu modernizacji, a przez to możliwości armii będą determinować między innymi następujące czynniki:  

• Postęp największych „rakietowych” programów modernizacyjnych. Ministerstwo Obrony Narodowej zapowiada, że umowy dotyczące dwóch programów modernizacyjnych – systemu obrony powietrznej średniego zasięgu Wisła oraz programu artylerii rakietowej Homar – mają zostać podpisane jeszcze w tym roku. Istotne kroki w tym celu poczyniono podczas wizyty prezydenta USA Donalda Trumpa w lipcu. Przypomnijmy, że podpisano memorandum dotyczące systemu Wisła i stanowiące „mapę drogową” jego wdrażania do armii, a Polska Grupa Zbrojeniowa rekomendowała ofertę Stanów Zjednoczonych (system HIMARS) do dalszego etapu programu Homar. Oba te programy mają absolutnie kluczowe znaczenie, jeżeli chodzi o krytyczne zdolności Sił Zbrojnych RP – obronę powietrzną i możliwość rażenia celów w głębi ugrupowania przeciwnika, a jednocześnie będą realizowane z dużym udziałem współpracy przemysłowej.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              

  

  
  
  Czytaj więcej: Trump i rakietowe przyśpieszenie polskiej armii [7 PUNKTÓW]                                                                 
  
  Co więcej, oba przewidziane systemy uzbrojenia będą w najbliższych latach modernizowane w Stanach Zjednoczonych i powinno się dążyć do wdrożenia ich w perspektywicznej wersji. Resort podejmuje kroki w tym kierunku, czego dowodem jest procedura „yockey waiver” w programie Wisła, pozwalająca na zakup systemu IBCS równolegle z armią amerykańską. W najbliższych miesiącach MON będzie dążył do zamknięcia trudnych negocjacji i podpisania umów tak, aby proces dostaw tych oczekiwanych i potrzebnych systemów uzbrojenia mógł się rozpocząć. Jednocześnie wraz z upływem czasu coraz bardziej istotne stanie się unikanie dalszych opóźnień, nawet gdyby były one spowodowane czynnikami zewnętrznymi jak przebieg danego programu w USA. Warto też przypomnieć, że z programem Wisła jest bezpośrednio powiązany projekt obrony powietrznej krótkiego zasięgu Narew. Bez wdrożenia systemów przeciwlotniczych i przeciwrakietowych obu klas (krótkiego i średniego zasięgu) trudno będzie mówić o uzyskaniu przez Polskę odpowiedniej zdolności warstwowej obrony powietrznej.

• Wnioski Strategicznego Przeglądu Obronnego. W maju br. MON opublikowało wyniki Strategicznego Przeglądu Obronnego, wywierające bardzo istotny wpływ na proces modernizacji. Priorytetem SPO stały się możliwości obrony terytorium kraju oraz obrony kolektywnej, co spowodowało zmiany w części programów modernizacyjnych. Przykładowo, MON zdecydował o rezygnacji z zakupu Wozu Wsparcia Bezpośredniego Gepard, a pozyskanie śmigłowców wielozadaniowych zostanie odłożone w czasie. Jednocześnie priorytetem stały się „twarde” zdolności obronne, na przykład zakup nowych i (w krótkim terminie) modernizacja posiadanych czołgów podstawowych, czy pozyskanie większej ilości broni przeciwpancernej, za pilny uznano też zakup śmigłowców szturmowych.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      

  

    
  
  Z kolei inne programy pierwotnego Planu Modernizacji Technicznej będą realizowane w przyjętym wcześniej kształcie, gdyż zostały ocenione jako prawidłowe (np. Wisła), albo też ich zakres zostanie docelowo rozszerzony (np. Homar). Biorąc pod uwagę zakres potrzeb, pożądane byłoby wdrożenie w życie pierwszych efektów zapisów SPO w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy. Oczywiście trudno oczekiwać realizacji w tym czasie nowego czołgu podstawowego, ale przyszły rok może być decydujący na przykład dla programów broni przeciwpancernej (pocisków kierowanych, granatników przeciwpancernych). Jest to o tyle istotne, że – podobnie jak w innych obszarach – zaniedbania z ubiegłych lat mają szeroki zakres i wymagają pilnych środków zaradczych, a ich wdrożenie może być nieco łatwiejsze, niż na przykład w wypadku budowy całkowicie nowych platform. Zakup broni przeciwpancernej ma też istotne znaczenie dla formowanych Wojsk Obrony Terytorialnej. Z kolei ewentualne odkładanie w czasie wprowadzania założeń SPO wiąże się z ryzykiem „rozwodnienia” jego zapisów czy tylko częściowej ich implementacji. 

• Modernizacja Marynarki Wojennej. Innym kluczowym obszarem, związanym również z SPO, jest modernizacja morskiego rodzaju sił zbrojnych. Obecnie funkcjonują co najmniej trzy dokumenty o charakterze strategicznym (Plan Modernizacji SZ RP, Strategiczna Koncepcja Bezpieczeństwa Morskiego RP opublikowana przez BBN i właśnie Strategiczny Przegląd Obronny), a ich zapisy w zakresie modernizacji MW nie są spójne. Brak jednolitego i długoterminowego programu rozwoju (niezależnie, czy będzie w większym stopniu bazował na wnioskach SPO, SKBM, czy też części pierwotnych zapisów Planu Modernizacji SZ RP) może skutkować dalszą degradacją polskiej floty. Obecny stan Marynarki Wojennej jest wynikiem nie tylko niewystarczającego finansowania (co dotyczy/dotyczyło całych Sił Zbrojnych), ale też częstych deklarowanych zmian priorytetów i koncepcji realizacji poszczególnych programów. Bez ich jednoznacznego określenia szerzej rozumiana modernizacja polskiej floty nie będzie możliwa.                                                                                                                                                                                                                            

  

   

Z kolei w krótkim terminie należy oczekiwać decyzji w sprawie programu okrętów podwodnych Orka, uznawanych przez MON i większość specjalistów za priorytet istotny również z punktu widzenia zdolności odstraszania Sił Zbrojnych. Prawdopodobnie można również się spodziewać kontraktu na niszczyciele min „Kormoran”. Te działania są szansą na przełamanie impasu, toczącego polską flotę od lat, ale aby osiągnąć szersze efekty, niezbędne jest jednoznaczne zdefiniowanie priorytetów modernizacyjnych – dotyczących przede wszystkim zakresu i harmonogramu wprowadzania okrętów nawodnych (bojowych i pomocniczych) do MW RP.

• Zwiększenie wydatków na obronę narodową. Obecny rząd w sposób jednoznaczny deklaruje chęć zwiększenia udziału wydatków na obronę w PKB powyżej 2 proc. Biorąc pod uwagę plany stopniowego zwiększania liczebności armii, czy budowy WOT, jak i same potrzeby modernizacyjne, jest to koniecznym warunkiem dla wymiany generacyjnej sprzętu posowieckiego w satysfakcjonującym horyzoncie czasowym. W Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju zawarto zapisy mówiące o zmianie metodologii obliczania udziału w PKB poprzez odniesienie do roku bieżącego (co pozwala na zwiększenie wydatków przy dodatniej dynamice produktu krajowego brutto), i zwiększeniu samego wskaźnika do 2,2 proc. do 2020 roku i do 2,5 proc. do roku 2030. Projekt odpowiedniej ustawy jest przedmiotem prac Sejmu. Zakłada on zmianę metodologii obliczania PKB od 2018 roku, uzyskanie minimalnego wymaganego wskaźnika udziału w PKB na poziomie 2,1 proc. w 2020 roku, 2,2 proc. w roku 2021 i 2,5 proc. w roku 2030. Na podstawie tych zapisów MON może otrzymać dodatkowo ponad 110 mld zł do 2028 roku. Ich realizacja może być podstawą do dokonania przez polską armię jakościowego skoku.
                                                                                                                                                                     

  

                                                                                                                                                         
  Z drugiej jednak strony ich wdrażanie będzie zależało od kondycji finansów publicznych, a odłożenie w czasie zwiększenia minimalnego udziału wydatków w PKB ponad 2 proc. już na wstępnym etapie procedowania ustawy może (choć nie musi) wywrzeć pewne niekorzystne skutki na proces zwiększania wydatków obronnych w przyszłości. Z uwagi na specyfikę planowania finansów publicznych istotne znaczenie mają środki krótkoterminowe – zarówno zmiana metodologii (co jest planowane przez rząd na 2018 rok i zostało ujęte w założeniach do projektu ustawy budżetowej) jak i podwyższenie udziału wydatków ponad 2 proc., co jest również istotnym sygnałem politycznym dla sojuszników. Niezależnie od tych wątpliwości, przyjęcie jeszcze w tym roku procedowanej ustawy, zwiększającej minimalny udział wydatków obronnych w PKB (może on być większy, o czym mówił w wywiadzie z Defence24.pl Przewodniczący Sejmowej Komisji Obrony Narodowej Michał Jach) będzie mieć fundamentalne znaczenie dla planowania modernizacji polskiej armii. 

• Zmiany w systemie pozyskiwania uzbrojenia. Polski system pozyskiwania sprzętu wojskowego i uzbrojenia jest rozproszony i niewydolny. Jego niedostatki są jedną z przyczyn opóźnień w modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP. Ponadto, wraz z rozpoczęciem szeregu innych programów struktury będą jeszcze bardziej obciążone. Większość ekspertów jest zgodna, że konieczne jest podjęcie zmian instytucjonalnych, jak i prawnych. W rozmowie z Defence24.pl przewodniczący Jach zapowiedział, że opracowany do końca roku projekt Narodowej Polityki Zbrojeniowej będzie uwzględniał powołanie Agencji Uzbrojenia, instytucji na wzór niektórych państw zachodnich odpowiedzialnej za kompleksowe prowadzenie procesu pozyskiwania sprzętu wojskowego dla Sił Zbrojnych RP, łącznie z koordynacją prac badawczo-rozwojowych, analizą potrzeb czy współpracą z przemysłem. Powołanie nowej instytucji może być okazją do usunięcia niedociągnięć obecnego systemu pozyskiwania sprzętu.
  
                                                                                                                                                                     

  

• Bieżąca realizacja zakupów sprzętu. Należy też zwrócić uwagę na bieżącą realizację zakontraktowanych już i przewidzianych do podpisania w krótkim czasie umów związanych z modernizacją Sił Zbrojnych RP. W tym zakresie wyróżniają się Wojska Rakietowe i Artylerii, gdyż już obecnie trwają tam dwa duże programy dostaw sprzętu nowej generacji (moździerzy samobieżnych Rak i haubic samobieżnych Krab). Oba systemy będzie można zobaczyć podczas świątecznej defilady. MON zapowiada też podpisanie w tym roku umów na system zarządzania polem walką Rosomak BMS i (oddzielnego) kontraktu na integrację ppk Spike-LR na transporterach tego typu, wyposażonych w wieże Hitfist. Od końca 2015 roku realizowana jest też umowa na modernizację czołgów Leopard 2 do standardu 2PL. Resort zamierza też pozyskać na przykład drony taktyczne krótkiego zasięgu Orlik (poprzednie postępowanie zostało anulowane, zmieniono ocenę podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa), czy pojazdy 4x4 różnych typów. Wszystkie te programy będą istotne dla stopniowego podnoszenia zdolności bojowej poszczególnych jednostek Sił Zbrojnych RP. Wreszcie, do końca roku powinny zostać zawarte umowy na dostawy śmigłowców dla Wojsk Specjalnych i Marynarki Wojennej. Ich realizacja powinna umożliwić spełnienie najpilniejszych potrzeb, jeżeli chodzi o lotnictwo śmigłowcowe Wojska Polskiego, natomiast wymiana całej floty maszyn wielozadaniowych (po zakończeniu niepowodzeniem negocjacji ws. śmigłowców Caracal) ma być rozciągnięta w czasie.

• Stworzenie polskiej polityki zbrojeniowej. Proces modernizacji Sił Zbrojnych RP jest też szansą na wzmocnienie krajowego przemysłu obronnego, choćby z uwagi na znaczne fundusze, jakie mogą trafić do zbrojeniówki w związku z modernizacją. MON deklaruje, że będzie kładł nacisk między innymi na transfer technologii od partnerów zagranicznych, również w największych programach, jak Wisła, Homar czy Orka. Jednocześnie jednak, zgodnie z zapisami Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, konieczne jest stworzenie Narodowej Polityki Zbrojeniowej – dokumentu określającego i porządkującego działania podejmowane przez władze publiczne we współpracy z przemysłem i placówkami naukowo-badawczymi „w celu efektywnego systemu pozyskiwania, eksploatacji i wycofywania sprzętu wojskowego oraz stymulowania rozwoju innowacyjnego i konkurencyjnego przemysłu obronnego”. Projekt tego dokumentu ma obejmować właśnie między innymi powołanie Agencji Uzbrojenia. Decyzję powołującą zespół do opracowania NPZ MON wydało już na początku roku.
  
                                                                                                                                                                     

  

  
  
  Zakres tego dokumentu powinien obejmować również określenie koordynacji prac B+R realizowanych przez przemysł z procesem oceny potrzeb Sił Zbrojnych RP czy roli prywatnych przedsiębiorstw sektora zbrojeniowego (obecnie biorą one udział w zamówieniach MON w nieco ograniczonym stopniu, pomimo posiadanego potencjału). Narodowa Polityka Zbrojeniowa powinna stworzyć formalne podstawy zarówno dla procesu modernizacji SZ RP w oparciu o krajowy potencjał, jak i budowy nowoczesnego przemysłu obronnego. Dokument powinien powstać z uwzględnieniem konsultacji z przedstawicielami Sił Zbrojnych, ale też przemysłu, nauki itd. 

Powyższe czynniki będą kluczowe dla przyszłości modernizacji polskiej armii. Oprócz rozpoczęcia realizacji programów przewidzianych do zakontraktowania w najbliższym czasie równie istotne jest przygotowanie i wprowadzenie zmian strukturalnych w procesie pozyskiwania sprzętu, wdrożenie wniosków SPO czy wreszcie podjęcie decyzji o trwałym zwiększeniu wydatków na obronę narodową powyżej 2 proc. PKB.

Czytaj więcej: Ambitne plany MON. Koncepcja Obronna przełomem ilościowym i jakościowym? [ANALIZA]

Realizacja tych postulatów da szansę na przeprowadzenie w Siłach Zbrojnych RP generacyjnej wymiany sprzętu i skokowe wzmocnienie ich zdolności. Ministerstwo Obrony Narodowej deklaruje chęć zwiększania liczebności armii i podejmowania szeroko zakrojonej modernizacji, zgodnie z zaleceniami SPO, a pierwsze kroki w kierunku zwiększenia wydatków czy stworzenia polityki zbrojeniowej zostały już podjęte. 

Czytaj więcej: Budżetowy plan MON w Sejmie. Poprawki Rady Ministrów 

Od ich efektów będzie zależało, czy Wojsku Polskiemu uda się osiągnąć adekwatny do obecnych i przyszłych zagrożeń poziom zdolności obrony państwa i realizacji zobowiązań sojuszniczych. Na razie jest za wcześnie, aby udzielić na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi, a wpływ na przebieg modernizacji polskiej armii mogą wywierać również przebieg prac legislacyjnych czy stan budżetu państwa. Jest jednak pewne, że „generacyjny skok” może zająć Siłom Zbrojnym RP nawet dekadę, choćby z uwagi na specyfikę procesu pozyskiwania i wdrażania nowego sprzętu. Dlatego jest tak ważne, aby niezbędne działania rozpoczynać już obecnie, bez zbędnej zwłoki.