Wojska specjalne Izraela [ANALIZA]

Publikacja jest fragmentem książki „Polskie Wojska Specjalne we współczesnym świecie. Studium wyzwań i zagrożeń”, wydanej nakładem wydawnictwa Defence24 i dostępnej w sklepie Defence24.pl.

Miejsce i rola izraelskich wojsk specjalnych wynika ze Strategii obrony IDF[1] determinujących kierunki przemian i działań Sił Zbrojnych Izraela. W opublikowanym 13.08.2015 r. dokumencie w rozdziale I zwrócono uwagę na zmiany, jakie zaszły w otoczeniu tego państwa tj. zmniejszenie ryzyka konfrontacji z regularnymi siłami zbrojnymi państw ościennych (za wyjątkiem Libanu) przy jednoczesnym wzroście zagrożeń asymetrycznych ze strony organizacji terrorystycznych oraz wspierającym je Iranem.

Wojskowy aspekt narodowej doktryny bezpieczeństwa – odstraszanie, wczesne ostrzeganie, obrona i prewencja został ujęty w następujących zasadach:

• poleganiu na obronnej strategii bezpieczeństwa opartej na zapewnieniu istnienia Izraela, stworzeniu efektywnego odstraszania, neutralizacji zagrożeń według potrzeb oraz unikaniu konfrontacji;
• koncepcji zaczepnych działań wojskowych wynikających z założenia, że przeciwnika nie da się pokonać poprzez postawę obronną. Stąd niezbędnym jest przyjęcie postawy zaczepnej aby osiągnąć jasno określone efekty działań militarnych. Użycie sił będzie zastosowane w celu osiągnięcia celów politycznych jednakże przy zachowaniu poszanowania prawa międzynarodowego (w tym szczególnie zasad prowadzenia wojny) oraz ochronie legitymizacji Państwa Izrael;
• strategicznej współpracy poprzez wzmacnianiu relacji z USA i rozwijaniu strategicznych więzi z innymi kluczowymi krajami;
• wzmacnianiu regionalnego statusu Izraela poprzez wzmacnianie działań pokojowych i maksymalizację potencjału do współpracy z umiarkowanymi siłami w regionie;
• utrzymywanie względnej przewagi opartej na jakości ludzi, zaawansowanych zdolnościach technologicznych (w dziedzinie systemów uzbrojenia) i różnego rodzaju działaniach wywiadowczych.

Zasadniczym przeznaczeniem IDF[2] jest obrona integralności państwa Izrael, zapewnienie bezpieczeństwa jego mieszkańcom i umożliwienie klasie politycznej realizację narodowej polityki bezpieczeństwa i żywotnych państwowych interesów narodowych. W sferze wojskowej cele te będą osiągane poprzez zdolność IDF do radzenia sobie z zagrożeniami, odstraszanie potencjalnych przeciwników państwa, zapobieganiu i zmniejszaniu zagrożeń oraz obronie terytorium państwa (zarówno w wymiarze strategicznym, jak i w kontekście ludności cywilnej). Co znamienne wśród zasad użycia sił IDF opisanych w rozdziale III przedmiotowej strategii zwraca się uwagę na działania ukierunkowane na osłabienie sił przeciwnika oraz szkodzeniu jego zdolnościom jako jeden ze sposobów zapobiegania konfrontacji oraz odstraszania.

Oznacza to podejmowanie wyprzedzających działań zaczepnych jeszcze przed kryzysem (co znamienne w dokumencie nie ma mowy o „pokoju”, lecz „bieżącym stanie funkcjonowania” określanym jako „routine”), mających uniemożliwić wrogom osiągnięcie potencjału, który umożliwiłby im rzucenie wyzwania Izraelowi poprzez działania zbrojne. Zamierza się to osiągać zarówno poprzez podejmowanie akcji o charakterze jawnym (co ma zwiększyć odstraszanie), jak również niejawnym i skrytym. Z kolei w przypadku pojawienia się kryzysu lub wojny przewiduje się wykonanie szybkiego manewru wojsk oraz precyzyjnych uderzeń, które zmusiłyby przeciwnika do rezygnacji z prowadzenia działań zbrojnych. Zarówno w czasie kryzysu oraz wojny wśród podejmowanych przez IDF działań zaczepnych wymienia się operacje/działania specjalne jako te podejmowane w głębi ugrupowania przeciwnika w celu pokonania go (obok manewru wojsk, oddziaływania ogniowego z wykorzystaniem szerokiego zakresu systemów, działań w cyberprzestrzeni)[3].

W związku z powyższym planuje się rozwijanie zdolności wojsk specjalnych w prowadzeniu operacji specjalnych w ugrupowaniu przeciwnika na dużą skalę poprzez:

• planowanie i prowadzenie działań operacji specjalnych na teatrach działań wojennych oraz w rejonach operacji;
• prowadzenie wcześniej nieplanowanych operacji specjalnych;
• budowanie „banku” zawczasu planowanych operacji specjalnych;
• standaryzację specjalnego wyposażenia, uzbrojenia i doktryny prowadzenia działań (wspólna terminologia) pomiędzy jednostkami specjalnymi w celu wsparcia wdrażania operacji specjalnych prowadzonych z użyciem dużych sił specjalnych[4].

Powyższe zapisy jednoznacznie wskazują na dużą wagę, jaką przypisuje się wojskom specjalnym w IDF oraz pozwalają przypuszczać, że w momencie opublikowania Strategii obrony IDF nie posiadały one dokumentu doktrynalnego porządkującego w jednoznaczny sposób problematykę związaną z operacjami specjalnymi. Niemniej jednak, analizując znane działania bojowe, w których uczestniczyły izraelskie jednostki specjalne, można dostrzec pewne prawidłowości. Pierwszą z nich jest podobne pojmowanie operacji specjalnych, jak w państwach NATO. Pewną różnicę stanowi w nich częste zaangażowanie sił i środków pochodzących z jednostek niemających statusu „specjalnych” do zabezpieczenia (np. pod względem transportu) czy wsparcia bezpośredniego komandosów (np. poprzez izolację obiektu czy wykonanie uderzeń ogniowych). Wynikać to może z dość ograniczonych zasobów, jakimi dysponują izraelskie wojska specjalne (WS IDF), jak i wysokiego poziomu wyszkolenia żołnierzy wywodzących się z wojsk konwencjonalnych. Stąd w izraelskim podejściu do prowadzonych operacji specjalnych można zauważyć duży nacisk na integrację wysiłku wszystkich jej uczestników.

Drugą prawidłowością jest zawsze bardzo duże wsparcie ze strony służb specjalnych (szczególnie Mossadu i Amanu), które często nie ograniczają się tylko do zabezpieczenia danego działania pod względem wywiadowczym, ale wręcz często w nim uczestniczą. Dowodem na to może być akcja likwidacji Abu Jihada w Tunisie w 1988 r., w której przeprowadzenie byli aktywnie zaangażowani agenci Mossadu. Trzecią prawidłowością jest bardzo duży nacisk na bezpieczeństwo operacji, polegające na zachowaniu tajemnicy dotyczącej szczegółów jej przeprowadzenia nie tylko przed jej wykonaniem, ale na długo po jej przeprowadzeniu. Zdecydowana większość przeprowadzonych akcji przez WS IDF nie jest komentowana ani podawana oficjalnie do wiadomości opinii publicznej, a szczegóły dotyczące samych działań wynikają tylko z zeznań świadków bądź śledztw dziennikarskich. Ma to na celu zapobieżenie rozpoznania przez potencjalnych przeciwników taktyki i technik stosowanych przez izraelskie pododdziały specjalne.

Kolejną zasadą jest podejmowanie decyzji o przeprowadzeniu danej operacji na najwyższych szczeblach (zarówno politycznych, jak i wojskowych), a następnie wszechstronne jej zabezpieczenie. Co za tym idzie kierowanie całością operacji często powierza się wysokim rangą oficerom (często ze Sztabu Generalnego), którzy często mają własne doświadczenie ze służby w jednostkach specjalnych. Natomiast dowodzenie „w polu” powierza się wyznaczonym dowódcom z jednostek specjalnych, którzy muszą być kreatywni i pełni inicjatywy w realizacji opracowanego wcześniej planu działania do zmieniającej się sytuacji podczas samej akcji. Wreszcie w odróżnieniu od jednostek specjalnych państw NATO czy FR, izraelscy komandosi są angażowani do działań, takich jak porwania czy zabójstwa, które zwykle są domeną służb specjalnych. Związane jest to niewątpliwie ze stanem bezpieczeństwa, w jakim na co dzień znajduje się Izrael, a który znacznie odbiega od pokoju. Dotyczy to relacji z Syrią czy Iranem, a także zagrożeniem ze strony organizacji uznawanych za terrorystyczne (Hezbollah, Hamas, Islamski Dżihad, ISIS, Al-Kaida, wcześniej Al-Fatah).

WS IDF posiadają w izraelskich Siłach Zbrojnych status rodzaju wojsk. Są przeznaczone do prowadzenia działań i operacji specjalnych przede wszystkim poza terytorium Izraela samodzielnie lub we współpracy z wywiadem oraz wojskami konwencjonalnymi we wszystkich stanach bezpieczeństwa państwa.

Na podstawie przeprowadzonych w przeszłości przez nie operacji można stwierdzić, że do ich podstawowych zadań należą:

• rozpoznanie specjalne (SR) prowadzone w stosunku do obiektów o znaczeniu operacyjnym i strategicznym;
• akcje bezpośrednie (DA) przeciw ww. obiektom;
• działania przeciwpartyzanckie (COIN) prowadzone wspólnie z wojskami konwencjonalnymi;
• działania kontrterrorystyczne (CT) mające na celu eliminację bądź zmniejszenie zagrożenia ze strony organizacji terrorystycznych poprzez zapobieżenie przemytowi broni, likwidacji schowków lub magazynów z bronią, bądź kluczowych osób tychże organizacji;
• odbijanie zakładników (HRO) będących obywatelami Izraela;
• bojowe działania poszukiwawczo-ratownicze;
• udział w przeciwdziałaniu pozyskania broni nuklearnej przez państwa lub organizacje uznawane za wrogie państwu Izrael.

Do realizacji powyższych zadań WS IDF posiadają wiele jednostek specjalnych, znajdujących się w różnym podporządkowaniu. Dzielą się one zasadniczo na dwa rodzaje:

• Sayeret – jednostki przeznaczone do prowadzenia działań specjalnych (w szczególności rozpoznania specjalnego), wykonujące działania w sposób jawny (tj. w umundurowaniu, ze sprzętem wojskowym);
• Mista’arvim – jednostki przeznaczone do prowadzenia działań specjalnych (szczególnie działań kontrterrorystycznych), w sposób niejawny i skryty (z zastosowaniem maskowania operacyjnego np. poprzez użycie ubrań, języka i charakteryzacji upodabniających żołnierzy do ludności arabskiej).

Najbardziej znaną jednostką specjalną jest „Sayeret Matkal” (znany też jako „Jednostka 269” lub „Jednostka 262”). Oddział ten znajduje się w strukturach Zarządu Wywiadu (Amanu) podporządkowanego bezpośrednio szefowi Sztabu Generalnego SZ Izraela. Jest izraelskim odpowiednikiem amerykańskiej „Delta Force”, brytyjskiej SAS czy polskiej JW GROM. Jego zasadniczym przeznaczeniem jest realizacja wszelkich działań i operacji specjalnych o znaczeniu strategicznym bądź operacyjnym przede wszystkim w środowisku lądowym. Jej struktura nie jest znana, lecz jak można się domyślać składa się zapewne z: dowództwa ze sztabem, kilku pododdziałów (zespołów?) bojowych, pododdziału wsparcia (łączność, EOD, snajperzy, rozpoznanie) oraz pododdziału zabezpieczenia (logistycznego, medycznego). Liczebność „Sayeret Matkal” jest oceniana na ok. 300 żołnierzy[5].

„Flotylla 13” („Shayetet 13”) jest oddziałem przeznaczonym do prowadzenia morskich operacji specjalnych. Specjalizuje się w działaniach na obiekty hydrotechniczne, platformy morskie oraz inne cele znajdujące się w pasie nadbrzeżnym. Znajduje się w podporządkowaniu Dowództwa Marynarki Wojennej. Jej siedziba mieści się w bazie marynarki wojennej w Altit. Jest izraelskim odpowiednikiem amerykańskich Navy SEALs, brytyjskiej SBS czy polskiej JW „Formoza”. Jej struktura wewnętrzna nie jest znana. Niektóre źródła[6] podają, że w jej składzie oprócz dowództwa ze sztabem znajdują się: pododdział rajdowy (Haposhtim) przeznaczony do akcji bezpośrednich, działań kontrterrorystycznych oraz odbijania zakładników na morzu, pododdział płetwonurków bojowych przeznaczony do rozpoznania specjalnego i akcji bezpośrednich (precyzyjnego niszczenia) na platformy morskie, pododdział łodzi bojowych zapewniający transport. Liczebność oddziału szacowana jest na ok. 300 żołnierzy.

Jednostka „Yaltam” jest kolejną jednostką płetwonurków podległą pod Dowództwo Marynarki Wojennej. Ma przede wszystkim przeznaczenie defensywne (ochrona podwodna portów, kontrola i rozminowywanie kadłubów platform morskich, działania poszukiwawcze i wydobywcze zatopionych przedmiotów, np. okrętów). Z tego też względu trudno ją zaliczyć do jednostek specjalnych. Oficjalny portal internetowy IDF[7] podaje, że jednym z jej zadań są również akcje bezpośrednie (precyzyjne niszczenie) prowadzone w ramach morskich operacji specjalnych. Jej liczebność oraz struktura wewnętrzna nie jest znana.

Brygada Komandosów „Oz”[8] jest oddziałem przeznaczonym do prowadzenia operacji specjalnych w środowisku lądowym na korzyść wojsk lądowych. Znajduje się w podporządkowaniu dowódcy 98. Dywizji Powietrznodesantowej.

W jej skład wchodzą:

• „Sayeret Rimon” (Jednostka 685) jest pododdziałem typu Mista’arvim przeznaczonym do prowadzenia operacji specjalnych w Strefie Gazy i na pustyni Negev, w tym działań kontrterrorystycznych i przeciwpartyzanckich;
• „Duvdevan” (Jednostka 217) jest pododdziałem typu Mista’arvim przeznaczonym do prowadzenia działań kontrterrorystycznych oraz przeciwpartyzanckich w regionie Judei i Samarii;
• „Maglan” (Jednostka 212) jest pododdziałem przeznaczonym do wykonywania rajdów w głąb ugrupowania przeciwnika i niszczenia ważnych dla niego obiektów za pomocą ppk, a także prowadzenia rozpoznania specjalnego;
• „Egoz” (Jednostka 621) jest pododdziałem specjalizującym się w prowadzeniu działań przeciwpartyzanckich i kontrterrorystycznych (w tym walce w terenie zurbanizowanym) w północnej części Izraela;
• kompania zabezpieczenia medycznego „Ira”;
• kompania zabezpieczenia logistycznego „Yiftah”.

Jednostka „Yahalom” jest saperskim oddziałem specjalnego przeznaczenia, wchodzącym w skład Korpusu Wojsk Inżynieryjnych Wojsk Lądowych. Odpowiada za wsparcie inżynieryjne operacji specjalnych, a także działań i operacji prowadzonych przez wojska konwencjonalne. Specjalizuje się w rozbrajaniu ładunków wybuchowych i min zarówno w środowisku lądowym, jak i morskim, niszczeniu tuneli, akcjach bezpośrednich (precyzyjnym niszczeniu), wynajdywaniu nowych technik i rozwijaniu już istniejących związanych z materiałami wybuchowymi, a także szkoleniu personelu z innych jednostek w tej dziedzinie.

W skład oddziału wchodzą następujące pododdziały:

• „Yael” – specjalizujący się w precyzyjnym niszczeniu, a także niszczeniu tuneli oraz schowków wykorzystywanych przez organizacje terrorystyczne;
• SAP – specjalizujący się w rozbrajaniu niewypałów i niewybuchów (EOD);
• „Samul” –specjalizujący się w penetracji i niszczeniu tuneli podziemnych, a także walce w nich;
• „Midron Mushlag” – specjalizujący się w pracach wyłomowych różnymi technikami;
• SAPIR – specjalizujący się w rozbrajaniu niewypałów i niewybuchów (EOD) na terenie baz lotniczych;
• „Sayfan” – przeznaczony do prowadzenia rozpoznania BMR oraz zabiegów sanitarnych i specjalnych;
• „Givol” – o podobnym przeznaczeniu co Sayfan, złożony z żołnierzy rezerwy.

Specjalne Dowództwo Sił Powietrznych („Mak’am”) podległe Dowództwu Sił Powietrznych odpowiada za bieżącą działalność oraz utrzymywanie nakazanej gotowości bojowej przez podległe mu 7 Skrzydło. Istnienie tego ostatniego zostało ujawnione w lipcu 2020 r. w celu konsolidacji wszystkich oddziałów i pododdziałów sił powietrznych przeznaczonych do prowadzenia operacji specjalnych. W jego skład wchodzą: jednostka „Shaldag”, jednostka 669, jednostka wywiadu wojskowego, pododdział zabezpieczenia lądowisk oraz ośrodek szkolenia specjalnego[9].

Jednostka „Shaldag” (Jednostka 5101) jest jednostką typu Sayeret przeznaczoną do prowadzenia operacji specjalnych związanych ze współdziałaniem z lotnictwem. Specjalizuje się w rozpoznaniu specjalnym, precyzyjnym naprowadzaniu uderzeń na wykryte obiekty oraz ocenie skutków wykonanych uderzeń. Jej struktura wewnętrzna i liczebność nie są znane. Pod względem wyszkolenia i wyposażenia uznawana jest za porównywalną z „Sayeret Matkal” oraz „Flotyllą 13"[10].

Jednostka 669 przeznaczona jest do prowadzenia powietrznych operacji specjalnych z wykorzystaniem platform powietrznych, a także bojowych działań poszukiwawczo-ratowniczych (CSAR). Także w tym przypadku jej liczebność i struktura nie są znane[11].

Jednostka wywiadu wojskowego przeznaczona jest do zdobywania informacji (w tym prawdopodobnie w cyberprzestrzeni) na potrzeby planowanych i prowadzonych operacji specjalnych.

Pododdział zabezpieczenia lotnisk jest odpowiednikiem amerykańskich Special Tactics Squadrons (STS). Jego przeznaczeniem jest wytyczenie oraz zabezpieczenie lądowisk dla statków powietrznych zabezpieczających powietrzne operacje specjalne.

Ośrodek szkolenia specjalnego odpowiada za selekcję oraz szkolenie personelu sił powietrznych IDF na potrzeby 7 Skrzydła.

W strukturach Sztabu Generalnego znajduje się także Dowództwo Działań Głębokich. Ten organ dowodzenia odpowiada za koordynowanie działań SZ Izraela poza granicami kraju, w tym prowadzonych przez jednostki specjalne IDF. Stanowi pewną namiastkę USSOCOM z zastrzeżeniem braku posiadania stałych uprawnień dowódczych nad nimi, a także określania wspólnych standardów dla wojsk specjalnych.

ppłk rez. dr Marek Gryga

Publikacja jest fragmentem książki „Polskie Wojska Specjalne we współczesnym świecie. Studium wyzwań i zagrożeń”, wydanej nakładem wydawnictwa Defence24 i dostępnej w sklepie Defence24.pl.

[1] Israel Defense Forces Strategy Document [dostęp: 20.01.2021 r.].

[2] Tamże, rozdz. V, p. 1.

[3] Tamże, rozdz. III, p. 19.

[4] Tamże, rozdz. V, p. 23.

[5] Wikipedia – Sajjeret Matkal [dostęp: 20.01.2021 r.].

[6] Wikipedia – Shayetet 13 / Organization [dostęp: 20.01.2021 r.].

[7] Unit for Underwater Fighting [dostęp: 20.01.2021 r.].

[8] Commando Brigade [dostęp: 20.01.2021 r.].

[9] 7th Wing: The Israeli Air Force's New Special Operations Wing [dostęp: 20.01.2021 r.].

[10] Wikipedia – Shaldag Unit [dostęp: 20.01.2021 r.].

[11] Unit 669 [dostęp: 20.01.2021 r.].