Jak Ukraina zamierza zdobyć przewagę w powietrzu nad Rosją? [ANALIZA]

Wywiad dla Radia Swoboda z gen. bryg. Siergijem Gołubcowem szefem lotnictwa w dowództwie sił powietrznych ZSU (Zbrojnych Sił Ukrainy) jest o tyle interesujący, że pokazuje drogę, jaką Ukraińcy przeszli i zamierzają przejść, by móc zdobywać przewagę w powietrzu nad Rosjanami. Jest to proces trudny, ponieważ zmianę sytuacji zapewnia i zapewni im uzbrojenie, którego nie wykorzystywali przed 24 lutego 2022 roku. Sprawia to ogromne trudności logistyczno-techniczno-organizacyjne, z którym jednak jak na razie Ukraińcy sobie radzą i to nie rezygnując z poradzieckich statków powietrznych, jakie im jeszcze pozostały.

Przede wszystkim udało im się zintegrować na pokładzie swoich samolotów nowoczesne, zachodnie uzbrojenie precyzyjne. Już wcześniej było wiadomo, że ukraińskie siły zbrojne otrzymały m.in.: kierowane, szybujące bomby lotnicze GBU-39 (o wadze 113 kg) i GBU-62 (JDAM-ER), w obu przypadkach naprowadzające się systemem INS/GPS. Generał Gołubcow ujawnił przy tym, że Ukraina otrzymała bomby „różnych kalibrów” i z różnymi głowicami bojowymi (penetrującymi i kasetowymi) dobieranymi w zależności od atakowanego celu. Zadziwiony był przy tym ich wysoką skutecznością. „Jeśli uda się pokonać system obrony powietrznej Rosjan, będzie to stuprocentowe trafienie w cel”.

Co więcej generał Gołubcow potwierdził, że doszło już do skutecznego wykorzystania bomb GBU-39, jak również rakiet-wabików ADM-160 MALD (latających imitatorów-celów skupiających na siebie ogień obrony powietrznej przeciwnika). „Wabiki” te zostały zresztą sfilmowane na samolotach MiG-29, podobnie jak inne bomby kierowane, pozyskane tym razem z Francji - typu AASM-250 Hammer (które ostatnio sfotografowano m.in. na samolotach Su-25).

Trudno się więc dziwić, że dziennikarz prowadzący rozmową z generałem Gołubcowem już w pierwszym pytaniu poprosił o wyjaśnienie, dlaczego wprowadzenie tak nowoczesnego i celnego uzbrojenia jak JDAM i Hammer nie było przełomem na froncie. Gołubcow tłumaczył, że tego rodzaju amunicja jest przekazywana przez partnerów zachodnich i przychodzi w „ograniczonych ilościach”. Niestety zupełnie inaczej jest w przypadku Rosjan. Ukraińcy szacują bowiem, że Rosjanie mogą wykorzystywać nawet 3000 bomb szybujących miesięcznie (sami przyznając się z kolei do liczby co najmniej dziesięciokrotnie mniejszej).

Trudnością dla Ukrainy było również to, że dla wprowadzenia nowego uzbrojenia precyzyjnego trzeba było najpierw przerobić ukraińskie samoloty, a później wykazać skuteczność tego rozwiązania, po otrzymaniu partii próbnej. Wymagało to m.in. przeinstalowania okablowania znajdującego się w statkach powietrznych oraz zainstalowanie na nich jednostki sterującej i odpowiednich wyświetlaczy („ponieważ ukraińskie systemy sterowania uzbrojeniem nie są kompatybilne z tymi, jakie zostały stworzone w samolotach zachodnich”).

Gołubcow przyznał się przy tym, że w przypadku rakiet manewrujących Storm Shadow i Scalp EG bardziej podatnymi na konwersję były samoloty MiG-29, a mniej Su-27. W obu przypadkach rakiety te nie mogą być jednak programowane w locie, np. gdy jakiś cel został wykryty się już po starcie. Tego rodzaju możliwość pojawi się w siłach zbrojnych Ukrainy dopiero po wprowadzeniu samolotów F-16.

Sprowadzenie tych myśliwców pomoże również w wykorzystaniu rakiet HARM, które dzięki temu będzie można wykorzystywać tylko po wykryciu pracującego radaru przez sensory samolotu. Teraz te pociski muszą być wystrzeliwane wcześniej, „w nadziei” że system radarowy znajdujący się na znanej pozycji zostanie aktywowany i wyemituje promieniowanie.

„Obecnie pracujemy także nad konwersją i stworzeniem naszych dostosowanych bomb powietrznych, opartych na zwykłych bombach swobodnie spadających. Istnieje kilka konstrukcyjnych niuansów, musimy wybrać skrzydło, moduł GPS, a także moduł sterujący. Za kilka tygodni powinniśmy rozpocząć pierwsze testy pierwszych partii takich bomb, już ukraińskich”
Gen. bryg. Siergij Gołubcow - szef lotnictwa w dowództwie sił powietrznych ZSU

Wysoka ocena zachodniego uzbrojenia lotniczego wykorzystywanego na Ukraini

Oceniając zachodnie uzbrojenie Gołubcow w pierwszej kolejności chwalił bomby GBU-39. Wskazywał on na małą średnicę tych bomb, przez co „ich zestrzelenie za pomocą broni przeciwlotniczej jest prawie niemożliwe”. Podkreślił dodatkowo, że ze względu na stosunkowo małą wagę, jeden samolot może zabrać kilka bomb GBU-39 uzyskując możliwość atakowanie kilku celów jednocześnie przy prawie stuprocentowej celności.

Podobnie wysokie oceny uzyskała francuska bomba inteligentna AASM-250 Hammer. Uzbrojenie to pozwoliło zmienić sposób wykorzystania samolotów Su-25, które według Gołubcowa nie powinny być już więcej uzbrajane w amunicję niekierowaną. Samoloty te były oczywiście wcześniej wykorzystywane do zadań szturmowych, m.in. po dostarczeniu przez kraje zachodnie dużej ilości rakiet Zuni. Ale ich zapas już się skończył, „nie ma ich na świecie, a wznowienie produkcji z punktu widzenia zmiany taktyki prowadzenia działań wojennych jest niepraktyczne”.

Ukraińskie samoloty Su-25 są więc modernizowane i teraz można z nich używać „z powodzeniem” m.in. rakietowe bomby kierowane Hammer. Generał Gołubcow ujawnił, że jak na razie dotrzymywana jest oficjalna obietnica krajów zachodnich, by Ukraina otrzymywała 50 takich bomb miesięcznie. Jednak przyznał, że ta liczba już została zwiększona i to nawet powyżej 300 miesięcznie (dzięki wzrastającej produkcji).

Ukraiński generał bardzo dobrze ocenił także rakiety manewrujące Storm Shadow i Scalp EG, przyznając się przy tym, że niektóre z nich są zestrzeliwane. Jednak Ukraińcy nauczyli się z nich lepiej korzystać, m.in. poprzez dobieranie „tras nieoczekiwanych dla Rosjan” oraz równoległe stosowanie: rakiet antyradarowych HARM, dronów, rakiet wabików ADM-160 MALD („wyczerpujących rosyjski system obrony powietrznej, odwracając jego uwagę od prawdziwych rakiet, które docierają do celów”), a nawet artylerię (np. system HIMARS) i systemy walki radioelektronicznej („które tłumią systemy obrony w pobliżu linii bitwy, aby nasze rakiety mogły przejść”).

Szczególnie przydatne w tego rodzaju atakach są dla Ukraińców pociski HARM. Początkowo zaskoczyły one Rosjan i w pierwszym tygodniu użycia zniszczyły 40% ich systemów obrony powietrznej. Później rosyjskie wojska zaczęły wyłączać swoje radary w czasie ataku, co jednak i tak jest sukcesem. Taka „cisza radiowa” ułatwia bowiem przebicie się przez obronę przeciwlotniczą właściwym środkom napadu powietrznego.

To właśnie m.in. dzięki HARM-om jedynym poważnym ograniczeniem w przypadku rakiet Storm Shadow i Scalp EG okazał się brak zgody na ich wykorzystywanie poza okupowanym przez Rosjan ukraińskim terytorium. A ci, przy permanentnym zagrożeniu atakiem, w pewnym momencie opuścili swoje najważniejsze pozycje. Tymczasem zmodernizowane samoloty ukraińskie mogą niszczyć nawet kilka celów w czasie jednego lotu.

Jak Ukraina zaczyna zdobywać przewagę w powietrzu?

Poprawę tej sytuacji widać było wyraźnie po zgodzie rządów Stanów Zjednoczonych i Niemiec na atakowanie zachodnim uzbrojeniem celów znajdujących się na części przygranicznej terytorium Federacji Rosyjskiej. Pierwszy przypadek wykorzystania tej zgody miał miejsce 9 czerwca 2024 roku, kiedy Ukraińcy skutecznie zaatakowali stanowisko dowodzenia Rosjan znajdujące się w rejonie Biełgorodu.

Dzięki temu rosyjskie wojsko będzie musiało teraz: albo przenieść swoje najważniejsze punkty dowodzenia i logistyczne w głąb Rosji – co utrudni im działania, albo drastycznie zwiększyć obronę przeciwlotniczą w tym regionie - co jak się okazuje po Moście Kerczeńskim wcale nie gwarantuje pełnego bezpieczeństwa.

Ale Ukraińcy mają jeszcze kilka innych przeszkód na drodze do zdobycia panowania w powietrzy. Najważniejszą z nich jest nadal niedostateczna ilość uzbrojenia precyzyjnego przekazywanego im przez kraje zachodnie. Niewątpliwym przełomem w tej dziedzinie będzie wprowadzenie, własnych ukraińskich kierowanych bomb lotniczych. Co ważne ich testy mają się rozpocząć już za kilka tygodni.

Ukraińscy inżynierowie poszli tu „najprostszą” i najtańszą drogą decydując się na opracowanie zestawu konwersyjnego (podobnego do rosyjskiego UMPK i amerykańskich JDAM i JDAM-ER) dostosowującego standardowe bomby lotnicze do atakowania celów lotem szybującym z naprowadzaniem GPS. Najtrudniejsze prace były związane z opracowaniem optymalnego kształtu skrzydeł, modułu sterującego oraz systemu naprowadzania, odpornego na zakłócanie radioelektroniczne przeciwnika.

„Obecnie pracujemy także nad konwersją i stworzeniem naszych dostosowanych bomb powietrznych, opartych na zwykłych bombach swobodnie spadających. Istnieje kilka konstruktywnych niuansów, musimy wybrać skrzydło, moduł GPS, a także moduł sterujący. Za kilka tygodni powinniśmy rozpocząć pierwsze testy pierwszych partii takich bomb, już ukraińskich”
Gen. bryg. Siergij Gołubcow - szef lotnictwa w dowództwie sił powietrznych ZSU

Ukraińcy nie mogli przy tym skopiować rosyjskiego zestawu konwersyjnego UMPK (chociaż zdobyli już jego najważniejsze elementy), ponieważ nie mogą sobie pozwolić na taką taktykę działania, jaką stosują Rosjanie. W ich przypadku samoloty – nosiciele bomb kierowanych wznoszą się po prostu w powietrze na wysokość ponad 10 tysięcy metrów (by zapewnić wystarczający zasięg), cały czas pozostając pod silną osłoną myśliwców (np. Su-35S i MiG-31BM) oraz naziemnej obrony przeciwlotniczej.

Wyprodukowanie przez Ukraińców własnych zestawów konwersyjnych da ogromne oszczędności. Zachodnie bomby szybujące są bowiem bardzo drogie, zabierając sporą część pieniędzy przeznaczonych na pomoc dla Ukrainy. Przykładem tego problemu jest AASM-250 Hammer, który obecnie ma kosztować około 120 tysięcy euro (cena ta ma jednak spaść do 80 tysięcy euro). Bomby JDAM są tańsze, ponieważ kosztują od 20-36 tysięcy USD.

Trzecim problemem sił zbrojnych Ukrainy jest brak odpowiedniej ilości samolotów bojowych. Generał Gołubcow przyznał, że „samoloty Su-35 czy MiG-31 mają znacznie większy potencjał niż samoloty, które obecnie mamy w służbie”. W tym przypadku ogromną zmianą na plus będzie pojawienie się w ukraińskim lotnictwie zachodnich statków powietrznych. Gołubcow nie chciał jednak ujawnić, kiedy w ich kraju zaczną działać bojowo pierwsze F-16. Zaznaczył jednak, że ta informacja jest tak naprawdę ważna tylko dla Rosjan i oni pierwsi odczują na własnej skórze, że F-16 są już na Ukrainie.

Tym bardziej, że wszystkie myśliwce tego typu zostaną przed przekazaniem zmodernizowane w ramach remontu średniego MLU (Mid-Life Upgrade). Dzięki temu będą one wyposażone m.in. w „ulepszony celownik do wykrywania celów powietrznych” (dla rakiet „powietrze-powietrze” o zasięgu większym nawet 180 km) oraz zasobnik celowniczy, pozwalający na „odnalezienie celów naziemnych i skierowanie na nie rakiet i bomb”.

Nie odrzucił także szwedzkiej propozycji przekazania samolotów Gripen. Jest to bowiem myśliwiec, dla którego Ukraina ma już odpowiednią infrastrukturę (mogąc startować nawet z dróg, bez przygotowywania specjalistycznej nawierzchni). Dodatkowo Gripeny są przystosowane od razu do wykorzystywania zachodniego uzbrojenia, takiego jakie używa się na F-16. I to dlatego „w wizji strategii rozwoju, która została opracowana w tym roku, jest też napisane, że chcielibyśmy mieć w służbie samoloty F-16 i Gripen”.

Przewaga w powietrzu to nie tylko samoloty F-16

Gołubcow przyznał przy tym, że tylko z tym jednym samolotem (F-16) „trudno będzie uzyskać przewagę powietrzną”. Zdobywanie tej przewagi musi być „kompleksowym zabiegiem obejmującym wykorzystanie radioelektronicznych i radiotechnicznych środków detekcji”. Pomóc w tym mogą samoloty dozoru radiolokacyjnego ASC 890, których przekazanie zapowiedziała Szwecja 29 maja 2024 roku.

Ważne jest również kompleksowe wykorzystanie systemu Patriot oraz zwiększenie świadomości sytuacyjnej pilota (za pomocą wojskowej sieci wymiany informacji w czasie rzeczywistym). Generał Gołubcow zapowiedział, że pierwszym celem tych działań będzie odepchnięcie od linii frontu samolotów zrzucających bomby szybujące, a później „polowanie na samoloty osłonowe, na Su-35”. Za „punkt zwrotny” na drodze do zdobycia przewagi w powietrzu Ukraińcy będą uważali moment, gdy rosyjskie samoloty zostaną „wypędzone na odległość co najmniej 30-50 km” od linii styku wojsk.

W tym wszystkim pamięta się także o osłonie ukraińskich baz lotniczych, wiedząc że będą one na pewno priorytetowym celem dla Rosjan. Generał Gołubcow szacuje, że do ochrony lotnisk z samolotami F-16 będą potrzebne: co najmniej dwie baterie Patriot (dla celów balistycznych i hipersonicznych), co najmniej dwie baterie typu NASAMS (dla celów aerodynamicznych i dronów) oraz przeciwlotnicze, samobieżne zestawy przeciwlotnicze Gepard. Poza taką obroną aktywną zorganizowana ma być również ochrona bierna, zabezpieczająca bazy lotnicze z samolotami F-16 np. przed grupami dywersyjnymi.

Co ciekawe jeden z najciekawszych wniosków z wywiadu generała Gołubcowa i w ogóle z wojny na Ukrainie znalazł się już w pierwszym komentarzu po jego publikacji. Wskazano w nim na to, że ponad 10 lat wcześniej ukraiński przemysł proponował opracowanie własnej bomby szybującej – stanowiącej odpowiednik JDAM. Ukraińscy wojskowi nie wykazali jednak zainteresowania takim rozwiązaniem, przez co stracono nie tylko czas, ale również wielu pilotów, zmuszonych do atakowania rosyjskich pozycji standardowym uzbrojeniem.

I ten wniosek powinni sobie wziąć do serca zachodni wojskowi – w tym niestety również w Polsce.