W Sejmie o awansach żołnierzy, opiniowaniu i mieszkaniach. MON odpowiada

Poseł Paweł Szramka reprezentujący w Sejmie Klub Poselski Kukiz’15 jako były żołnierz zawodowy nie zapomina o kwestiach, które nurtują żołnierzy pełniących służbę czynną. W listopadzie poseł skierował do ministerstwa interpelację poselską w sprawie naboru na studia oficerskie w korpusie sprawiedliwości i obsługi prawnej oraz zapytania w sprawie awansu żołnierzy szeregowych i podoficerów, ustalania powierzchni oraz struktury mieszkań przyznawanych żołnierzom.

Są to niewątpliwie kolejne sprawy i problemy, z którymi do wiceprzewodniczącego SKON zgłaszają się bezpośrednio żołnierze w sytuacjach, gdy pomocy i odpowiedzi nie mogą znaleźć zarówno u przełożonych jak i w ministerstwie.

 Studium oficerskie w korpusie sprawiedliwości

8 listopada Poseł Szramka w ramach interpelacji nr 14148 skierował do resortu pytania w związku z problemem, który analizowano już w 2016 roku. Poseł w tym przypadku wstawił się za grupą szeregowych i podoficerów posiadających wykształcenie prawnicze, którzy pomimo kilkuletniego doświadczenia w służbie zawodowej nie mogą aplikować do studium oficerskiego w korpusie sprawiedliwości i obsługi prawnej. W ocenie wiceprzewodniczącego SKON zastosowane rozwiązanie polegające na objęciu naborem jedynie kandydatów wywodzących się ze środowiska cywilnego odbywa się ze szkodą dla kandydatów wywodzących się z korpusu podoficerów i szeregowych zawodowych i samych sił zbrojnych.

Przesłanką objęcia naborem na dane studium oficerskie miało być wykształcenie, lecz pomimo tego nabór przeprowadzano jedynie ze środowiska cywilnego, ograniczając dostęp żołnierzom do stanowisk w korpusie sprawiedliwości i obsługi prawnej.  Są to stanowiska szczególne, gdyż referenci prawni doradzają dowódcom jednostek wojskowych i to właśnie żołnierze z doświadczeniem powinni stanowić główne źródło naboru do danego korpusu. Tym bardziej, że koszt miesięcznego utrzymania żołnierza na danym studium oficerskim jest o połowę niższy niż osoby ze środowiska cywilnego.

Jakie jest obecnie podejście Departamentu Kadr do zatrudniania żołnierzy w korpusie sprawiedliwości i obsługi prawnej? Czy zaszły jakieś zmiany w tym zakresie od 2016 r.?

Stanowisko resortu obrony narodowej w tej sprawie 2 grudnia przedstawił Wojciech Skurkiewicz, Sekretarz Stanu w MON.

(….) Uprzejmie informuję, że w myśl art. 28 ustawy z dnia 11 września 2003 r.  o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 860), jeżeli przemawiają za tym potrzeby Sił Zbrojnych RP na stopień wojskowy podporucznika (podporucznika marynarki) może być mianowany po odbyciu szkolenia wojskowego i zdaniu egzaminu na oficera - podoficer zawodowy lub szeregowy zawodowy, który posiada tytuł zawodowy magistra (lub równorzędny) oraz wzorową ogólną ocenę w ostatniej opinii służbowej. 

Wskazać należy również, że dotychczas głównym źródłem naboru na szkolenie oficerskie byli podoficerowie zawodowi posiadający długoletnie doświadczenie w służbie i wysokie kwalifikacje specjalistyczne. Natomiast, szeregowi zawodowi stanowią główne źródło naboru do korpusu podoficerów zawodowych. Niemniej jednak, dzięki rozwiązaniom formalno-prawnym, jakie daje ww. ustawa o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, od 2015 r. analogiczną możliwość posiadają również wyróżniający się szeregowi zawodowi.

Zgodnie z § 2 pkt 2 i 3 decyzji Nr 117/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 18 sierpnia 2020 r. w sprawie naboru na szkolenie wojskowe kandydatów na oficerów w 2021 r. (Dz. Urz. Min. Obr. Nar. poz. 138) o skierowanie na powyższe szkolenie mogą ubiegać się podoficerowie i szeregowi zawodowi, będący absolwentami kierunków studiów przydatnych w określonym korpusie osobowym (grupie osobowej) lub posiadający doświadczenie oraz kwalifikacje przydatne w określonym korpusie osobowym (grupie osobowej).

W przypadku szeregowych zawodowych dodatkowym warunkiem jest wymóg pełnienia przez co najmniej trzy lata zawodowej służby wojskowej.

Zgodnie z załącznikiem do przywołanej wyżej decyzji, określającym limity przyjęć na szkolenie wojskowe kandydatów na oficerów, przygotowujące do pełnienia służby w korpusie osobowym sprawiedliwości i obsługi prawnej, w grupie osobowej obsługi prawnej przewidziano 2 miejsca dla podoficerów zawodowych oraz 9 miejsc dla osób ze środowiska cywilnego. W tym miejscu należy wskazać, że taki podział limitu miejsc został określony przez gestora grupy osobowej obsługi prawnej. 

Należy zaznaczyć, że wydawane przez Ministra Obrony Narodowej decyzje w sprawie naboru na szkolenie wojskowe kandydatów na oficerów w poszczególnych latach są każdorazowo poprzedzone szczegółową analizą posiadanych zasobów osobowych, a limity miejsc określa się zgodnie z potrzebami Sił Zbrojnych RP. Coroczne wydawanie decyzji w ww. zakresie ma na celu jak najlepsze dopasowanie limitu miejsc w poszczególnych korpusach i grupach osobowych do istniejących w danym czasie potrzeb armii. Powyższe nie wyklucza, zatem, możliwości pojawienia się innego limitu miejsc dla szeregowych zawodowych w grupie osobowej obsługi prawnej w kolejnych latach.

Odwołane egzaminy a opiniowanie i awans

Poseł Szramka skierował 5 listopada do Ministra Obrony Narodowej zapytanie nr 1906 w sprawie awansu żołnierzy szeregowych i podoficerów. Sprawa dotyczy odwołania w 2020 roku egzaminów ze sprawności fizycznej, opiniowania służbowego i problemów w awansach żołnierzy szeregowych oraz podoficerów. 

Jak wskazuje środowisko żołnierzy jako kryterium awansu przyjmuje się ocenę z wychowania fizycznego, która z racji decyzji Ministra nie może zostać wystawiona. Obecnie w związku z tą sytuacją blokowane są możliwości awansu dla żołnierzy szeregowych i podoficerów.  W związku z powyższym pragnę zadać następujące pytanie:

Czy Ministerstwo Obrony Narodowej przygotowało odpowiednie wytyczne na taką okoliczność?

Odpowiedź w imieniu resortu obrony narodowej 2 grudnia przedstawił Wojciech Skurkiewicz, Sekretarz Stanu.

(…) Zgodnie z regulacją art. 31, art. 41 oraz art. 42 ustawy z dnia 11 września 2003 r.  o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 860), podstawą do mianowania na wyższy stopień wojskowy podoficera (w związku z wyznaczeniem na kolejne wyższe stanowisko służbowe lub zmianą zaszeregowania do kolejnego wyższego stopnia wojskowego) oraz szeregowego zawodowego (zmiana zaszeregowania do wyższego stopnia wojskowego) jest uzyskanie przez żołnierza co najmniej oceny bardzo dobrej (5) w ostatniej opinii służbowej oraz odpowiedni staż służby na stanowisku w posiadanym stopniu wojskowym - podoficerowie 3 lata (nie mniej niż 2), szeregowi zawodowi 5 lat (nie mniej niż 3 lata).

Zasadniczymi kryteriami awansu podoficerów i szeregowych zawodowych na wyższy stopień wojskowy są więc: ocena z rocznego opiniowania służbowego, odpowiedni staż służby na stanowisku w posiadanym stopniu wojskowym oraz potrzeby sił zbrojnych. Ocena ze sprawdzianu sprawności fizycznej żołnierza, o której jest mowa w zapytaniu, jest uwzględniana tylko w opinii służbowej za dany rok. W przypadku uzyskania przez opiniowanego oceny niedostatecznej lub nieprzystąpienia do tego sprawdzianu - ocena ogólna z opiniowania służbowego nie może być wyższa niż dostateczna (art. 25a, ust. 8 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych).

Decyzja Nr 145/DSiPO Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 kwietnia 2020 r. w sprawie zwolnienia żołnierzy zawodowych z przyczyn służbowych ze sprawdzianu sprawności fizycznej w 2020 r. (niepublikowana) w niczym nie naruszyła uprawnień podoficerów i szeregowych zawodowych do awansowania.

Brak oceny ze sprawności fizycznej żołnierzy za 2020 r. nie będzie miał wpływu na ich rozwój zawodowy. Podkreślić należy, że żołnierze zawodowi, którzy podlegali sprawdzianowi sprawności fizycznej w 2020 r., zostali z niego zwolnieni z przyczyn służbowych, niezależnych od żołnierzy. Naturalnym więc jest, że nie mogą oni ponosić konsekwencji z tytułu braku oceny wyrażonej cyfrowo z tego sprawdzianu. Wydanie przedmiotowej decyzji MON było podyktowane koniecznością przeciwdziałania COVID-19 i miało na celu ochronę życia oraz zdrowia żołnierzy zawodowych. 

Kawaler z większym mieszkaniem? 

Kolejne zapytanie skierowane przez Posła Szramkę do szefa resortu obrony narodowej dotyczyło uprawnień mieszkaniowych i odnosi się do szczególnego przypadku przydzielenia żołnierzowi uprawnionemu do wyższej normy mieszkaniowej lokalu o powierzchni niższej od dotychczas zajmowanego mieszkania. 

W ostatnim czasie zwrócił się do mnie żołnierz, który kilka lat temu, będąc jeszcze kawalerem otrzymał mieszkanie o powierzchni 41 m2 (kawalerkę). Obecnie, gdy żołnierz ten ma żonę oraz dziecko, proponowane jest mu mieszkanie dwupokojowe o powierzchni 40 m2.

Sytuacja ta rodzi swoisty paradoks, gdyż z jednej strony przysługuje mu lokal o korzystniejszej strukturze, z drugiej zaś ma on mniejszy metraż. W związku z powyższym proszę o ustosunkowanie się do niniejszego problemu.

Czy planowana jest zmiana przepisów dotyczących przyznawania żołnierzom mieszkań, która pozwoli na wyeliminowanie takich sytuacji, jak przytoczona powyżej? Jakie rozwiązania może zaproponować ministerstwo żołnierzom oczekującym obecnie na przyznanie mieszkania?

Obszerną odpowiedź w tej sprawie przygotowano w porozumieniu z Agencją Mienia Wojskowego a dokument udostępniony na stronach sejmowych ponownie sygnowany jest przez Wojciecha Skurkiewicza, Sekretarza Stanu w MON. Przytoczono w nim podstawę prawną dotyczącą przydziału lokali mieszkalnych oraz uprawnienia w zakresie powierzchni użytkowej mieszkań.

(….) przy ustalaniu należnej żołnierzowi powierzchni użytkowej podstawowej lokalu mieszkalnego uwzględnia się stanowisko służbowe żołnierza zawodowego oraz jego stan rodzinny. Norma powierzchni użytkowej podstawowej, która przysługuje żołnierzowi z jednego tytułu, wynosi 8-12 m2, a w przypadku gospodarstwa jednoosobowego nie mniej niż 16 m2. Co istotne, określone przez ustawodawcę wymogi dotyczą powierzchni użytkowej podstawowej w rozumieniu art. 1a ust. 1 pkt 15 ww. ustawy o zakwaterowaniu, tj. powierzchni pokoi znajdujących się w lokalu, co - niewątpliwie - ma na celu zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych. Ustawodawca nie ogranicza natomiast normatywów powierzchni użytkowej przydzielanego żołnierzowi lokalu mieszkalnego, która to powierzchnia obejmuje wszystkie pomieszczenia znajdujące się w lokalu (m.in: pokoje, kuchnię, łazienkę, wc, spiżarnię, przedpokój itp.), służące nie tylko mieszkalnym, ale również gospodarczym potrzebom osób zamieszkujących w lokalu. 

(…) Agencja Mienia Wojskowego jest zobowiązana dostarczyć żołnierzowi zawodowemu lokal mieszkalny dostosowany do posiadanej przez niego liczby członków rodziny oraz jego sytuacji służbowej. Przepis art. 26 ust. 3 oraz 4 ustawy o zakwaterowaniu określa – bowiem - szczegółowo, których członków rodziny żołnierza zawodowego należy uwzględnić przy ustalaniu przysługującej powierzchni użytkowej podstawowej (są nimi m.in.: małżonek i wspólnie zamieszkałe dzieci) oraz jak należy ustalać tę powierzchnię dla żołnierza zawodowego, który zawarł związek małżeński, jeżeli on i małżonek nie posiadają dzieci (przysługuje dodatkowa norma na przyszłe dziecko).

Z treści § 2 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 29 lipca 2016 r. w sprawie norm powierzchni użytkowej podstawowej przysługujących żołnierzom zawodowym (Dz. U. poz. 1211) wynika, że żołnierzowi zawodowemu zajmującemu stanowisko służbowe o stopniu etatowym od generała brygady (kontradmirała) do generała (admirała) przysługują trzy normy powierzchni użytkowej podstawowej lokalu mieszkalnego, a od majora (komandora podporucznika) do pułkownika (komandora) - dwie normy, natomiast do kapitana (kapitana marynarki) - jedna norma.

W przypadku przydziału żołnierzowi zawodowemu kwatery powinna ona (…) obejmować: dla żołnierza samotnego - jeden pokój z kuchnią albo aneksem kuchennym; dla rodziny dwuosobowej - dwa pokoje z kuchnią albo aneksem kuchennym; dla rodziny trzyosobowej - trzy pokoje z kuchnią albo aneksem kuchennym; dla rodziny czteroosobowej lub większej - trzy albo cztery pokoje z kuchnią albo aneksem kuchennym. Ponadto, z art. 26 ust. 5 ustawy o zakwaterowaniu wynika, że żołnierzowi zawodowemu, na jego wniosek lub za jego pisemną zgodą, dyrektor oddziału regionalnego może przydzielić kwaterę albo inny lokal mieszkalny o powierzchni użytkowej podstawowej mniejszej albo co najwyżej o 20 m2 większej niż wynikająca z przysługujących norm, o ile taka kwatera albo lokal mieszkalny nie jest niezbędny na zakwaterowanie żołnierza zawodowego o większej liczbie przysługujących mu norm. Przepis ten daje możliwość przydziału lokalu nienormatywnego (mniejszego albo większego niż faktyczne potrzeby żołnierza), ale zależy to od posiadanego potencjału lokalowego Agencji oraz wymaga od żołnierza zgody wyrażonej na piśmie na dokonanie takiego przydziału. Wówczas, przydział kwatery albo innego lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej podstawowej mniejszej albo większej (niż wynikająca z przysługujących norm), stanowi realizację prawa żołnierza do zakwaterowania, służącego mu z mocy przepisu art. 21 ust. 1 przywołanej ustawy.

(…) Odnosząc się do powołanego przez Pana Posła przypadku żołnierza, który będąc kawalerem otrzymał przydział lokalu mieszkalnego o powierzchni 41 m2, a obecnie, gdy posiada on rodzinę (żonę i dziecko), Agencja proponuje mu 2-pokojowy lokal mieszkalny o powierzchni 40 m2, wyjaśniam, że nie jest możliwe zweryfikowanie sytuacji mieszkaniowej tego żołnierza bez wskazania szczegółów, o jaką powierzchnię lokalu chodzi, tj. użytkową podstawową (obejmującą tylko pokoje), czy powierzchnię użytkową (obejmującą wszystkie pomieszczenia w lokalu). Niemniej jednak, w omawianym przypadku można przypuszczać, że przydzielona żołnierzowi kawalerka posiadała większą powierzchnię użytkową (z uwagi na jej funkcjonalność), natomiast proponowany lokal 2-pokojowy posiada większą powierzchnię użytkową podstawową, służącą celom mieszkalnym (z uwagi na posiadanych przez żołnierza członków rodziny).