Jak piszą autorzy wspólnego raportu WEI i ZPP PO „Koncepcja powołania Agencji Uzbrojenia”, obecnie polski system pozyskiwania uzbrojenia i sprzętu wojskowego dla Sił Zbrojnych RP tworzy szeroka gama podmiotów administracji cywilnej i wojskowej których kompetencje są rozproszone. Obowiązujące regulacje prawne de facto spowalniają prowadzenie postępowań dotyczących zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa państwa.

Najczęściej stosowana ustawa, „Prawo Zamówień Publicznych”, nie jest dostosowana do specyfiki sektora zbrojeniowego, a poszczególne procedury prowadzone przez komórki organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej, dotyczące identyfikacji występowania przy danym zamówieniu podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa czy konieczności zastosowania offsetu, są długotrwałe i nieefektywne. Co więcej, instytucje odpowiedzialne za nabywanie uzbrojenia mają chroniczne trudności w przyciąganiu kadry wysokiej klasy specjalistów.

Ważnym problemem są trudności w pozyskiwaniu specjalistów. Pojawia się tu „zjawisko obrotowych drzwi” - specjaliści, zwłaszcza inżynierowie, pracują w IU krótko i są wysysani przez rynek ze względu na znacznie wyższe zarobki i zapotrzebowanie na takich specjalistów.

Raport wskazuje też na problemy ze skutecznym wdrażaniem efektów prac badawczo-rozwojowych (B+R) w ramach projektów z dziedziny obronności i bezpieczeństwa państwa realizowanych przy wsparciu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz realizacją procedur offsetowych, które muszą być skorelowane z wymaganiami dotyczącymi nabywanego newralgicznego sprzętu wojskowego, by jak najlepiej zabezpieczyć interes armii i rodzimego przemysłu.

Tymczasem NCBiR finansował często programy, które nie tylko nie zostały wdrożone do wojska, ale też nie odpowiadały możliwościom polskiego przemysłu obronnego. Również transfer technologii był nierzadko nietrafiony i nie przekładał się na zwiększenie potencjału przemysłu. Wynikało to zarówno z braku spójnego systemu jak też rozproszenia kompetencji i odpowiedzialności. Dlatego autorzy raportu skoncentrowali się na skuteczności i przykładach dobrze funkcjonujących organizacji tego typu.

Polska powinna podążyć drogą innych krajów, takich jak Szwecja, Francja, Niemcy czy Norwegia, i scentralizować proces zakupu wyposażania dla Sił Zbrojnych RP w jednej instytucji dostosowanej do wyzwań związanych z procesem modernizacji polskiej armii. Takie rozwiązanie zapewnia lepsze rozeznanie potrzeb wojska, efektywniejsze przeprowadzenie procedury zakupu, oszczędności w eksploatacji oraz zlecanie prac badawczo-rozwojowych lepiej dopasowanych do wymagań armii.

W ocenie autorów raportu, powołana na mocy odrębnej ustawy Agencja Uzbrojenia powinna zostać zbudowana na bazie Inspektoratu Uzbrojenia, przejmując jego potencjał oraz centralizując kompetencje innych podmiotów zaangażowanych w proces nabywania uzbrojenia i jego eksploatacji.

Pierwszy krok w integracji tego systemu został dokonany w 2007 roku poprzez powołanie Inspektoratu Uzbrojenia w wyniku centralizacji siedmiu instytucji. Więc to co proponujemy to nie rewelacja, ale dokładanie kolejnych elementów do systemu który już istnieje. Kiedy dziś patrzy się na Inspektorat Uzbrojenia, to posiada on bardzo słabe kompetencje i zasoby. Ale jak się patrzy na dzisiejsza strukturę są tam już np. zaczątki zarządzania projektowego. Moim zdaniem ten proces ewolucji z IU w Agencję Uzbrojenia to kwestia roku. Całe przygotowanie i wdrożenie.

Aby stworzyć strukturę organizacyjną zapewniającą wydajność procesów decyzyjnych warto powołać dodatkowe departamenty (np. współpracy z Siłami Zbrojnymi, badań obronnych, wsparcia Sił Zbrojnych) oraz zespoły projektowe o szerokich uprawnieniach prowadzące programy od fazy prac badawczo-rozwojowych, do momentu wycofania i utylizacji danego systemu uzbrojenia. Dyrektor Agencji Uzbrojenia powinien być pierwszym zastępcą ministra obrony przejmując kompetencje Sekretarza Stanu ds. Uzbrojenia i Modernizacji lub też odpowiadać bezpośrednio przed Premierem.

W Agencji, obok Dyrektora, zostałaby powołana Rada Naukowo-Przemysłowa grupująca przedstawicieli rządu, Prezydenta RP, managerów i związków zawodowych, która wspomagałaby na bieżąco poczynania kierownictwa. Konieczne jest silne umocowanie strukturalne Agencji w administracji rządowej oraz zabezpieczenie środków na wynagrodzenia o stawkach rynkowych. Agencja zostałaby powołana wraz z przyjęciem ustawy o ustanawianiu przemysłowego potencjału obronnego w ramach programów zbrojeniowych oraz ustawy o zamówieniach obronnych.

Powołanie Agencji Uzbrojenia przyczyni się do usprawnienia regulacji dotyczących procedur zakupowych, ustanowi konkretną instytucję odpowiedzialną za prace badawczo-rozwojowe, cały cykl nabywania, użytkowania i wycofywania uzbrojenia, jego promocję na rynkach zagranicznych we współpracy z polskimi firmami zbrojeniowymi, rozwój przemysłu zbrojeniowego oraz współpracę przemysłową na bazie offsetu.

W strukturze Agencji znalazłyby się wydziały odpowiedzialne za projektowanie założeń do ofert offsetowych, promocję uzbrojenia na rynkach zagranicznych oraz analizę nowych trendów w rozwoju systemów uzbrojenia. Agencja Uzbrojenia współpracowałaby również z Ministerstwem Rozwoju w zakresie bezpieczeństwa gospodarczego i prowadzenia polityki regionalnej. Dzięki temu możliwy byłby do uzyskania nie tylko wydajny i skuteczny system wprowadzania uzbrojenia do Sił Zbrojnych RP, ale również promocja przemysłu obronnego za granicą oraz zbywania i utylizacja sprzętu schodzącego z uzbrojenia. Patronat nad raportem objęła redakcja Defence24.pl.