Rok trzeci. Ukraińska piechota morska [ANALIZA]

Po powstaniu niepodległej Ukrainy państwo to zbudowało własne siły zbrojne. Ich częścią stała się marynarka wojenna. W związku z tym, iż w 1991 roku dowódca Floty Czarnomorskiej odmówił podniesienia na swoich jednostkach ukraińskich bander wojennych, nie trafiła ona w ukraińskie podporządkowanie. Jej przyszłość miała zostać zadecydowana w osobnych rozmowach pomiędzy Rosją, a Ukrainą. Przez kilka lat ich trwania okręty Floty Czarnomorskiej nosiły nadal radzieckie bandery wojenne. Odpowiednie porozumienie podpisano dopiero 28 maja 1997 roku.

Na mocy tego porozumienia większa część okrętów bojowych i pomocniczych, sprzętu wojskowego i obiektów wojskowych przeszła pod rosyjską komendę, a mniejsza część pod ukraińską. Z morskich sił desantowych Ukraina otrzymała tylko:

• okręt desantowy projektu 1172 Tapir (Aligator);
• okręt desantowy projektu 775 (Ropucha);
• okręt desantowy projektu 773 (Polnocny);
• trzy poduszkowce desantowe projektu 1232.2 Żubr (Pomornik).

Ukraina otrzymała w spadku po radzieckiej flocie i piechocie morskiej trochę sprzętu wojskowego. Było to m. in.:

• 146 czołgów T-64A/B;
• 153 bojowych wozów piechoty BMP-2;
• 95 transporterów opancerzonych BTR-80;
• 70 transporterów opancerzonych BTR-70;
• 8 bojowych wozów rozpoznawczych BRM-1K;
• 26 rozpoznawczych wozów opancerzonych BRDM-2;
• sieden wozów opancerzonych rozpoznania chemicznego BRDM-2RCh;
• 12 samobieżnych haubic kalibru 120 mm 2S9 Nona.
• 36 haubic kalibru 122 mm D-30;
• 40 moździerzy kalibru 82 mm;
• 12 zestawów przeciwlotniczych Strzała-10;
• cztery samobieżne zestawy przeciwlotnicze kalibru 23 mm ZSU-23-4 Szyłka.

Obiekty należące do wchodzących w skład Floty Czarnomorskiej 810. Samodzielnej Brygady Piechoty Morskiej, jej poligon oraz 299. Centrum Szkolenia pozostały w rosyjskich rękach.

W tym miejscu warto wspomnieć jeszcze o 301. Brygadzie Artylerii Armat. W czasach ZSRR wchodziła on w skład 32. Korpusu Armijnego w Symferopolu. Przed podpisaniem porozumień o ograniczeniu zbrojeń konwencjonalnych w Europie z dniem 1 grudnia 1989 roku została ona wyłączona z radzieckich wojsk lądowych i przeniesiona do Floty Czarnomorskiej ZSRR. W związku z tym, iż było to „sztuczne” przeniesienie 301. Brygada z dniem 31 grudnia 1992 roku wróciła do wojsk lądowych, ale już ukraińskich. Była wtedy uzbrojona w 43 armaty kalibru 152 mm 2A36 Hiacynt i 72 armatohaubice kalibru 152 mm D-20.

Uzyskany sprzęt wojskowy z podziału Floty Czarnomorskiej pozwolił wzmocnić odbudowę ukraińskiej piechoty morskiej. Była ona częścią Marynarki Wojennej Ukrainy i wchodziły w jej skład nie tylko jednostki desantowe, ale również artylerii nadbrzeżnej. Dowództwo ukraińskiej armii zdawało sobie sprawę zbardzo mizernych zdolności pływających środków desantu morskiego. Pozyskanymi okrętami desantowymi nie udałoby się wysadzić desantu morskiego nawet w skali taktycznej. W ówczesnych realiach nie było również szans na budowę nowych okrętów desantowych, ponieważ siły morskie nie otrzymywały żadnych nowych okrętów, a co dopiero desantowych. Pomimo to rozwijano na Ukrainie piechotę morską ze względu na długą linię brzegową, a przede wszystkim na uniwersalność tej formacji. Zawsze mogła ona być wykorzystana jako zwykła piechota zmechanizowana.

Dowództwo Ukraińskiej Marynarki Wojennej znajdowało się w Sewastopolu, a jednostki piechoty morskiej w tym mieście i na terenie Półwyspu Krymskiego. Niestety wydarzenia z 2014 roku pozbawiły Ukrainę tych terytoriów. Zostały one zajęte przez Rosję, a wówczas stacjonowały tam należące do piechoty morskiej:

• 36.Samodzielna Zmechanizowana Brygada Obrony Wybrzeża w Pieriewalnoje k. Symferopola;
• 1.Samodzielny Batalion Piechoty Morskiej w Teodozji;
• 501.Samodzielny Batalion Piechoty Morskiej w Kerczu;
• 25.Samodzielny Ruchomy Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy w Sewastopolu;
• 85.Samodzielny Stacjonarny Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy w Sewastopolu;
• 406.Samodzielna Brygadowa Grupa Artylerii w Symferopolu.

Po zajęciu terenów ukraińskich przez Rosję, część służących tam żołnierzy wyjechała stamtąd, ale spora część wstąpiła do armii rosyjskiej. Cześć ukraińskiego sprzętu wojskowego udało się również ewakuować z zajętych terytoriów, ale części już nie. Taki los spotkał m. in. ukraiński okręt desantowy projektu 775 Kostiantyn Olszanskyj (U 402). Do dzisiaj stoi on w Sewastopolu. Od czasu do czasu Rosjanie go odmalowują i podnoszą na nim rosyjską banderę, ale tylko w celach propagandowych ponieważ okręt jest niesprawny i nie został włączony do rosyjskiej floty.

Po wydarzeniach z 2014 roku Ukraińcy postanowili przebudować swoje Siły Zbrojne, łącznie z odbudową piechoty morskiej na terenach nadal kontrolowanych przez Ukrainę.

Już w 2015 roku sformowano 36.Samodzielną Brygadę Piechoty Morskiej w Dacznoe k. Odessy oraz 503.Samodzielny Batalion Piechoty Morskiej. W Mikołajowie w 2018 roku powstała 35.Samodzielna Brygada Piechoty Morskiej. Te podstawowe jednostki wkrótce mogły liczyć na siły wsparcia. Również w Mikołajowie, ale już w 2015 roku utworzono 406.Samodzielną Brygadę Artylerii. W 2016 roku powstał pułk artylerii rakietowej, a w 2019 samodzielne batalion rozpoznawczy i dywizjon rakiet przeciwlotniczych.

Reasumując ukraińska piechota morska dnia 24 lutego 2022 roku tworzyła już sporą siłę bojową, składającą się przede wszystkim z:

- 35.Samodzielnej Brygady Piechoty Morskiej;

- 36.Samodzielnej Brygady Piechoty Morskiej;

- 406.Samodzielnej Brygady Artylerii;

- 32.Pułku Artylerii Rakietowej;

- 503.Samodzielnego Batalionu Piechoty Morskiej;

- 140.Samodzielnego Batalionu Rozpoznawczego;

- 7.Samodzielnego Dywizjonu Rakiet Przeciwlotniczych.

Jednostki te były wyposażone w:

• około 60 czołgów T-80;
• około 70 bojowych wozów piechoty BMP-1, BMP-2;
• około 100 transporterów opancerzonych BTR-60, BTR-70, BTR-80, MT-LB;
• około 110 haubic kalibru 122 mm (2S1 Goździk i D-30) oraz kalibru 152 mm (2A36 Hiacynt-B i D-20)
• około 40 moździerzy kalibru 120 mm;
• około 60 wieloprowadnicowych wyrzutni rakiet kalibru 122 mm BM-21 Grad i 220 mm 9P140 Uragan.

W tym miejscu warto wspomnieć o specyfice tworzenia i funkcjonowania ukraińskich jednostek. Podstawą jej jest oczywiście etat. Ale etat np. brygady może zawierać bataliony i inne pododdziały, nie musi zawierać wszystkich. Niektóre z podległych batalionów mogą mieć swój osobny etat. Dla ułatwienia rozróżnienia tych przypadków przydatna jest znajomość numeru JW. Ukraińskie numery jednostek Sił Zbrojnych składają się z litery A i czterech cyfr. Jeśli batalion ma swój numer JW i w nazwie słowo samodzielny świadczy to o posiadaniu własnego etatu. Jednakże taki samodzielny batalion może być bezpośrednio podporządkowany brygadzie. Dla przykładu w 2022 roku 35.Samodzielna Brygada Piechoty Morskiej w swoim etacie miała batalion czołgów T-80, artylerię i inne pododdziały brygadowe. Ale trzy podstawowe bataliony piechoty morskiej o numerach porządkowych 18, 88 i 137 były samodzielnymi batalionami ze swoimi etatami i numerami JW.

Wracając do tragicznych wydarzeń z lutego 2022 roku to już pierwsze dni i tygodnie działań wojennych pokazały, iż żołnierze piechoty morskiej są bardzo dobrze wyszkoleni, waleczni i dzielni. Wiadomo było, iż jednostki piechoty morskiej walczyć będą jak wojska lądowe, a o żadnym przygotowywaniu się do desantu morskiego nie mogło być mowy. Część piechoty morskiej zaczęła bronić wybrzeża Morza Czarnego (rosyjskie wojska odcięły ukraińskie wybrzeże Morza Azowskiego), ale większość zaczęła ciężkie walki na froncie.

W związku z bardzo pozytywną oceną przydatności jednostek ukraińskiej piechoty morskiej dość szybko przystąpiono do rozbudowy tej formacji. Jej dowództwo było nadal podporządkowane Dowództwu Marynarki Wojennej w Odessie, ale poszczególne formacje przydzielano poszczególnym frontowym dowództwom zgodnie z wojennym systemem dowodzenia.

Już pod koniec 2022 rok sformowano 38.Samodzielną Brygadę Piechoty Morskiej, a na początku 2023 roku kolejną 37.Samodzielną Brygadę Piechoty Morskiej.

Wiosną 2024 roku z podporządkowania Dowództwu Sił Obrony Terytorialnej do piechoty morskiej przeniesiono 124.Samodzielną Brygadę Obrony Terytorialnej i 126.Samodzielną Brygadę Obrony Terytorialnej. Z dniem 1 lutego 2025 roku 124.Brygada została przeformowana na 34.Samodzielną Brygadę Obrony Wybrzeża. Równolegle sformowano jeszcze 40.Samodzielną Brygadę Obrony Wybrzeża, prawdopodobnie na bazie 150.Samodzielnej Brygady Zmechanizowanej z wojsk lądowych.

Spore zmiany dotknęły również artylerię. Początkowo 406.Samodzilena Brygada Artylerii składała się z czterech samodzielnych dywizjonów artylerii armat oraz 65.Samodzielnego Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego. Na uzbrojenie tego ostatniego Ukraińcy wprowadzili swoje wyrzutnie rakiet ziemia-woda Neptun. Z czasem ten 65.Dywizjon wyłączono z 406.Brygady i podporządkowano nowo sformowanej 360.Samodzielnej Nadbrzeżnej Brygadzie Rakietowej. W jej skład włączono również nowo sformowany 68.Samodzielny Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy. Nowa 360.Brygada wyposażona jest w wyrzutnie ukraińskich rakiet Neptun i amerykańskich rakiet Harpoon. Te ostatnie pochodzą z zapasów magazynowych Danii (zostały tam wycofane z eksploatacji już lata temu), a USA przekazały dodatkowe rakiety.

Dodatkowo w grupie jednostek artyleryjskich przeformowano 32.Pułku Artylerii Rakietowej w 32.Samodzielną Brygadę Artylerii. Wiązało się to z przezbrojeniem jednostki z wieloprowadnicowych wyrzutni rakiet kalibru 220 mm w artylerię lufową. Mają do niej trafić m. in. samobieżne armatohaubice kalibru 155 mm 2S22 Bohdana.

Równolegle powstało szereg innych jednostek podległych Dowództwu Piechoty Morskiej. Ich rozwój liczebny spowodował potrzebę wprowadzenia pośredniego czyli korpuśnego szczebla dowodzenia. Proces ten dotyczył nie tylko piechoty morskiej, ale również wojsk lądowych i wojsk desantowo-szturmowych. W marcu 2024 roku zostało sformowane Dowództwo 30.Korpusu Piechoty Morskiej. Temu dowództwu podporządkowano większość jednostek, a dowódca piechoty morskiej w swoim bezpośrednim podporządkowaniu pozostawił tylko jednostki nie prowadzące działań wojennych i oczywiście wspomniany 30.Korpus.

Dowódca ukraińskiej piechoty morskiej ma etatowy stopień 2-gwiazdkowego generała i ma 1-gwiadkowego zastępcę – szefa sztabu. Dowódca 30.Korpusu ma również etatowy stopień 2-gwiazdkowego generała i dwóch 1-gwiazdkowych zastępców. Jeden z zastępców jest szefem sztabu korpusu.

Obecnie Dowództwu Piechoty Morskiej podporządkowane są m. in.:

- Dowództwo 30.Korpusu Piechoty Morskiej;

- 80.Samodzielny Batalion Dowodzenia;

- 67.Samodzielny Batalion Logistyki;

- 319.Samodzielny Informacyjno-Telekomunikacyjny Węzeł Łączności;

- 241.Centrum Szkolenia Piechoty Morskiej;

- Szkoła Piechura Morskiego;

- Centrum Kompletacji i Rekrutacji Piechoty Morskiej

Natomiast samemu Dowództwu 30.Korpusu Piechoty Morskiej podległe są m. in.:

- 34.Samodzielna Brygada Obrony Wybrzeża;

- 35.Samodzielna Brygada Piechoty Morskiej im. kontradmirała Mychajło Ostrogradskiego;

- 36.Samodzielna Brygada Piechoty Morskiej im. kontradmirała Michaiła Bilińskowo;

- 37.Samodzielna Brygada Piechoty Morskiej;

- 38.Samodzielna Brygada Piechoty Morskiej;

- 40.Samodzielna Brygada Obrony Wybrzeża;

- 126.Samodzielna Brygada Obrony Terytorialnej;

- 360.Samodzielna Nadbrzeżna Brygada Rakietowa;

- 406.Samodzielna Brygada Artylerii im. generała brygady Olieksija Ałmazowa;

- 414.Samodzielna Brygada Bezzałogowych Systemów Lotniczych;

- 7.Samodzielny Dywizjon Rakiet Przeciwlotniczych;

- 310.Samodzielny Batalion Walki Radioelektronicznej;

- 380.Samodzielny Rezerwowy Batalion Piechoty Morskiej;

- 462.Samodzielny Batalion Systemów Bezzałogowych.

Jak widać z powyższego zestawienia siły ukraińskiej piechoty morskiej uległy istotnemu rozwinięciu. Ukraińscy marines pieczołowicie kultywują swoje tradycje bojowe. Niedawno ujednoliceniu uległy oznaki poszczególnych ich jednostek wojskowych.

Ale przede wszystkim są to bardzo dzielne i waleczne jednostki, które obecnie stanowią istotną część sił bojowych całych Sił Zbrojnych Ukrainy.