Modyfikacje polskich T-72 będą kontynuowane. Znamy szczegóły [ANALIZA]

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Trochę historii

Pierwsze 20 czołgów T-72 trafiło do Polski prosto z ZSRR w 1978 roku. W 8.Drezdeńskim Pułku Czołgów Średnich w Żaganiu wchodzącym w skład 11.Dywizji Pancernej utworzono kompanię szkolna czołgów T-72. Miała ona na stanie 16 czołgów T-72, co było zgodne z ówczesną strukturą polskich pułków czołgów dywizji pancernych. Miały one wtedy pięć kompanii po 16 czołgów i czołg dowódcy pułku czyli łącznie 81 maszyn (nie było w nich szczebla batalionowego).

W następnych latach podjęto w Gliwicach seryjną produkcję T-72 w kooperacji z innymi państwami Układu Warszawskiego. Pierwsze 10 czołgów zmontowano tam w 1981 roku z części dostarczonych z Niżniego Tagiłu, gdzie mieściła się radziecka fabryka czołgów i uroczyście przekazano je wojsku w dniu 19 lipca 1982 roku czyli dokładnie 40 lat temu (sic !). Do końca 1990 roku w Łabędach wyprodukowano około 1610 czołgów T-72, z których połowa trafiła do WP, a połowa na eksport m. in. do NRD, Węgier, Iraku, Iranu, Jemenu i Syrii.

W latach 1981-1985 do wojska trafiło około 218  T-72M, w latach 1985-1986 około 183 T-72A, a w latach 1986-1991 około 352 T-72M1. Razem z 20 dostarczonymi z ZSRR dało to liczbę 773 czołgów T-72. Przezbrajano w nie kolejne pułku czołgów średnich, które przy tej okazji przechodziły na strukturę batalionową. Pułk łącznie miał ich wtedy 94 w trzech batalionach po 31 (trzy kompanie po 10 i czołg dowódcy batalionu) i czołg dowódcy pułku.

W następnej dekadzie w Łabędach uruchomiono produkcję zmodernizowanych czołgów znanych jako PT-91 Twardy. WP otrzymało ich łącznie 233 sztuki. Niecała setka z nich była wyprodukowana od podstaw jako nowe czołgi, a kolejne powstawały już z przebudowania istniejących T-72 różnych wersji. Największą łączną liczbą czołgów T-72 i PT-91 dysponowaliśmy pod koniec ubiegłego wieku i było ich około 888. W następnych latach ich liczba zaczęła spadać.

Według oficjalnej odpowiedzi na interpelację poselską z dnia 15 kwietnia 2009 roku Polska miała wtedy 232 PT-91 oraz 584 T-72, w tym:

• 92 czołgów PT-91;
• 27 czołgów PT-91M;
• 113 czołgów PT-91MA1;
• 172 czołgów T-72;
• 135 czołgów T-72A;
• 254 czołgów T-72M1;
• 23 czołgów T-72M1D.

Wraz z upływem lat czołgi T-72 coraz bardziej stawały się przestarzałe i coraz bardziej ich liczba była redukowana. Proces ten przyśpieszył po przejęciu z Niemiec łącznie 247 czołgów Leopard 2A4 i 2A5. Według dostępnych oficjalnych danych ich liczba zmalała do 257 sztuk w 2018 roku po czym MON zadecydował o przywróceniu do ewidencji 127 maszyn, wcześniej przekazanych już do Agencji Mienia Wojskowego. Decyzja ta była podyktowana chęcią utrzymania dużego potencjału polskich wojsk pancernych.

Remonty

Za decyzją o utrzymaniu w dalszej eksploatacji dużej liczby T-72 musiała iść decyzja o ich remoncie i ograniczonej modyfikacji. Po fazie analityczno-koncepcyjnej, analizie rynku opracowano wstępne założenia taktyczno-techniczne oraz wykonano analizę opłacalności i zakresu remontu.

22 lipca 2019 roku MON podpisał umowę z konsorcjum PGZ S. A., ZM Bumar-Łabędy" S. A. oraz WZM S. A. na remont i modyfikacje 230 czołgów plus 88 czołgów w opcji (razem 318 czołgów). Zgodnie z umową prace miały być wykonane w latach 2019-2025 przy czym:

• w 2019 roku – 8 czołgów;
• w 2020 roku – 46 czołgów;
• w 2021 roku – 35 czołgów;
• w 2022 roku – 35 czołgów;
• w 2023 roku – 34 czołgi;
• w 2024 roku – 33 czołgów;
• w 2025 roku – 39 czołgów.

Prace objęły, obok przywrócenia pełnej sprawności czołgów, także wprowadzenie nowych, pasywnych przyrządów obserwacyjnych dla członków załogi (działonowy otrzymał kamerę termowizyjną), środków łączności Grupy WB oraz kilku innych usprawnień.

Oczywiście założenia liczby czołgów do wyremontowania w poszczególnych latach nie mogły uwzględniać stanu technicznego poszczególnych czołgów przekazywanych przez wojsko. Nikt również wtedy nie był wstanie przewidzieć pandemii i ogromnych kłopotów jakie wywoła ona w przemyśle. Nagle opóźnione zostały dostawy, serwisy, wzrosła absencja pracowników oraz wystąpiły przerwy w pracy.

Według informacji otrzymanych od PGZ S. A. w odpowiedzi na pytania Defence24.pl do dzisiaj wyremontowano wszystkie 89 czołgów z puli lat 2019-2021. Dostarczone je w następujących latach:

• w 2019 roku – 8 czołgów (wszystkie z ZM Bumar-Łabędy);
• w 2020 roku – 27 czołgów (22 z ZM Bumar-Łabędy i 5 z WZM);
• w 2021 roku – 39 czołgów (29 z ZM Bumar-Łabędy i 10 z WZM);
• w 2022 roku – 15 czołgów (10 z ZM Bumar-Łabędy i 5 z WZM).

Łącznie z 89 wyremontowanych T-72 ZM Bumar-Łabędy dostarczył 69, a WZM w Poznaniu 20.

Obecnie konsorcjum prowadzi prace przy 35 czołgach (pula z roku 2022). Dokonano ich demontażu i wstępnej weryfikacji stanu technicznego. Wszystkie 35 maszyn zakwalifikowano do naprawy głównej i obecnie poddawane są pracom w zakresie podwozia i wieży. Pierwsze z tych czołgów zostaną przekazane do odbiorów wojskowych począwszy od sierpnia 2022.

Dodatkowo, jak podkreśla PGZ pytana o wpływ przekazania części polskich T-72 Ukrainie na realizację kontraktu wojsko potwierdziło wolę kontynuacji umowy do 2025 roku. Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych wskazał już pulę czołgów przewidzianych na 2023 rok. Obecnie trwają już prace weryfikacyjne stanu technicznego wskazanych maszyn.

Podsumowanie

Z wyżej wymienionych danych można wyciągnąć sporo wniosków, ale z oczywistych względów nie wszystkie. Nie wiadomo ile wyremontowanych T-72 i niewyremontowanych T-72 Polska przekazała na Ukrainę (publicznie mówiono o ponad 200). Nie wiadomo czy obecnie remontowane T-72 i przewidziane do remontu w następnych latach trafią na Ukrainę czy na dłużej do polskich jednostek. W świetle informacji o planowanym przekazaniu na Ukrainę PT-91 Twardy i planach pozyskania 366 czołgów M1 Abrams i 1000 czołgów K2 wydawało się, iż dalszy remont starych T-72 nie ma większego sensu. Chyba, że teraz remontujemy je już dla Ukrainy? Na razie nie znana jest odpowiedź na to pytanie.

Wiemy natomiast, że z oficjalnie zadeklarowanych przez Polskę posiadanych 358 czołgów T-72, planujemy wyremontować ponad 200 (zakładając kontynuację prac do 2025 roku), już wyremontowaliśmy 89, a kolejnych 35 jest w remoncie.