Siły zbrojne

Kutry desantowe typu Sierna (Projekt 11770)

Defence24 02.01.2013 08:07

Atak RAF na bazę wojsk amerykańskich w Ramstein (31 sierpnia 1981) w którym rannych zostało 17 żołnierzy. Fot. U.S. Air Force/Wikimedia Commons, Domena Publiczna
Fot. MSWiA
Fot. Robert Barney/Flickr

O tym, jak duże znaczenie do rozwoju sił desantowych przywiązywała radziecka marynarka wojenna nikogo, kto chociaż trochę interesuje się tą tematyką, nie należy przekonywać. Na tak dużą flotę jednostek desantowych mogło sobie pozwolić tylko jedno z supermocarstw.

W przeciwieństwie jednak do Stanów Zjednoczonych, które koncentrowało się na budowie dużych okrętów desantowych zdolnych do żeglugi oceanicznej i desantowania piechoty morskiej w najodleglejszych zakątkach globu, Związek Radziecki budował w większości jednostki średnie i małe, a wśród tych ostatnich koncentrował się na jednostkach bardzo szybkich, takich jak poduszkowce desantowe.

Taki stan rzeczy wynikał z uwarunkowań geopolitycznych, w których przyszło operować tym dwóm flotom. O ile US Navy przygotowywała się do działań z dala od swoich brzegów oraz przerzutu i desantowania Marines na innych teatrach działań, zarówno w Europie, jak i na Dalekim Wschodzie, To Flota Czerwona zmuszona była operować głównie na morzach zamkniętych, takich jak Morze Czarne czy Bałtyckie i aby wyjść na otwarte wody musiała najpierw opanować strategiczne cieśniny leżące na terenie państw NATO (Dania, Turcja). Do tego celu nie potrzebne były jednostki duże, ale za to szybkie pozwalające w jak najkrótszym czasie osiągnąć wrogie wybrzeże. Stąd też przeznaczanie dużych kwot na rozwój szybkich jednostek, przede wszystkim poduszkowców desantowych. Nie oznaczało to jednak, że zaniechano prac nad bardziej klasycznymi jednostkami wypornościowymi.

Idea powstania Siern sięga połowy lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to rozpoczęto projektowanie dużych okrętów desantowych typu Iwan Rogow (proj. 1174 Nosorog) posiadających zatapialny dok. Jego wielkość pozwalała na zabieranie trzech poduszkowców desantowych projektu 1206 (Kalmar – ozn. NATO: Lebed) lub sześciu kutrów desantowych projektu 1176 (Akuła – ozn. NATO: Ondatra). W 1977 roku podczas analizy skuteczności działania sił desantowych dowództwo floty radzieckiej doszło do wniosku, że w celu przyspieszenia tempa desantu należałoby skonstruować szybkie kutry desantowe. Nowe jednostki miałyby łączyć możliwości transportowe i wielkość zbliżoną do Akuł i szybkość odpowiadającą Kalmarom.

Analiza warunków technicznych dla budowy okrętu o takich parametrach zakończyła się pomyślnie. Powstanie tych jednostek było możliwe pod warunkiem, że ich kadłuby zostaną wykonane ze stopu aluminiowo-magnezowego, zaś cześć podwodna zostanie specjalnie ukształtowana w celu wykorzystania specyficznego zjawiska fizycznego. Zasadę ruchu postępowego tych kutrów oparto na wykorzystaniu zjawiska tzw. dennej niszy powietrznej, którego istota polega na sztucznym wytworzeniu pod dnem podczas ślizgu (w specjalnej niszy) warstwy powietrza o podwyższonym ciśnieniu. Warstwa ta izoluje znaczną część kadłuba (typu wypornościowego) od powierzchni wody, przez co osiąga się znaczne ograniczenie powierzchni zwilżonej kadłuba, a tym samym radykalne zmniejszenie oporu umożliwiające uzyskanie dużej prędkości nieosiągalnej dla klasycznych wypornościowych jednostek o tej samej masie i takiej samej mocy siłowni.

Prace mające w rezultacie doprowadzić do powstania szybkich kutrów desantowych projektu 11770 rozpoczęły się w czerwcu 1977 roku od sformułowania założeń taktyczno-technicznych. Według nich jednostki tego projektu miały wypierać 60 ton, ich wymiary miały pozwalać na przewożenie w ilości sześciu sztuk w doku dużych okrętów desantowych typu Iwan Rogow. Ich możliwości transportowe pozwalałyby na przewożenie jednego czołgu T-80U oraz ociągnięcie przy pełnym obciążeniu prędkości 30 węzłów.

Projekt techniczny został opracowany przez Centralne Biuro Konstrukcyjne Wodolotów im. R. E. Aleksjewa - główny konstruktor A. N. Pawlenko. Rozpoczęte w sierpniu 1985 roku prace projektowe trwały dość długo, co spowodowane było przede wszystkim zaangażowaniem biura w wiele innych projektów. Na wstępnym etapie prac projektowych wykorzystywany był 5-tonowy pływający model, na którym testowano optymalny kształt podwodnej części kadłuba, w tym niszy powietrznej. Było to o tyle ważne, że wraz ze zwiększeniem wielkości niszy zwiększa się jej efektywność. Zoptymalizowanie kształtów podwodnej części kadłuba pozwoliło na zwiększenie efektywności tego rozwiązania o 30%. W kolejnych etapach prac wykorzystywany był natomiast samobieżny model kutra, na którym weryfikowano przyjęte założenia. Odpowiednie zaprojektowanie geometrii części podwodnej kadłuba było konieczne, aby zapobiec zjawisku ucieczki powietrza podczas pracy kadłuba na fali oraz zapewnić odpowiednie warunki pracy pędników podczas marszu na wodzie głębokiej i płytkiej.

W 1987 roku w stoczni Wołga w Niżnym Nowgorodzie zmówiono dwie jednostki tego typu, które miały wejść do służby rok później i służyć do przeprowadzenia wszechstronnych prób z okrętami desantowych typu Iwan Rogow. Według ówczesnych planów zakładano budowę około 30 kutrów tego typu. Plany te jednak nie zostały zrealizowane.

Początkowo spowodowane to było obłożeniem stoczni budową innych ważnych dla marynarki jednostek, zaś po rozpadzie Związku Radzieckiego brakiem pieniędzy w budżecie marynarki i wstrzymaniem finansowania ich budowy. Dlatego też oba kutry zostały ukończone zgodnie z cywilnymi normami według projektu 11771 i wyeksportowane w 1994 roku do Zjednoczonych Emiratów Arabskich. W tym samym roku sprzedany został do Estonii kolejny kuter zbudowany według oryginalnego projektu. Służył on w latach 1994-2004 w estońskiej straży granicznej jako Tiir (PVL 104).

To wszystko spowodowało, że pierwszy kuter desantowy dla rosyjskiej marynarki wojennej (WMF FR) D-67 (747) wszedł do służby dopiero 4 maja 1995 roku, czyli 18 lat (!) od chwili sformułowania założeń taktyczno-technicznych. Jego budowę rozpoczęto 1 lipca 1993 r., zwodowano 21 czerwca 1994 r. i przekazano odbiorcy 30 grudnia 1994 r. Wszedł on w skład Floty Bałtyckiej i bazuje w Bałtijsku. W kolejnych latach stocznia ta zbudowała jeszcze pięć Siern, spośród których cztery służą we Flotylli Kaspijskiej D-56 (634), D-131 (631), D-156 (630), D-172 (645), a jedna w Flocie Czarnomorskiej D-144 (575).

Natomiast najmłodszym przedstawicielem jednostek tego typu w rosyjskiej flocie jest służący we Flocie Dalekowschodniej kuter D-107 (650), który został zbudowany przez stocznię Wostocznaja Werf´ z Władywostoku. Jego budowę rozpoczęto 11 grudnia 2008 r., zwodowano 15 kwietnia 2010 r. i przekazano odbiorcy 04 czerwca 2010 r.

Kolejne trzy kutry tego typu zbudowane jeden przez stocznię Azowskaja Sudowerf´ z leżącego nad Donem miasta Azow, a dwa przez stocznie Wołga, przechodzą obecnie próby stoczniowe. Po ich zakończeniu mają one rozpocząć w pierwszym półroczu 2013 r. służbę we Flotylli Kaspijskiej. Tym samym na tym akwenie operować będzie łącznie siedem okrętów tego typu.

Generalnie można powiedzieć że jednostki te nie trafiły w swój czas, jako że zostały ani zbudowane w takiej liczbie jak to było planowane ani nigdy nie pełniły przewidywanej funkcji, czyli pokładowych jednostek desantowych na dużych okrętach desantowych, które zresztą w między czasie zostały wycofane ze służby. Zaś te kilka okrętów, które weszły już do służby albo dopiero do niej wejdą mim że są użyteczne to nie zwiększają znacznie potencjału rosyjskich sił desantowych.

Dane taktyczno-techniczne

Wyporność konstrukcyjna	53
Wyporność pełna	105
Długość całkowita	22,6
Szerokość	5,8
Zanurzenie kadłuba	1,5 (podczas ślizgu 1,3)
Napęd	2 silniki wysokoprężne Zwiezda M503A-3
Moc napędu	8000
Prędkość maksymalna	30
Zasięg	100 Mm przy prędkości 30 węzłów
Autonomiczność	1 dzień
Możliwości transportowe	1 czołg/2 transportery/92 żołnierzy
Załoga	4 osoby