Formoza szuka dywersyjnych min morskich

Ogłoszenie o rozpoczęciu postępowania w sprawie „min morskich” z 28 maja br. zostało opublikowane przez Jednostkę Wojskową 4026. Powszechnie dostępne materiały wskazują jednak jednoznacznie, że chodzi o Jednostkę Wojskową Formoza im. gen. broni Włodzimierza Potasińskiego z Gdyni.

Prawdopodobnie ze względu na niejawność, do ogłoszenia nie załączono od razu specyfikacji istotnych warunków zamówienia zawierającej m.in. szczegółowy opis planowanych do zakupu min. Ten opis zostanie przekazany tylko tym Wykonawcom, którzy zostaną zaproszeni do składania ofert spełniając warunki udziału w postępowaniu. Jednak sam charakter Jednostki Wojskowej Formoza może oznaczać tylko to, że planowany jest zakup min morskich dla Wojsk Specjalnych, a więc przeznaczonych do dywersji podwodnej.

Jest to oddzielny rodzaj min morskich, których cechą podstawową jest możliwość ich dostarczenia pod wodą przez płetwonurków. Nie może to więc być uzbrojenie dużych rozmiarów, a ze względu na limit masy, zastosowany ładunek wybuchowy nie pozwala na zatopienie dużych jednostek pływających. Jednak po przymocowaniu miny do kadłuba w odpowiednim miejscu (najczęściej w okolicy sterów, linii wałów i śrub) istnieje możliwość spowodowania takich uszkodzeń, że dany okręt lub statek zostanie poważnie unieruchomiony i to na długo. Dodatkowo zawsze istnieje możliwość zainstalowania kilku min i zaprogramowania ich jednoczesnego wybuchu.

Nie jest znany docelowy budżet przeznaczony przez Formozę na zrealizowanie zamówienia. Z ogłoszenie wynika tylko, że jego wartość jest równa lub przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 428 000 euro. Nie wymaga się również, by dostawcą i producentem była polska firma. Założono jedynie, że o „udzielenie zamówienia mogą ubiegać się Wykonawcy mający siedzibę albo miejsce zamieszkania w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub państwie, z którym Unia Europejska lub Rzeczpospolita Polska zawarła umowę międzynarodową dotyczącą tych zamówień”.

Ustalono dodatkowo, że przetarg wygra firma, której oferta będzie „najkorzystniejsza ekonomicznie z uwzględnieniem kryteriów określonych w specyfikacjach, w zaproszeniu do składania ofert lub negocjacji lub w dokumencie opisowym”.

 Jakie miny dla Formozy?

W zbliżającym się postępowaniu, teoretycznie największe szanse, ze względu na politykę ujednolicania sprzętu, może mieć firma Rheinmetall Waffe Munition Italia (RWM Italia), której poprzez polską spółkę Griffin Group udało już się sprzedać w 2018 roku dywersyjne miny przeciwokrętowe dla Jednostki Wojskowej GROM. Wtedy zamówienie o wartości 4 053 588 zł brutto dotyczyło min przeciwokrętowych Piovra (Ośmiornica) w wersji: bojowej, ćwiczebnej i szkolnej.

Jednak w tamtym przetargu uczestniczyła również inna firma, hiszpańska spółka Sociedad Anónima de Electrónica Submarina (SAES SME) z Kartageny, której oferta była tańsza. Jak się jednak okazało propozycja złożona przez Hiszpanów, obejmująca miny przeciwokrętowe MILA, nie spełniała polskich wymagań. Było to zresztą niemożliwe, ponieważ jak od razu zauważyli specjaliści, wymagania napisane przez Jednostkę Wojskową GROM w 2018 roku były bardzo wyraźnie wzorowane na specyfikacji Piovry proponowanej przez RWM Italia.

Jeżeli takiego samego „plagiatu wymagań” nie zrobiono w przypadku Formozy to jest szansa, że hiszpańska mina Mila może okazać się lepsza i wygrać w przetargu z Piovrą. Na przeszkodzie nie stoi także konieczność ujednolicania systemu wsparcia logistycznego, ponieważ w obu przypadkach chodzi o miny morskie, które mogą być przechowywane bezobsługowo przez dziesięć lat, a po okresowo przeprowadzonej konserwacji – przez dwadzieścia lat.

Podobny jest również sposób wykorzystania. Obie miny są bardzo proste w użyciu i doczepiane do jednostek pływających na kilka sposobów, w zależności od materiału, z jakiego jest wykonany ich kadłub (np. stalowy, aluminiowy, z tworzyw sztucznych czy nawet drewniany). W przypadku Piovry wskazuje się na możliwość wyboru przez nurka dowolnej kombinacji z aż czterech zainstalowanych w minie mechanizmów mocujących (magnesów, przyssawek, liny z hakiem i cicho wstrzeliwanych bolców). Usunięcie nowoczesnych min z burt jest o tyle trudne, że mają one zabezpieczenia inicjujące ładunek, gdy zrobi się to w nieodpowiedni sposób. Dlatego przy usuwaniu tego rodzaju zagrożeń, działa się z wykorzystaniem specjalistów, jak najszybciej to możliwe i najlepiej zdalnie. Ładunek może bowiem nie tylko uszkodzić okręt, ale także zabić płetwonurków – nawet jeżeli znajdują się oni w pewnej odległości.

 Sama mina Piovra, po wyjęciu ze skrzyni transportowej i po przygotowaniu do misji na powierzchni waży około 15 kg. Na lądzie jest ona przenoszona najczęściej przez dwóch płetwonurków, jednak w wodzie można samemu określić pływalność, w tym ustawiając ją na neutralną. Dzięki temu do jej transportu pod wodą wystarczy jeden komandos (chociaż najczęściej transport min zabezpieczają różnego rodzaju pojazdy podwodne). Wewnątrz Piovry znajduje się ważący 6 kg kumulacyjny ładunek wybuchowy, którym może być C4 lub PBXN-109.

Mina ma rozmiary 440 x 295 x 160 mm i dzięki trwałej obudowie może być wykorzystywana do głębokości 50 m. Płetwonurek ma możliwość ustawienia na lądzie (podczas przygotowywania misji) lub w wodzie dokładnego czasu wybuchu: elektronicznie (na okres do 10 dni) i mechanicznie (do około 30 minut). Istnieje też możliwość zaprogramowania tzw. detonacji łańcuchowej, w której można wykorzystać sześć Piovr. Prawidłowe działanie elektronicznego zapalnika czasowego można sprawdzić w dowolnym momencie (w powietrzu i wodzie) za pomocą wbudowanego w minie testera.

Mina MILA hiszpańskiej firmy SAES SME jest mniejsza, ale dzięki temu każdy płetwonurek może przenosić aż dwa takie ładunki. W ma kształt ściętego stożka o średnicy podstawy 345 mm i wysokość 117 mm (dane dla wersji MILA-6C). Jest prostsza w budowie niż Piovra i lżejsza, m.in. z powodu mniej skomplikowanego systemu mocującego minę do kadłuba. Wewnątrz Mili integralną częścią są bowiem jedynie magnesy. Do mocowania miny do okrętów z kadłubem np. z tworzyw sztucznych wykorzystuje się natomiast specjalny, przenoszony oddzielnie i wyzwalany pod wodą mechanizm wstrzeliwania bolców zaczepowych.

Minę można zaprogramować zdalnie pod względem czasu wyzwalania przed misją, albo w jej trakcie nawet przy bardzo słabej widoczności. Testy detonacyjne wykazały, że MILE są bardzo skuteczne w odniesieniu do stali o grubości 12, 24 i 36 mm.

Po co miny dla Formozy?

Dywersyjne miny przeciwokrętowe określane jako „Miny-skałoczepy” (Limpet mine) były na szeroką skalę wykorzystywane w czasie II wojny światowej. Użył ich również co najmniej dwukrotnie polski i brytyjski agent oraz bohater Grecji, Jerzy Iwanow-Szajnowicz doprowadzając prawdopodobnie do zatonięcia m.in. niemieckiego okrętu podwodnego U-133 i hiszpańskiego parowca „Agios Isidoros” (który był wykorzystany przez Niemców do przemytu).

Słowo prawdopodobnie zostało tu użyte specjalnie, ponieważ bardzo trudno jest potwierdzić rzeczywiste skutki min użytych podczas dywersji. Przykładem tego może być sławna operacja Jaywick z września 1943 roku przeprowadzona przez czternastu komandosów i marynarzy alianckich z zespołu Z Special Unit w Singapurze. Przez długi czas uważano, że udało im się zatopić w porcie sześć statków o łącznej wyporności około 39000 ton. Obecne badania wykazały, że zatonęły trzy statki, a trzy inne doznały uszkodzeń, co i tak było ogromnym sukcesem.

Po II wojnie światowej odnotowywano wiele przypadków użycia tego rodzaju uzbrojenia, jednak najczęściej odbywało się to z naruszeniem obowiązującego w danym miejscu i czasie prawa (bez ogłoszenia stanu wojny). Miny dywersyjne posłużyły np. francuskim agentom do zatopienia statku „Rainbow Warrior” należącego do organizacji Greenpeace protestującej przeciwko wykonywanym przez Francję próbom broni atomowej na Pacyfiku. W tej nielegalnej akcji przeprowadzonej w porcie Auckland w Nowej Zelandii zginęła jedna osoba. Nieudaną próbę sabotażu za pomocą miny dennej próbowali wykonać również w 1982 roku argentyńscy płetwonurkowie w Gibraltarze w czasie Wojny o Falklandy.

Proste w konstrukcji miny magnetyczne okazały się bardzo użytecznym środkiem do prowadzenia operacji terrorystycznych. W tego rodzaju działaniach szczególnie wyspecjalizował się Iran. Według Amerykanów to właśnie Irańczycy mieli 12 maja 2019 roku podłożyć miny pod cztery tankowce w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Takie same działania sabotażowe były także prawdopodobnie przyczyną wybuchów w Cieśninie Ormuz 13 czerwca 2019 roku na irańskim i norweskim tankowcu. W tym przypadku wybuchy były na burcie ponad wodą, a nie jak standardowo dla min magnetycznych – pod linią wodną. Jednak według Amerykanów ładunki umieszczone już na poruszających się statkach, stąd nie można było tego zrobić z wykorzystaniem płetwonurków.