Audyt modernizacji Patriota. "Ograniczone zdolności działań połączonych"

Amerykańskie Government Accountability Office, organ zajmujący się badaniem finansów sektora rządowego opublikował raport dotyczący modernizacji systemu przeciwlotniczego i przeciwrakietowego Patriot. W dokumencie zbadano obecny stan wydatków na ten cel, jak i zdolności pododdziałów obrony przeciwlotniczej US Army. Od roku fiskalnego 2013 do 2021 przewiduje się wydanie na ten cel 2,9 mld USD, z czego 1,8 mld w latach fiskalnych od 2017 do 2021.

Zgodnie z wynikami analiz przeprowadzonych przez GAO amerykańskie wojska lądowe nie wdrożyły w procesie modernizacji Patriot mechanizmów nadzoru, które są na ogół wykorzystywane do realizacji głównych programów zakupów sprzętu (Major Defense Acquisition Program), choć wartość środków przeznaczonych na ten proces przekracza progi MDAP. Wojska lądowe zdecydowały się bowiem na prowadzenie modernizacji w ramach istniejącego programu Patriot, co spowodowało że nie stosuje się niektórych mechanizmów nadzorczych.

Obecnie w US Army używany jest zestaw Patriot z oprogramowaniem PDB-7, z nowym procesorem w systemie dowodzenia i kontroli. Niedawno gotowość operacyjną osiągnęły pociski PAC-3 MSE, które zwiększają pionową i poziomą strefę rażenia odpowiednio o około 50% i 100%. Program tych pocisków jest finansowany i zarządany w ramach oddzielnego projektu. Jak jednak zauważają audytorzy choć modernizacja do standardu PDB-7 spowodowała zwiększenie zdolność, testy w warunkach zbliżonych do operacyjnych wykazały, że system Patriot wymaga „znacznego ulepszenia” radaru i oprogramowania, aby spełnić wymogi współczesnego pola walki.

W raporcie wskazuje się, że obecny system Patriot ma między innymi „ograniczone” zdolności do zwalczania części zagrożeń z zakresu pocisków balistycznych, przeciwdziałania atakom elektronicznym, identyfikacji, klasyfikacji i rozróżniania wszystkich obiektów w przestrzeni powietrznej, a także przeciwdziałania nowo pojawiającym się zagrożeniom. Zwrócono też uwagę niespełnienie przez obecny radar Patriot wymogów niezawodności.

Ponadto, przedstawiciele wojsk lądowych zidentyfikowali potrzeby operacyjne, które powinny być wypełniane przez system Patriot. Dotyczą one – obok znacznej części wymienionych wyżej zagadnień - między innymi zwalczania celów w zakresie 360 stopni, a także integracji jednostek Patriot poniżej szczebla batalionu z połączonym (zintegrowanym) systemem obrony powietrznej.

Dlatego planowane są modernizacje Patriot, które – w założeniu – mają pomóc w stopniowym usunięciu tych niedogodności. Audytorzy zauważyli, że w „średnim” okresie kluczowe znaczenie będą mieć modernizacje Patriota do standardu PDB-8 i PDB-8.1, przeznaczone do wdrożenia w latach 2017 i 2021. „Operacyjne” testy tych modyfikacji mają się rozpocząć w 2016 i 2019 roku. Natomiast do długoterminowych zmian zaliczono między innymi program nowego radaru LTAMDS, przy czym jego wdrożenie planowane jest wstępnie dopiero około 2028 roku, choć potencjalnie może zostać przyspieszone. Do 2021 roku na „długoterminowe” modernizacje planuje się przeznaczenie 15,2% z około 2,9 mld USD, przeznaczonych na modernizację (w tym 364 mln USD na nowy system radarowy).

Modyfikacja do standardu PDB-8 ma między innymi przyczynić się do zwiększenia zasięgu wykrywania i rażenia celów, aby wykorzystać zdolności wstępnie gotowego już do działań pocisku PAC-3MSE, poprawić zdolność klasyfikacji celów. PDB-8 będzie też stanowić przygotowanie do wdrożenia zintegrowanego systemu zarządzania i dowodzenia obroną powietrzną IBCS. Część elementów modyfikacji zostało już przetestowanych. Nie określono za to jeszcze według GAO, czy dodatkowe wzmocnienie odporności na zakłócenia będzie realizowane w ramach PDB-8 czy PDB-8.1.

Jako „krytyczne” (niezbędne do implementacji IBCS) wymieniono między innymi instalację cyfrowego procesora stacji radiolokacyjnej, czy nowego oprogramowania, a także nowych systemów zobrazowania w stacjach dowodzenia i kontroli. W odniesieniu do wariantu PDB-8 audytorzy zaznaczyli też, że planowane testy w warunkach zbliżonych do operacyjnych dają możliwość zwiększenia nadzoru nad programem. Mają one rozpocząć się w czwartym kwartale 2016 roku i zakończyć w czwartym kwartale roku 2017. Latem tego roku odbyło się ostatnie z planowanych strzelań w ramach prób będących elementem prac rozwojowych (Developmental Testing & Evaluation). Test przebiegł według zapewnień Raytheon pomyślnie, co otwiera drogę do rozpoczęcia „operacyjnych” prób – z reguły towarzyszących produkcji systemu.

Patriot w wariancie PDB-8 nadal jednak nie będzie systemem sieciocentrycznym, będzie jedynie przygotowany do wdrożenia sieciocentrycznego systemu w przyszłości. Nadal nie będzie też zdolny do dookólnego rażenia celów. Tą zdolność zapewni dopiero nowy radar, natomiast wcześniej zestawy Patriot mogą uzyskać zdolność rażenia celów poza sektorem widzenia własnej stacji radiolokacyjnej w wypadku, gdy zostanie na nich zaimplementowany system dowodzenia IBCS. Pierwsze próby w tym zakresie, będące częścią prac rozwojowych zostały przeprowadzone na zmodyfikowanych zestawach Patriot w 2015 roku.

W raporcie GAO podkreśla się wyraźnie, że zgodnie z przyjętą w 2012 strategią US Army zamknięcie luk w zdolnościach systemów obrony powietrznej (w tym Patriota) ma się odbyć poprzez integrację w ramach jednego, wspólnego systemu obrony powietrznej – IBCS. Po zbudowaniu „systemu systemów” wyrzutnie i radary mają być włączone we wspólną architekturę obrony powietrznej, natomiast elementy dowodzenia i kontroli specyficzne dla danego zestawu mają być stopniowo wycofywane.

Proces ten będzie realizowany stopniowo. Po wdrożeniu IBCS do czasu wprowadzenia nowego radaru dookólnego w ramach programu LTAMD istniejąca stacja dowodzenia i kontroli jednostki ogniowej będzie używana jako „interfejs” pomiędzy systemem a radarem Patriot, ale później planuje się już bezpośrednie podłączenie radaru. Ponadto, przewiduje się pozyskanie pięciu dodatkowych punktów dowodzenia DPICC, aby zapewnić pojedynczym bateriom podobne zdolności komunikacyjne, jak w wypadku standardowego ugrupowania batalionu. Mają być one używane w okresie do pełnego wprowadzenia systemu IBCS.

Obecnie bowiem – jak wynika z informacji GAO – podstawowym trybem operacji zestawu Patriot w konfiguracji używanej przez US Army jest prowadzenie działań w ugrupowaniu batalionu, liczącego standardowo cztery baterie. To przede wszystkim za pośrednictwem systemów dowodzenia szczebla batalionu przekazywane są informacje z zewnętrznych źródeł informacji o sytuacji w przestrzeni powietrznej.

Obecnie jednak dąży się do zapewnienia większej autonomiczności pojedynczych jednostek ogniowych w ramach zintegrowanego systemu obrony powietrznej. Ma to zapewnić wdrożenie systemu IBCS. Według przedstawicieli US Army umożliwi to zdecydowanie bardziej elastyczne rozmieszczanie jednostek ogniowych Patriot – bez przywiązania do struktury batalionowej.

Proces integracji systemu IBCS na radarach i wyrzutniach ma się rozpocząć już w 2017 roku i potrwać do roku 2025. W najbliższych latach modernizacja Patriotów US Army będzie przebiegać dwutorowo – część (9) batalionów otrzyma najpierw oprogramowanie PDB-8, a po pewnym czasie – w drugim etapie – system IBCS. Inne jednostki (6 batalionów) będą jednak modernizowane ze standardu PDB-7 od razu do zdolności użycia IBCS (prace będą realizowane jednocześnie).

Pierwszy batalion Patriot wyposażony w system IBCS (po wcześniejszej modyfikacji do standardu PDB-8) ma być początkowo używany do prób, ale osiągnie zdolność operacyjną jeszcze w roku 2018. Od 2022 roku wszystkie jednostki będą mieć możliwość użycia IBCS bądź standard PDB-8, w tym drugim wypadku to one będą modernizowane, aby „wpiąć” je w system IBCS.

Przedstawiciele GAO, pomimo deklaracji częściowego spełnienia ich zaleceń przez Departament Obrony nadal naciskają, aby jeszcze bardziej zwiększyć nadzór nad modyfikacją Patriota do standardu PDB-8 i PDB-8.1, tworząc raporty zbliżone do Selected Acquisiton Report (SAR), przygotowywanych przy największych programach modernizacyjnych. W ten sposób miałyby zostać oszacowane i uaktualniane koszty programu, a raporty – przedstawiane Kongresowi.

Informacje przekazane przez GAO są również istotne z punktu widzenia polskiego programu Wisła. System Patriot PDB-8 jest bowiem oferowany w ramach Foreign Military Sales. Nie spełnia on wymagań Sił Zbrojnych w zakresie sieciocentryczności i dookólnego zwalczania celów, z czym związane są opisane w raporcie wysiłki w celu dalszej modernizacji systemu. Jako pierwszy zaimplementowany ma zostać IBCS, który – jak zaznaczył szef Inspektoratu Uzbrojenia generał brygady Adam Duda – jest wymagany przez Wojsko Polskie. Stany Zjednoczone mogą być jednak niechętne do dostarczenia tego systemu, zasłaniając się wymogami procedury Foreign Military Sales, gdyż jest jeszcze testowany. Decyzja Milestone C dla systemu IBCS, która jest równoznaczna z wyrażeniem zgody na zakończenie fazy badawczo-rozwojowej i rozpoczęcie produkcji może zapaść jeszcze w tym roku, a rozpoczęcie rozmieszczania systemu planowane jest na 2018 rok.

Z kolei system Patriot PDB-8, choć ma rozpocząć testy „operacyjne”, następujące co do zasady po zakończeniu fazy badawczo-rozwojowej na wstępnym etapie produkcji jeszcze w tym roku, to zakończą się one według GAO w czwartym kwartale 2017 roku. Nadal nie będzie on sieciocentryczny i nie będzie dysponował dookólną zdolnością zwalczania celów, a w perspektywie wszystkie amerykańskie bataliony Patriot otrzymają elementy IBCS (albo wraz z PDB-8, albo po jego implementacji). Ewentualny zakup systemu PDB-8 przez Polskę budzi więc bardzo wiele wątpliwości w kontekście przedstawionych planów modernizacyjnych US Army. Negocjacje w sprawie Wisły nadal jednak trwają.