Ewolucja pod naciskiem. Siły Zbrojne Ukrainy w 2025 roku [ANALIZA]

Nie znaczy to, że do takich zmian nie doszło; linia frontu, choć powoli, uległa przesunięciu. Również w sztuce prowadzenia wojny trwała ewolucja, zauważalna szczególnie na niższych poziomach dowodzenia. W artykule autor omówi kilka obszarów dotyczących Sił Zbrojnych Ukrainy na poziomie strategicznym, operacyjnym i taktycznym.

Poziom strategiczny

Zmiany na poziomie strategicznym dotyczyły nie tyle zmiany postawionych sobie celów, co sposobu ich realizacji, ze względu na ograniczenia posiadanych zasobów.

W przypadku Ukrainy rząd w Kijowie oraz Dowództwo Naczelne Sił Zbrojnych Ukrainy pozostały na stanowisku odzyskania ziem utraconych w wyniku rosyjskich działań po 2014 roku. Przekładało się to jednak prawie wyłącznie na działania w obszarze politycznym, ponieważ pod względem militarnym ukraińskie siły zbrojne nie były w stanie odtworzyć zdolności, które pozwoliłyby na odzyskanie inicjatywy strategicznej na polu walki.

Brak możliwości podjęcia lądowych działań ofensywnych na poziomie wyższym od taktycznego (lokalnego), ukraińskie siły zbrojne starały się kompensować atakami powietrznych bezzałogowców dalekiego zasięgu oraz dronów morskich, w tym również podwodnych. W 2025 roku Kijów znacząco rozbudował zdolności w rażeniu strategicznej głębi Federacji Rosyjskiej zarówno pod względem wyszukiwania luk w rosyjskim systemie obrony przestrzeni powietrznej, jak i liczby użytych środków oraz ich zaawansowania technologicznego. Celami ataków dronów dalekiego zasięgu, w tym również z napędem odrzutowym, były przede wszystkim rafinerie i wielkopowierzchniowe magazyny paliw, ale również bazy sił powietrznych czy zakłady przemysłowe produkujące na potrzeby rosyjskich sił zbrojnych. Obecnie Ukraina jest w stanie przeprowadzać zmasowane ataki na dystansie ponad tysiąca kilometrów, jednocześnie ponad 300 bezzałogowcami dalekiego zasięgu.

Kijów podjął również starania o pozyskanie zachodnich systemów rakietowych dalekiego zasięgu, szczególnie pocisków manewrujących Tomahawk. Działania, jak dotąd, zakończyły się całkowitym niepowodzeniem. Równocześnie Ukraińcy rozpoczęli produkcję własnego pocisku balistycznego Sapsan, jednak jego użycie bojowe było sporadyczne.

Ukraińskie służby specjalne odnotowały znaczące sukcesy, prowadząc działania niekonwencjonalne. Należą do nich atak na bazy bombowców w ramach operacji Pajęczyna czy też przeniknięcie podwodnego bezzałogowca do portu wojennego w Noworosyjsku i zaatakowanie okrętu podwodnego typu Kilo II.

Ukraińskie działania mające wzmocnić własną obronę powietrzną (i wsparcie sojuszników) okazały się niewystarczające wobec rozwoju rosyjskich zdolności jakościowych i ilościowych rażenia powietrznego. W wyniku tego państwo ukraińskie poniosło w 2025 roku dotkliwe straty w infrastrukturze energetycznej, ciepłowniczej i przemysłowej. 

Nowa rzeczywistość, nowe rozwiązania

Kijów podjął działania mające na celu scentralizowanie systemu zaopatrywania w bezzałogowce, nie rezygnuje jednak z modelu oddolnego, który ukształtował się w odpowiedzi na potrzeby żołnierzy na polu walki. System scentralizowany, oparty o państwowe zamówienia ramowe zarówno z kontrahentami krajowymi, jak i zagranicznymi, ma umożliwić większą standaryzację co do typów dronów oraz umożliwić planowanie produkcji i gromadzenia ich zapasów na potrzeby planowanych operacji. Jednak scentralizowany system przedłuża czas reakcji na bieżące potrzeby, stąd Kijów przyznał prawie 700 jednostkom wojskowym środki budżetowe na dokonywanie zakupów bezpośrednio u producentów.

Dodatkowo zakupy dronów dla konkretnych jednostek wojskowych mogą być finansowane przez władze samorządowe. Omijanie formalnego łańcucha zamówień zapewnia bezpośredni kontakt między producentem a użytkownikiem, co zapewnia większą elastyczność i skraca czas pozyskania potrzebnych typów dronów, ale uniemożliwia koordynację na wyższych szczeblach dowodzenia, uniemożliwia standaryzację oraz jest korupcjogenne ze względu na brak nadzoru finansowego. Obecnie oferta dla ukraińskiego wojska obejmuje aż 550 typów dronów, z których wiele nie jest zintegrowanych z systemami rozpoznania i rażenia.

Ukraińskie Ministerstwo Obrony poświęciło sporo uwagi ograniczeniu biurokracji, na którą mocno skarżyli się dowódcy szczebla taktycznego. W ich ocenie nawet 70 procent czasu musieli poświęcać na pracę biurową. Ministerstwo Obrony Narodowej wprowadziło do powszechnego użytku (ponad 800 tysięcy użytkowników) mobilną aplikację „Armia+”. Szyfrowany system pozwala żołnierzom składać raporty i wnioski w formie elektronicznej, w oparciu o szablonowe formularze.

W wojskach lądowych kurczące się rezerwy osobowe oraz brak rezerw sprzętowych pozwalają w ograniczonym wymiarze uzupełniać ponoszone straty, natomiast nie zapewniają rozbudowy armii do przewidzianej liczebności 1 miliona żołnierzy. Etatowo Siły Zbrojne Ukrainy liczą milion żołnierzy, przy czym z analizy publikowanych na internetowych stronach ogłoszeń rekrutacyjnych wynika, że rzeczywista liczebność armii ukraińskiej nigdy nie przekroczyła 750 tysięcy. Kolejnym problemem jest poziom motywacji do walki rekrutów, z których wielu wcielono do armii przymusowo, w ramach powszechnej mobilizacji obejmujących mężczyzn w wieku 25 do 60 lat. Przekłada się to bezpośrednio na rosnącą liczbę dezerterów i żołnierzy samowolnie opuszczających szeregi na okres od kilku do kilkunastu dni.

Według opublikowanych w ukraińskich mediach informacji dotyczy to co najmniej 70 tysięcy żołnierzy, natomiast problem nasilił się w ostatnich miesiącach roku i obecnie można przyjąć, że dotyczy znacznie ponad 100 tysięcy żołnierzy. Ponadto w wielu ukraińskich brygadach, szczególnie tych sformowanych w 2024 i 2025 roku, nasilił się problem z egzekwowaniem rozkazów. Z wypowiedzi ukraińskich dowódców szczebla kompania/pluton wynika, że często zaledwie co piąty z podległych im żołnierzy jest gotów podjąć bezpośrednią walkę z wrogiem. Znacząco lepsza jest sytuacja w ukraińskich jednostkach kadrowych i ochotniczych sformowanych w 2022 i 2023 roku. To na ich bazie ukraińskie dowództwo rozpoczęło formowanie korpusów. Ich powstanie ma zaradzić problemom w zarządzaniu polem walki na szczeblu operacyjnym.

Poziom operacyjny

W Siłach Zbrojnych Ukrainy trwa reforma struktur dowodzenia, której głównym celem jest poprawa koordynacji działań między związkami taktycznymi (brygady) i oddziałami (pułki) oraz rodzajami wojsk. W 2022 roku ukraińska armia opierała się na strukturach brygadowych i pułkowych, które bezpośrednio podlegały dowództwa regionalne. W łańcuchu dowodzenia nie występowały więc pośrednie związki operacyjne, takie jak dywizja lub korpus (armia). Co prawda powstało kilka struktur określanych mianem korpusu, jednak miały one tylko formę administracyjną. W wyniku tego ukraińskie dowództwa od początku wojny miały problemy z C2 (ang. command and control).

Dowództwom regionalnym podlegało kilkanaście jednostek, co znacząco utrudniało organizację współdziałania, zabezpieczenia bojowego i logistyki. Ponadto bezpośrednie zarządzanie walką na tak dużym obszarze przy braku pośrednich szczebli dowodzenia doprowadzało do braku świadomości sytuacyjnej wśród oficerów sztabów i dowódców wyższego szczebla.

W takiej sytuacji dowództwa brygad zmuszone były do przejmowania uprawnień w dowodzeniu na poziomie operacyjnym na poszczególnych odcinkach frontu. Sztab jednej brygady, najczęściej złożonej z żołnierzy zawodowych, weteranów walczących jeszcze od 2014 roku, dowodził kilkoma brygadami. Działo się to w wyniku oficjalnego dedykowania tych uprawnień przez dowódców regionalnych lub też w wyniku oddolnych inicjatyw. Dodatkowym problemem były częste zmiany dyslokacji poszczególnych brygad, które nie miały możliwości zgrać się w ramach jednego związku operacyjnego. Ponadto wiele brygad walczyło w rozproszeniu — bataliony z ich składu rozmieszczano na odcinkach frontu odległych od siebie czasem o kilkaset kilometrów. Taka sytuacja doprowadzała wielokrotnie do zakłóceń w łańcuchu dowodzenia, co kończyło się ingerencją wyższych przełożonych, często z poziomu naczelnego dowództwa.

Problemom zaradzić ma wprowadzenie szczebla korpusu. Należy przy tym zauważyć, że „korpus” w ujęciu ukraińskim różni się od „korpusu” w strukturach NATO. W NATO korpus z reguły składa się z 3–4 dywizji okołowojskowych oraz samodzielnych brygad (np. artylerii rakietowej czy śmigłowców), natomiast dywizje z 3–4 brygad oraz pułków rodzajów wojsk (artylerii, obrony plot, inżynieryjnych, rozpoznawczych, dowodzenia, logistycznych itp.). W skład ukraińskich korpusów wchodzą brygady z pominięciem szczebla dywizji, i jest ich zauważalnie mniej niż w korpusach natowskich.

Ukraińskie siły lądowe mają docelowo liczyć od 18 do 20 korpusów przypominających raczej natowskie dywizje. Bazą ich formowania są najbardziej doświadczone ukraińskie brygady z najsprawniej działającymi sztabami. Obecnie w strukturach armii ukraińskiej można zidentyfikować dwanaście sztabów korpusów, jednak wydaje się, że wiele z nich nie osiągnęło jeszcze zdolności operacyjnych. Do już działających zaliczają się dwa korpusy sformowane ze składu Gwardii Narodowej: są to 1 Korpus GN w oparciu o 12 Brygadę GN (Azow) oraz 2 Korpus Chartyjski w oparciu o 13 Brygadę GN (Chartia). Wojska powietrzno-desantowe posiadają 7 Korpus Szybkiego Reagowania (funkcjonujący jeszcze przed reformą jako formacja rodzajów wojsk) i 8 Korpus Powietrzno-Szturmowy, a piechota morska jest zgrupowana jako 30 Korpus Piechoty Morskiej.

Ukraińskie brygady zmechanizowane, pancerne (ciężkie) i artylerii podzielono między 3, 9, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19 i 20 Korpusy Armijne. Dodatkowo do korpusów przydzielono pododdziały sił bezzałogowych, zabezpieczenia bojowego i logistycznego, z reguły szczebla samodzielnych batalionów. Z końcem roku ma ulec rozwiązaniu licząca cztery bataliony Legia Międzynarodowa podległa Wojskom Lądowym. Poszczególne bataliony mają wejść w skład ukraińskich jednostek szturmowych, w tym 475 Pułku Szturmowego. Restrukturyzacja nie dotyczy batalionów międzynarodowych podległych ukraińskiemu wywiadowi wojskowemu.

Poza zmianą struktur dowodzenia Kijów utworzył nowy rodzaj wojsk. Chodzi o Wojska Szturmowe, które mają stanowić kolejny krok po utworzeniu w 2024 roku Sił Systemów Bezzałogowych SZU w dostosowywaniu taktyki do wymogów zdominowanego przez drony pola walki.

W drugiej części artykułu płk rez. Piotra Lewandowskiego zostaną omówione zmiany na poziomie taktycznym.

Płk rez. Piotr LewandowskiAbsolwent Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Rakietowych i Artylerii, Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego na kierunku pedagogika oraz studiów podyplomowych z zarządzania kryzysowego. Dowodził plutonem, kompanią i samodzielnym batalionem, wyróżnionym mianem przodującego oddziału wojska polskiego. Pełnił również obowiązki szefa pionu szkolenie i szefa rozpoznania pułku. Siedmiokrotny uczestnik misji bojowych poza granicami kraju, gdzie wykonywał obowiązki między innymi oficera CIMIC, zastępcy dowódcy batalionowej grupy bojowej i dowódcy bazy. Służbę wojskową zakończył na stanowisku dowódcy bazy/dowódcy batalionu ochrony w Redzikowie.

Wszystkie teksty autora