Rusza europejskie finansowanie obronności. Polski przemysł wśród beneficjentów

Komisja Europejska przyjęła pod koniec czerwca pakiet decyzji uruchamiających finansowanie programów obronnych. Dotyczą one Europejskiego Funduszu Obronnego, wartego łącznie prawie 8 mld euro i przeznaczonego na rozpoczynającą się perspektywę finansową 2021-2027, ale też trwający już Europejski Programu Rozwoju Przemysłu Obronnego (EDIDP). W tym ostatnim uczestniczą polskie firmy.

Europejski Fundusz Obronny

Jeśli chodzi o EDF, to Komisja Europejska poinformowała o wystosowaniu dwudziestu trzech zapytań dotyczących programów rozwoju zdolności obronnych. W związku z tym też pierwszą transzę finansowania, w kwocie 1,2 mld euro. Kwota ta obejmuje środki z planu finansowego Funduszu na 2021 rok (930 mln euro), ale też 290 mln euro niejako awansem z planu na 2022 rok, aby przyspieszyć realizację „ambitnych” projektów.

Komisarz ds. rynku wewnętrznego Thierry Breton powiedział: „W 2021 roku Europejski Fundusz Obronny budzi się do życia. Wraz z pierwszym w historii dedykowanym programem obronnym UE, europejska współpraca w obronie stanie się normą. Władze publiczne będą wydawać lepiej wspólnie, a firmy – małe i duże – ze wszystkich krajów członkowskich będą korzystać, co będzie skutkowało bardziej zintegrowanymi europejskimi łańcuchami wartości w przemyśle obronnym. Tylko w 2021 roku, EDF sfinansuje do 1,2 mld euro na nowoczesne zdolności obronne, takie jak nowe generacje samolotów, czołgów i okrętów oraz krytyczne technologie obronne, takie jak chmura obronna, sztuczna inteligencja (AI), półprzewodniki oraz środki przeciwdziałania zagrożeniom kosmicznym, cybernetycznym i medycznym”.

Łączny plan finansowy EDF na lata 2021-2027 to około 8 mld euro, z czego 5,3 mld przeznaczone jest na rozwój zdolności współfinansowanych przez państwa członkowskie (budowę nowych systemów uzbrojenia/wyposażenia, do etapu prototypu i jego certyfikacji, ale bez zakupów), a 2,7 mld na fundowane w pełni przez Unię Europejską badania mające na celu rozwój technologii. Z puli na rok 2021 700 milionów euro ma zostać wydane na „duże i kompleksowe platformy obronne i systemy”, takie jak zdolności myśliwców wielozadaniowych, pojazdów bojowych i okrętów, 100 mln euro na rozwój technologii krytycznych (np. półprzewodniki, sztuczna inteligencja).

Pozostałe fundusze będą przeznaczone na zdolności budowane w synergii z innymi obszarami finansowanymi przez UE (cyberbezpieczeństwo, przestrzeń kosmiczna, systemy medyczne) oraz kierowane do małych i średnich przedsiębiorstw środki na technologie przyszłosci, w tym radary pozahoryzontalne i technologie kwantowe.

Europejski Program Rozwoju Przemysłu Obronnego

Równolegle z uruchomieniem finansowania w ramach EDF, Komisja Europejska po ocenie złożonych przez firmy wniosków zdecydowała o przyznaniu kontraktów w ramach drugiej (i ostatniej) transzy środków z Europejskiego Programu Rozwoju Przemysłu Obronnego (European Defence Industry Development Programme, EDIDP). EDIDP został ustanowiony w 2018 roku i otrzymał finansowanie 500 mln euro z budżetów na lata 2019-2020.

Założeniem tego programu było umożliwienie rozpoczęcia współfinansowania z budżetu UE budowy zdolności obronnych (do poziomu prototypu) jeszcze przed formalnym rozpoczęciem działań przez EDF, przewidzianego na perspektywę 2021-2027. EDIDP to drugi instrument pozwalający na finansowanie na rzecz przemysłu obronnego ze środków UE, pierwszym są działania przygotowawcze w zakresie badań obronnych (Preparatory Action For Defence Research). Dotyczą one jednak wyłącznie projektów badawczych (rozwoju technologii) finansowanych przez UE w 100 proc., podczas gdy EDIDP obejmuje budowę konkretnych zdolności (systemów uzbrojenia, bez fazy zakupu) i zakłada współfinansowanie ze środków europejskich.

Po ocenie wniosków złożonych przez konsorcja przemysłowe finansowanie z puli EDIDP na 2020 rok w kwocie łącznie 158,3 mln euro przyznano łącznie 26 projektom, z których 15 jest zbieżnych z priorytetami PESCO. Według danych Komisji Europejskiej, podział na poszczególne sektory przedstawia się następująco: technologie podwodne – 23,5 mln euro, walka powietrzna – 18,1 mln euro, sztuczna inteligencja AI – 5,7 mln euro, ochrona przed bronią masowego rażenia – 6,7 mln euro, cyberbezpieczeństwo – 14,5 mln euro, przeciwdziałanie BSP (Counter-UAS) – 13 mln euro, walka na ziemi (pojazdy) – 9 mln euro, zdolności morskie – 21,5 mln euro, precyzyjne rażenie – 7 mln euro, projekty dla małych i średnich przedsiębiorstw SME – 13,6 mln euro, zdolności w przestrzeni kosmicznej – 22,5 mln euro, symulacje – 2,6 mln euro.

Wśród 26 projektów, którym przyznano finansowanie w ramach konkursów znajdują się również takie, w których uczestniczą podmioty z Polski (łącznie 7, w tym sześć spółek i jedna uczelnia wyższa):

• “Comprehensive Underwater Intervention Information System, CUIIS – program mający na celu zwiększenie zdolności do identyfikacji i przeciwdziałania zagrożeniom podwodnym poprzez stworzenie systemu klasy C4I koordynującego m.in. działania nurków i platform bezzałogowych oraz zapewniającego fuzję informacji z różnych źródeł. Łącznie bierze w nim udział kilkanaście podmiotów, w tym Akademia Marynarki Wojennej. Maksymalna wartość programu to niemal 5,745 mln euro, z czego ze środków UE może zostać sfinansowane 5,497 mln euro. Koordynatorem jest bułgarski instytut obrony.
• Cyber4D – ma na celu stworzenie przeznaczonego do łatwego rozmieszczenia zestawu narzędzi (cyber toolbox), do wsparcia rozwiązywania incydentów cyberbezpieczeństwa w układzie narodowym jak i międzynarodowym. Uczestniczy w nim łącznie 10 podmiotów, w tym Asseco Poland S.A. Koszt całkowity oszacowano na 9,686 mln euro, z czego dofinansowanie to maksymalnie 9,325 mln euro. Koordynatorem jest litewski Baltic Institute of Advanced Technology (BPTI)
• FIRES (Future Indirect fiRes European Solution) – program dotyczący prac studyjnych i projektowych nad rodziną nowych typów amunicji artyleryjskiej 155 mm oraz artyleryjskich pocisków rakietowych. Projekt ma być realizowany przez 24 miesiące, jego wartość szacuje się na niemal 3,5 mln euro i tyle wynosi kwota możliwego dofinanoswania. Uczestnikiem ze strony polskiego przemysłu jest Centrum Rozwojowo-Wdrożeniowe Telesystem-Mesko Sp. z o.o. Łącznie uczestniczy w nim 18 podmiotów, koordynatorem jest Nexter. W ramach tego programu docelowo zakłada się między innymi budowę amunicji precyzyjnego rażenia kalibru 155 mm o powiększonym zasięgu. CRW Telesystem-Mesko, specjalizujące się w budowie optoelektronicznych systemów naprowadzania i elektroniki dla pocisków rakietowych oraz amunicji precyzyjnej może być odpowiedzialne za te zadania. Dołączenie do europejskiego projektu, realizowanego z partnerami takimi jak Nexter czy MBDA to duży sukces polskiej spółki.
• INTEGRAL – program budowy europejskiego systemu dowodzenia i kontroli, zapewniającego świadomość sytuacji w przestrzeni kosmicznej i rozpoznany obraz sytuacji w przestrzeni kosmicznej. Ze strony polskiego przemysłu uczestniczy w nim spółka Sybilla Technologies Sp. z o.o. Łącznie w programie bierze udział prawie 20 podmiotów. Czas trwania prac to 28 miesięcy, łączna wartość – 8,364 mln euro a maksymalne dofinansowanie z UE – 7,5 mln euro. Liderem jest włoska VITROCISET S.P.A
  
• MIRICLE – program budowy systemu walki przeciwminowej klasy stand-off na morzu, uwzględniający elementy sztucznej inteligencji (AI). Koordynatorem projektu jest belgijska spółka Naval Group, ze strony polskiego przemysłu uczestniczy w nim należący do PGZ OBR CTM.
• NEMOS – projekt dotyczący prac studyjnych nad budową systemu satelitarnego do zapewnienia świadomości sytuacyjnej na ziemi i na morzu. Wartość to prawie 4 mln euro i tyle wynosi dofinansowanie. Polski przemysł reprezentuje firma Solaris Optics S.A., koordynatorem jest Satlantis Microsats S.L.
• ODIN’S EYE – projekt dotyczący prac studyjnych nad stworzeniem kosmicznego systemu wczesnego ostrzegania o odpalonych pociskach balistycznych. Koordynatorem jest niemiecka OHB AG, prace mają być realizowane przez 2 lata i kosztować 7,814 mln euro, z czego niemal 7,5 mln to dofinansowanie z UE. Polski przemysł reprezentuje Hertz Systems S.A.
• SAURON – program dotyczący budowy systemu świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej poprzez budowę oraz połączenie sensorów naziemnych i umieszczonych w przestrzeni kosmicznej. Wartość programu to 8,221 mln euro, dofinansowanie z UE to prawie 7,5 mln euro. Koordynatorem projektu jest Ariane Group SAS, polski przemysł reprezentuje Sybilla Technologies Sp. z o.o.

Łącznie więc polskie firmy są w ośmiu projektach, jakie otrzymały dofinansowanie w ramach rozstrzygniętych właśnie konkursów. Dodatkowo w ramach finansowania bezpośrednio z funduszu EDIDP (poza konkursami, zgodnie z procedurami pozwalającymi na takie rozwiązanie w określonych przypadkach) przyznano granty dla dwóch programów uznanych za strategiczne i rozwijanych w ramach PESCO. I tak, program europejskiego bezzałogowca MALE (Eurodrone) otrzymał 100 mln euro, natomiast program radiostacji programowalnej ESSOR – 37 mln euro. W tym drugim projekcie uczestniczy Polska, a partnerem przemysłowym jest należący do Grupy WB Radmor.

Tym samym wydano wszystkie fundusze EDIDP – 152,8 mln euro w ramach konkursów, 137 mln na strategiczne programy z puli na 2020 rok oraz nieco ponad 205 mln euro w pierwszej, ze środków na 2019 rok. Uruchomienie Europejskiego Funduszu Obronnego oraz drugiej transzy środków z EDIDP to kamień milowy na drodze do rozwoju europejskiej współpracy obronnej. Środki z UE stają się coraz ważniejszym źródłem finansowania dla projektów budowy zdolności przemysłu obronnego. Polskie podmioty, w tym należące do PGZ państwowe spółki powinny dążyć do korzystania z tego źródła w szerszym zakresie, jako że wspiera ono rozbudowę istotnych kompetencji i jednocześnie pozwala na zacieśnienie współpracy europejskich przemysłów obronnych.