Pancerny duet z Czech motorem zmian w Wojsku Polskim

Bliższymi współczesności czechosłowackimi pojazdami w służbie WP są wieloprowadnicowe wyrzutnie rakiet RM-70/85 oraz armatohaubice samobieżne wz. 77 DANA. Nośnikiem obu systemów uzbrojenia jest terenowy samochód ciężarowy Tatra 815, który obok wymienionych ról znalazł też szereg innych zastosowań w WP. Model T 815 do dziś jest wykorzystywany w roli nośnika specjalistycznego wyposażenia. Można tu przytoczyć choćby stacje radiolokacyjne NUR-22, NUR-31, NUR-41, naziemne stacje rozpoznania sygnałów mikrofalowych Breń-2, a także przeznaczone dla Marynarki Wojennej RP radary NUR-15M.

Kilka lat temu zacne grono czechosłowackich pojazdów w służbie WP powiększyło się o wóz, który – o ironio – pod względem konstrukcyjnym nie stanowi dużej nowości w SZ RP. Ów pojazd stanowi w prostej linii kontynuatora czeskich i słowackich tradycji motoryzacyjnych, bo bazuje na… samochodzie ciężarowym Tatra 815. Wykorzystuje więc sprawdzone podzespoły, choć w gruntownie unowocześnionej formie. Co więcej, niedawno na horyzoncie pojawił się kolejny wóz o czeskim rodowodzie, który wkrótce może trafić do służby w Wojsku Polskim.

Pancerny Waran z Sanoka

Pierwszym z wymienionych jest oczywiście wielozadaniowy pojazd opancerzony Waran. Wóz powstał w ramach kooperacji przedsiębiorstw Excalibur Army, Tatra Export oraz Huty Stalowa Wola na bazie platformy Patriot II. Fundamentem tej konstrukcji jest ustrój nośny ciężarowej Tatry 815-7 2. generacji. „Na pusto” Waran waży 13 ton, choć jego masa może wzrosnąć do 18 t, na przykład za sprawą montażu dodatkowego opancerzenia.

Warana napędza widlasty, ośmiocylindrowy, chłodzony powietrzem silnik wysokoprężny Tatra typu T3C-928-90 o pojemności skokowej 12,7 litra i mocy 410 KM. Ta konstrukcja jest spokrewniona z klasycznymi motorami V10 i V12, które niegdyś stosowano w Tatrach 815 oraz w ahs wz. 77 DANA. Stanowi w prostej linii potomka ośmiocylindrowego agregatu z czechosłowacko-polskiego kołowego transportera opancerzonego OT-64 SKOT. Istnieje także możliwość zastosowania rzędowej, sześciocylindrowej, chłodzonej cieczą jednostki napędowej Cummins o mocy 360 KM. W obu przypadkach za przeniesienie napędu odpowiada automatyczna przekładnia Allison 4500 SP o sześciu przełożeniach do przodu. W zależności od obciążenia oraz nawierzchni zasięg operacyjny pojazdu może wynieść ponad 650 km, a prędkość maksymalna – 110 km/h.

Zgodnie ze stosowaną w Sojuszu Północnoatlantyckim normą STANAG 4569A pojazd dysponuje odpornością balistyczną na poziomie 2 oraz ochroną przeciwminową poziomu 2a/2b. Istnieje możliwość wzmocnienia opancerzenia, odpowiednio do poziomu 4 oraz 3a/3b. W podstawowej konfiguracji, przeznaczonej do transportu piechoty, Waran może zabrać na pokład łącznie ośmiu żołnierzy (dwóch członków załogi oraz sześcioosobowy desant). Produkcja pojazdu oraz jego składowych odbywa się w zakładach Tatry w Kopřivnicy oraz Autosan w Sanoku.

Waran może zostać wyposażony w szeroką gamę karabinów maszynowych kalibru 7,62, 12,7 lub 14,5 mm zamontowanych w zdalnie sterowanym module uzbrojenia. Za dogodny przykład może posłużyć wielkokalibrowy karabin maszynowy WKM-B kal. 12,7 mm umieszczony w wyprodukowanym w Zakładach Mechanicznych Tarnów module ZSMU A3B. Uzbrojenie główne może też stanowić granatnik automatyczny kal. 30 lub 40 mm, a nawet armata automatyczna kal. 20, 25 lub 30 mm. Za przykład ciężko uzbrojonego Warana może posłużyć pojazd zaprezentowany na MSPO 2025, który otrzymał skonstruowany przez konsorcjum HSW i Grupy WB system wieżowy ZSMU-30/40 z armatą Mk44/S Bushmaster II.

Heron, brakujące ogniwo artylerii

W najbliższych latach do służby może trafić większy brat Warana. Mowa o pokazanym w ubiegłym roku kołowym transporterze opancerzonym Heron. Podobnie jak wspomnianym Waranie, także tutaj baza pochodzi z Czech. Jest nią opracowany przez Tatra Defence Vehicle i Tatra Trucks 3-osiowy pojazd TADEAS, który korzysta – a jakże! – z ustroju nośnego Tatry 815-7, lecz tym razem już 3. generacji. Zaprezentowany na Święcie Wojska Polskiego oraz kieleckim MSPO 2024 wóz stanowi „brakujące ogniwo” SZ RP. Dotyczy to nie tylko Wojsk Rakietowych i Artylerii, z myślą o których pojazd zaprezentowano w konfiguracji artyleryjskiego wozu dowodzenia, ale także całych Sił Zbrojnych, którym proponowana jest opancerzona platforma 6x6 zdolna do przenoszenia specjalistycznego sprzętu.

Pod maskę Herona mogą trafić silniki trzech typów: Tatra T3-928-RE 8. generacji o mocy 300, 340, 365 lub 370 kW, Catepillar C9.3B o mocy 395 lub 447 kW tudzież Cummins ISL o mocy 300 kW. Podobna elastyczność dotyczy przekładni. Wśród opcji widnieją produkty Allison (automatyczna skrzynia 4500 SP) oraz ZF (automatyczna Ecolife II lub zautomatyzowana Traxxon). Heron rozpędzi się do 110 km/h, a masa własna pojazdu wynosi do 22 ton (w zależności od wyposażenia i opancerzenia). Dopuszczalna masa całkowita to 30 ton, a ładowność maksymalna osiąga 10 ton.

Osłona balistyczna pojazdu jest modułowa. Heron może osiągnąć poziom 4 według normy STANAG 4569A. W przypadku ochrony przeciwminowej jest to poziom 4a/4b. Wóz może zostać doposażony w stanowisko strzeleckie typu otwartego lub w zdalnie sterowany moduł uzbrojenia. Ten drugi wariant był widoczny na pojeździe zaprezentowanym podczas tegorocznego MSPO. Mowa zatem o niezwykle uniwersalnej platformie, która w zależności od wymagań zamawiającego może otrzymać poziom ochrony i uzbrojenie porównywalne ze znacznie droższym, cięższym sprzętem.

Na ubiegłorocznym MSPO w Kielcach zaprezentowano Herona w wariancie artyleryjskiego wozu dowodzenia oraz dowódczo-sztabowego przeznaczonego do dywizjonów artylerii rakietowej. Tak przygotowany pojazd zagościł na ubiegłorocznej defiladzie na okoliczność Święta Wojska Polskiego. Jednak HSW dostrzega zdecydowanie więcej zastosowań dla Herona. Na ćwiczeniach FEX-24 w Nowej Dębie oraz podczas MSPO 2025 zademonstrowano wóz w kompletacji mobilnego stanowiska dowodzenia batalionu ogólnowojskowego. Pojazd otrzymał system zarządzania walką Jaśmin. Ponadto, w HSW przeanalizowano możliwość adaptacji Herona do roli wozu ewakuacji medycznej oraz artyleryjskiego wozu rozpoznawczego.

Perspektywy na przyszłość

Obecnie w Wojsku Polskim służy jedynie Waran, który stanowi samochodowy fundament bezzałogowego systemu poszukiwawczo-uderzeniowego Gladius. Wkrótce pojazdy te trafią do wyposażenia jednostek artylerii wyposażonych w wieloprowadnicowe wyrzutnie rakiet WR-40 Langusta. Będą tam (między innymi) wozami dowodzenia. Wciąż oczekujemy na zakup rakietowych niszczycieli czołgów Ottokar-Brzoza. Waran ma być nośnikiem 6-komorowej wyrzutni przeciwpancernych pocisków kierowanych Brimstone 3. Powyższe przykłady to zaledwie wycinek tego, czym Waran może się stać w ramach struktur Wojska Polskiego. Przypuszczalnie w przyszłości pojazdy te będą też wykorzystywane w systemie dowodzenia artylerii rakietowej Homar.

Jak dotąd nie pojawiło się oficjalne potwierdzenie o zamiarze zakupu Herona, choć istnieje możliwość, że pojazd ten pojawi się na liście wozów wsparcia do dywizjonowych modułów ogniowych WR-40 Langusta oraz Homar-K. Może też znaleźć zastosowanie jako wóz ewakuacji medycznej, mobilny węzeł łączności lub klasyczny transporter opancerzony stanowiący tańsze uzupełnienie KTO Rosomak. Podobnie jak w przypadku Warana potencjał rozwojowy Herona jest bardzo pokaźny, tym bardziej, że jest to konstrukcja o wysokiej ładowności i obszernej kubaturze.

To dopiero początek drogi

Wymienione pojazdy opancerzone stanowią jedynie wycinek szerokiej oferty automobilowej Czechoslovak Group. CSG to holding, którego część stanowią przedsiębiorstwa takie jak Excalibur Army, Tatra Trucks oraz Tatra Defence Vehicle. W ubiegłym roku sama firma Tatra Trucks wyprodukowała 1548 pojazdów. Najmniejszym sprzedanym w 2024 roku wozem był dwuosiowy model Tactic (typ T 810), zaś największym – zbudowany na specjalne zamówienie ośmioosiowy (!) Phoenix (typ T 158) z napędem na wszystkie koła. Jak dowiedzieliśmy się w czerwcu, Tatra Trucks zamierza zainwestować 7,3 mld koron w budowę hal produkcyjnych i logistycznych, modernizację technologii produkcji, cyfryzację, a także ochronę środowiska. Celem jest osiągnięcie zdolności do wytwarzania przeszło 3 tys. terenowych ciężarówek rocznie.

To dobra wiadomość nie tylko dla Armády České republiky (AČR) oraz użytkowników cywilnych, którzy potrzebują terenowych pojazdów do pracy w najtrudniejszych warunkach. To także sposobność dla SZ RP, by wzmocnić wojskową logistykę wysokiej klasy samochodami ciężarowymi bazującymi na znanej, lubianej oraz – co istotne – już wdrożonej platformie zastosowanej w Waranie. Użytkowników terenowych Tatr, w tym polskich żołnierzy, nie trzeba przekonywać o zaletach ramy z centralną rurą nośną, niezależnego zawieszenia wszystkich osi oraz modułowej architektury. Unikalny układ konstrukcyjny Tatry, który jest stale doskonalony od ponad stulecia, pozostaje solidnym fundamentem dla wielozadaniowego pojazdu wojskowego.

Planowane i wdrażane inwestycje oraz rosnący popyt na produkty Tatry sprawiają, że w najbliższych latach czeskiego producenta będzie czekało mnóstwo pracy. Niedawno do grona zainteresowanych zakupem modelu Force 3. generacji (typ T 815-7) dołączyły Siły Zbrojne Republiki Chorwacji. Zagrzeb może pozyskać nawet 420 pojazdów, w tym samochody trzyosiowe z zabudową skrzyniową oraz czteroosiowe z hakowym systemem samozaładowczym.

O tym, czy Polska zdecyduje się dołączyć do chorwacko-czesko-słowackiej umowy ramowej na zakup tych pojazdów, możemy przekonać się już wkrótce. Z roku na rok samochodowy katalog Czechoslovak Group robi się coraz obszerniejszy, a portfel zamówień – coraz grubszy.

Współpraca: Adam Świerkowski, Antoni Walkowski.