Nowa ustawa offsetowa: "bezpieczeństwo państwa ważniejsze od rozwoju gospodarczego"

Podpisana 7 lipca ustawa „określa prawa i obowiązki stron oraz zasady zawierania umów w związku z realizacją zamówień dotyczących produkcji lub handlu bronią, amunicją lub materiałami wojennymi, stanowiących środki, o których mowa w art. 346 ust. 1 lit. b Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, konieczne do ochrony podstawowych interesów bezpieczeństwa państwa, których wykonanie wymaga offsetu.” Dostosowuje ona więc przepisy dotyczące offsetu do wymogów Unii Europejskiej, zgodnie z którymi szczególny tryb postępowania o zamówienia publiczne może być stosowany wyłącznie w wypadkach, gdy jest to konieczne do ochrony podstawowych interesów bezpieczeństwa państwa.

Zgodnie z nowymi przepisami, wykonanie offsetu staje się konieczne z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa a nie wsparcia rozwoju gospodarczego. Od wejścia podpisanej 7 lipca w życie ustawy za offset będzie się uznawać współpracę między Skarbem Państwa a kontrahentem zagranicznym w celu zapewnienia polskiemu potencjałowi przemysłowo – obronnemu zdolności „niezbędnych z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa”, o charakterze produkcyjnym czy remontowym, a także transferu technologii. Wcześniej umowa offsetowa miała zapewnić udział zagranicznych dostawców w restrukturyzacji i rozwoju gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej.

Ze zmianą charakteru offsetu wiąże się też podporządkowanie realizacji umów offsetowych organom administracji państwowej. Zgodnie z nowymi przepisami za prowadzenie negocjacji i zawarcie umowy offsetowej odpowiedzialny będzie Minister Obrony Narodowej, choć wcześniej obowiązki te wykonywał minister właściwy do spraw gospodarki. Nie będzie już wymogów dotyczących minimalnej wartości zobowiązań offsetowych. Wcześniej offsetodawca był zobowiązany do zaoferowania inwestycji o wartości co najmniej równej wartości dostawy do Polski sprzętu wojskowego i uzbrojenia. Takie rozwiązania nie mogą być już jednak stosowane, gdyż zgodnie z unijnymi przepisami offset może być wymagany wyłącznie w obszarach związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa państwa, a jego zastosowanie musi każdorazowo zostać indywidualnie uzasadnione. Usunięto natomiast zapis o minimalnej wartości umowy, wobec której stosuje się offset, co otwiera drogę do jego realizacji także przy dostawach, których wartość nie przekracza 5 mln euro w ciągu trzech lat.

Wątpliwości budzi założenie, że offsetobiorcą może być każdy przedsiębiorca z branży obronnej, a nie tylko podmioty objęte planem mobilizacji gospodarki lub planem militaryzacji. Powoduje to ryzyko, że z offsetu korzystać będą firmy, które nie są objęte planami i tym samym nie gwarantują ciągłości dostaw w wypadku wystąpienia zagrożenia, jak na przykład spółki – córki zagranicznych dostawców. Nowa ustawa nie określa także precyzyjnie wymogów dotyczących transferu technologii, co stawia pod znakiem zapytania skuteczność realizacji offsetu i otwiera drogę do potencjalnego kwestionowania wymagań stawianych podmiotom zagranicznym. Nie wiadomo wreszcie, czy offset w nowym rozumieniu nie zastąpi polonizacji, wykorzystywanej dotychczas jako jeden z kluczowych elementów wspierania polskiego przemysłu obronnego.

Nowe regulacje przyjmowane są w momencie rozpoczęcia realizacji zakrojonego na szeroką skalę programu modernizacji technicznej Sił Zbrojnych, w ramach którego na dostawy sprzętu wojskowego i uzbrojenia może zostać przeznaczonych nawet 140 miliardów złotych. Należy dążyć do jego realizacji w sposób możliwie najkorzystniejszy dla krajowego potencjału przemysłowo – obronnego, zarówno z uwagi na utrzymywanie niezależności w zakresie dostaw istotnych elementów sprzętu i uzbrojenia, jak i korzyści gospodarcze. Nie wiadomo jednak, czy „niezbędny z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa” offset okaże się też drogą do rozwoju krajowego przemysłu obronnego, jak ma to miejsce w wielu krajach zachodniej Europy.