Europejskie regiony wesprą zbrojeniówkę

Potencjał europejskiego sektora zbrojeniowego

Europejski przemysł zbrojeniowy z pewnością nie ma aż takich wpływów jak amerykański kompleks militarno-przemysłowy, ale może liczyć na różne formy wsparcia i zachęt inwestycyjnych ze strony Unii Europejskiej. Sektor zbrojeniowy odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu unijnej gospodarki. Szacunki Komisji Europejskiej wskazują, że jest w nim bezpośrednio zatrudnionych około 500 tys. ludzi. Ponadto generuje on ponad 1,2 mln miejsc pracy powiązanych z zakładami zbrojeniowymi. Roczne obroty sektora kształtują się na poziomie ponad 100 mld euro. Ustępuje on wielkością europejskiemu przemysłowi motoryzacyjnemu, który generuje 12 mln miejsc pracy. Jest jednak porównywalny do sektora chemicznego zatrudniającego 1,15 mln ludzi czy lotniczego, który daje pracę 500 tys. ludzi.

KE prowadzi politykę przemysłową wobec sektora zbrojeniowego

Skala działania przedsiębiorstw zbrojeniowych jest na tyle duża, że Komisja Europejska prowadzi w stosunku do nich osobną aktywną politykę przemysłową. Ma ona poprawiać warunki funkcjonowania firm i przyczyniać się do rozwoju Europejskiej Bazy Technologicznej i Przemysłowej Sektora Obronnego (European Defence Technological and Industrial Base - EDTIB). W ramach wspomnianej polityki Komisja w dniu 30 listopada 2016 r. ogłosiła Europejski Plan Działania na rzecz Sektora Obronnego (European Defence Action Plan - EDAP). Plan podkreśla rolę małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Obejmuje instrumenty wsparcia dla ich działalności. Najwięcej takich podmiotów wyspecjalizowanych w sektorze zbrojeniowym prowadzi działalność we Francji, Niemczech, Włoszech, Hiszpanii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Polskie MŚP w obszarze obronności dopiero się rozwijają. Ten proces napotyka jednak wiele trudności, ponieważ większość zamówień rządowych trafia do państwowego przemysłu zbrojeniowego skonsolidowanego w ramach Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A. MŚP mają zatem utrudnione zadanie, by otrzymywać kontrakty pozwalające im na zwiększenie zakresu działalności.

KE chce promować współpracę przemysłową w ramach sieci

Jedną z nowych inicjatyw Komisji Europejskiej wspierających MŚP jest Europejska Sieć Regionów zorientowanych na Obronność (European Network of Defence-related Regions - ENDR). Celem Sieci jest kreowanie możliwości dla MŚP, organizacji regionalnych oraz grupujących firmy o pokrewnym profilu działalności klastrów przemysłowych w zakresie wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń biznesowych i naukowych w zakresie rozwoju technologii podwójnego zastosowania (dual-use). Komisja Europejska ma przedstawić swój autorski katalog dobrych praktyk i rekomendacji dla MŚP jeszcze w 2017 r. ENDR ma również pobudzać współpracę przez zachęcanie do organizacji wspólnych wydarzeń, konferencji, projektów oraz budowy partnerstw przemysłowych. ENDR ma przyczynić się do wzrostu liczby przedsięwzięć międzynarodowych zorientowanych na obronność, które będą mogły otrzymać dofinansowanie ze środków unijnych.

Obecnie w ENDR uczestniczą regionalne organizacje i klastry z Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec oraz Danii. W przypadku kraju nad Sekwaną chodzi o działającą od ponad 15 lat regionalną agencję Bretagne Développement Innovation z Bretanii promującą innowacyjność w obszarze lotnictwa, cyberbezpieczeństwa, elektroniki, technologii informacyjnych i morskich oraz fotoniki. Agencja realizuje projekty stricte zbrojeniowe oraz dual-use. W ENDR działa również mająca siedzibę w Pessac w Akwitanii francuska agencja wspierająca rozwój i innowacyjność - Agence de Développement et D'innovation de la Nouvelle Aquitaine. Jej działalność koncentruje się w 70 proc. na wspieraniu technologii cywilnych i w 30 proc. na militarnych. Agencja udziela wsparcia m.in. lokalnym przedsiębiorstwom wyspecjalizowanym w produkcji samolotów bojowych i pocisków rakietowych. Współpracuje również z hiszpańskim klastrem technologicznym zajmującym się produkcją komponentów do samolotów transportowych Airbus A400M. ENDR skupia również siedem klastrów, w tym francuski klaster tworzący drony AETOS z siedzibą w Merignac zrzeszający około 60 podmiotów prywatnych i publicznych, czy duńskie Center for Defence, Space & Security z siedzibą w Karup współpracujące z partnerami z Hiszpanii, Litwy, Niemiec i Francji.

W 2017 r. organizacje skupione w ENDR planują zorganizowanie dwóch wydarzeń: warsztatów Maritime Dual-Use Innovation w Southampton w Wielkiej Brytanii (4 kwietnia) oraz Dual-Use Conference 2017 – Drones & Space w Aarhus w Danii (4 maja). Będzie to okazja do wymiany doświadczeń oraz nawiązywania kontaktów biznesowych.

Polskie klastry przemysłowe

Zgodnie z „Raportem z inwentaryzacji klastrów w Polsce 2015” przygotowanym w 2016 r. przez PARP w Polsce istnieją 134 klastry działające w 28 branżach i specjalizacjach. Najwięcej, bo 19 klastrów działa w sektorze ICT (14 proc.) oraz 16 w energetyce i OZE (12 proc.). W przypadku obronności działa jeden klaster, w przypadku lotnictwa działalność prowadzą cztery klastry, jeśli chodzi o fotonikę i optoelektronikę – dwa, natomiast przemysł metalowy wykreował dziewięć takich form współpracy.

Dołączeniem do ENDR powinny być zainteresowane przede wszystkim klastry lotnicze oraz klaster zbrojeniowy. Klastry lotnicze znajdują się w województwie podkarpackim, wielkopolskim oraz śląskim, natomiast zbrojeniowy – również w śląskim. Wśród nich są rzeszowskie klastry: Dolina Lotnicza koordynowana przez Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza” oraz Klaster Lotnictwa Lekkiego i Ultralekkiego koordynowany przez Stowarzyszenie B4. Ponadto można wskazać na Śląski Klaster Lotniczy zarządzany przez Federację Firm Lotniczych Bielsko oraz Wielkopolski Klaster Lotniczy powołany przez Stowarzyszenie Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Wielkopolski Klaster Lotniczy”. W Gliwicach powstał klaster pn. „Obszar Zaawansowanych Technologii Bezpieczeństwa i Obronności” koordynowany przez Politechnikę Śląską (Centrum Zaawansowanych Technologii Bezpieczeństwa i Obronności). Trudno przewidzieć, czy będą powstawać kolejne.

Na obecnym etapie polskie klastry słabo radzą sobie ze współpracą krajową, a zagraniczna praktycznie nie istnieje. W myśl ustaleń raportu spośród 134 klastrów, 53 nie podały danych dotyczących przynależności do sieci krajowych (ponad 39 proc.). 49 klastrów nie wykazuje współpracy w żadnej sieci (prawie 37 proc.), a 32 klastry wykazują przynależność do co najmniej jednej sieci (24 proc.). Może to wynikać z tego, że 60 proc. klastrów powstało w latach 2011-2015. Współpraca w ramach ENDR daje szansę na zmianę tej sytuacji.

ENDR może być szansą dla polskich podmiotów

ENDR jako nowa unijna inicjatywa może stanowić szansę dla młodych polskich klastrów na rozwinięcie międzynarodowej działalności zgrupowanych w nich podmiotów. Krajowe MŚP mogą wchodzić w alianse z partnerami z innych krajów UE, szukać wspólnych kontraktów zbrojeniowych w Unii i w ramach NATO oraz współtworzyć łańcuchy dostaw dla dużych koncernów. Wymaga to jednak dużej aktywności i pomysłowości ze strony koordynatorów klastrów oraz rozwijania własnej oferty produktów przez firmy i instytuty badawcze. ENDR może stanowić również ciekawą międzynarodową platformę nacisku na Komisję Europejską w kwestii kreowania dodatkowych instrumentów wsparcia sektora zbrojeniowego.

Wojciech Pawłuszko