Europejska Strategia Przemysłu Obronnego

Dwa lata temu rosyjska pełnoskalowa inwazja na Ukrainę zaczęła zmieniać sposób postrzegania obronności przez państwa europejskie. W europejskiej strategii przemysłowej sektora obronnego (EDIS) określono jasną, długoterminową wizję osiągnięcia gotowości przemysłu obronnego w Unii Europejskiej. Komisja Europejska przedstawia dziś (tj. 05.03.2024) wniosek ustawodawczy dotyczący Europejskiej Strategii Przemysłu Obronnego (European Defence Industrial Strategy - EDIS) oraz ramy środków mających na celu zapewnienie terminowej dostępności i dostaw produktów obronnych.

Więcej, lepiej i wspólnie

W strategii przedstawiono wyzwania, przed którymi stoi obecnie europejska baza technologiczno-przemysłowa sektora obronnego (EDTIB), ale także możliwość pełnego wykorzystania jej potencjału oraz określono kierunek na najbliższą dekadę. Jak podkreśla w komunikacie KE, aby zwiększyć gotowość europejskiego przemysłu obronnego, państwa członkowskie muszą inwestować więcej, lepiej, wspólnie i w Europie. Aby wesprzeć państwa członkowskie w osiąganiu tych celów, w europejskiej strategii przemysłu obronnego przedstawiono zestaw działań mających na celu:

• Wspieranie skuteczniejszego wyrażania zbiorowego zapotrzebowania państw członkowskich na obronę. Będzie to opierać się na istniejących instrumentach i inicjatywach, takich jak plan rozwoju zdolności (CDP), skoordynowany roczny przegląd w zakresie obronności (CARD) oraz stała współpraca strukturalna (PESCO). Będzie on wspierany przez zachęcanie państw członkowskich do współpracy na etapie udzielania zamówień na zdolności obronne;
• Zapewnienie dostępności wszystkich produktów obronnych za pomocą bardziej elastycznej EDIS, w każdych okolicznościach i w każdym horyzoncie czasowym. Wspierane będą inwestycje państw członkowskich i europejskiego przemysłu obronnego w rozwój i wprowadzanie na rynek jutra najnowocześniejszych technologii i zdolności obronnych. Proponuje się również środki mające na celu zapewnienie, aby EDIS dysponowała tym, czego potrzebuje nawet w okresach kryzysowych, zwiększając tym samym bezpieczeństwo dostaw w UE;
• Zapewnienie wsparcia z budżetów krajowych i unijnych za pomocą niezbędnych środków na dostosowanie europejskiego przemysłu obronnego do nowego kontekstu bezpieczeństwa;
• Włączenie kultury gotowości obronnej do głównego nurtu polityki, w szczególności poprzez wezwanie do dokonania w tym roku przeglądu polityki kredytowej Europejskiego Banku Inwestycyjnego;
• Zacieśnianie więzi z Ukrainą poprzez jej udział w inicjatywach Unii wspierających przemysł obronny oraz stymulowanie współpracy między unijnym i ukraińskim przemysłem obronnym;
• Współpraca z NATO i strategicznymi, podobnie myślącymi i międzynarodowymi partnerami.

Wzmacnianie zdolności własnych państw UE

W strategii określono wskaźniki służące do pomiaru postępów państw członkowskich w osiąganiu gotowości przemysłowej. Państwa członkowskie są proszone w tej kwestii o:

• Zamawianie co najmniej 40% sprzętu obronnego we współpracy do 2030 r.;
• Zapewnienie, aby do 2030 r. wartość wewnątrzunijnego handlu produktami obronnymi stanowiła co najmniej 35% wartości unijnego rynku obronnego;
• Poczynienie stałych postępów w zamawianiu, by co najmniej 50% budżetu na zamówienia w dziedzinie obronności było lokowane w UE do 2030 r. i 60% do 2035 r.

Europejska Strategia Przemysłu Obronnego to nowa inicjatywa ustawodawcza, która pozwoli przejść od krótkoterminowych środków nadzwyczajnych, przyjętych w 2023 r. i kończących się w 2025 r., do bardziej strukturalnego i długoterminowego podejścia do osiągnięcia gotowości przemysłu obronnego. Zapewni to ciągłość wsparcia dla europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego, aby towarzyszyć jej szybkiemu dostosowaniu do nowej rzeczywistości.

EDIS obejmuje zarówno aspekty finansowe, jak i regulacyjne. Na ten cel zostanie przeznaczone 1,5 mld EUR z budżetu UE w latach 2025–2027. Wsparcie finansowe w ramach EDIS rozszerzy w szczególności logikę interwencji EDIRPA (wsparcie finansowe z budżetu UE w celu zrównoważenia złożoności współpracy między państwami członkowskimi na etapie udzielania zamówień) i ASAP (wsparcie finansowe dla przemysłu obronnego zwiększające ich zdolności produkcyjne).

EDIS będzie również wspierać uprzemysłowienie produktów pochodzących ze wspólnych działań badawczo-rozwojowych wspieranych przez Europejski Fundusz Obronny. Budżet może być również wykorzystany do utworzenia funduszu na rzecz przyspieszenia transformacji łańcuchów dostaw w sektorze obronności (FAST). Ten nowy fundusz będzie miał na celu ułatwienie dostępu do finansowania dłużnego lub kapitałowego dla MŚP i małych spółek o średniej kapitalizacji, które uczestniczą w rynku przemysłu obronnego. Budżet EDIS wzmocni również współpracę przemysłową UE z Ukrainą w dziedzinie obronności i wesprze rozwój jej bazy przemysłowej i technologicznej.

Jeśli chodzi o aspekty regulacyjne, EDIS zawiera nowatorskie rozwiązania. Udostępni on nowe ramy prawne, tj. program struktury europejskiego uzbrojenia (SEAP), aby ułatwić i zacieśnić współpracę państw członkowskich w zakresie wyposażenia obronnego, w pełnej komplementarności z ramami PESCO. Obejmuje on również ogólnounijny system bezpieczeństwa dostaw sprzętu obronnego, który zapewni stały dostęp do wszystkich niezbędnych produktów obronnych w Europie i zagwarantuje ramy skutecznego reagowania na ewentualne przyszłe kryzysy dostaw produktów obronnych. Ponadto EDIS umożliwi uruchomienie europejskich projektów obronnych będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, z potencjalnym wsparciem finansowym UE. Do tego EDIS proponuje ustanowienie struktury zarządzania, w której państwa członkowskie będą w pełni zaangażowane, w celu zapewnienia ogólnej spójności działań UE w dziedzinie przemysłu obronnego (Rada ds. gotowości przemysłu obronnego).