Budowanie wybuchowego przymierza

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Polska jest jednym z 11 miejsc, które znalazły się na trasie objazdu komisarza po krajach Unii Europejskiej. Jego celem jest zapoznanie się z możliwościami zwiększenia produkcji ich przemysłów obronnych, przede wszystkim – w zakresie produkcji amunicji. Komisarz T. Breton wcześniej odwiedził tak liczących się w produkcji amunicji potentatów, jak m.in. Czechy, Francja oraz Bułgaria, w plany wizyty komisarza w naszym kraju wpisano także osobiste spotkanie z premierem polskiego rządu Mateuszem Morawieckim, do którego doszło właśnie w Nowej Dębie.

Taka agenda, jak też osobista obecność komisarza w zakładach specjalizujących się głównie w produkcji amunicji, dowodzą wagi tego wydarzenia. Jest ono działaniem bezpośrednio powiązanym z porozumieniem państw Unii Europejskiej oraz Norwegii w sprawie zjednoczenia wysiłków na rzecz wspólnych zakupów amunicji dla Ukrainy. Porozumienie takie zostało parafowane 20 marca, początkowo z udziałem Norwegii oraz siedemnastu krajów UE (Austria, Belgia, Chorwacja, Cypr, Czechy, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Luksemburg, Malta, Holandia, Portugalia, Rumunia, Słowacja i Szwecja. Kolejne państwa, w tym Polska, która o zawiązanie takiej koalicji zabiegała, dołączyły do porozumienia w kilka dni później.

Podstawową treścią porozumienia jest określenie ścieżek pomocy dla armii ukraińskiej, która – z uwagi na bezprecedensową intensywność walk, w tym walk z użyciem artylerii – sygnalizuje problemy, jakie mogą powstać w wyniku posiadania do dyspozycji niewspółmiernych do potrzeb operacyjnych, oraz do liczby już dostarczonych Ukrainie systemów artyleryjskich o natowskim standardzie 155 mm, zasobów amunicji do tych środków ogniowych.

"Dzisiaj najpilniejszą potrzebą na ukraińskim teatrze wojennym jest amunicja" – powiedział premier Mateusz Morawiecki. –  "I dlatego, jak to uzgodniliśmy na ostatniej Radzie Europejskiej, będziemy tę amunicję dostarczać. Rada Ministrów w ciągu najbliższych kilku dni przyjmie specjalny wieloletni program, który będzie wspierał produkcję amunicji w różnych częściach kraju." Jak zadeklarował premier, program ma być dedykowany zarówno firmom państwowym, jak i prywatnym. "Dzisiaj, wiemy doskonale, tej amunicji w całej Europie, w całym NATO, jest za mało. Nie jest to żadna tajemnica, że byliśmy troszeczkę uśpieni tym czasem bezpieczeństwa, czasem pokoju" – dodał.

Priorytetem „unijnego sojuszu amunicyjnego" jest uruchomienie programu wspólnych zakupów pocisków artyleryjskich o kalibrze 155 mm, wyszacowanego na miliard euro. Drugim, nie mniej ważnym członem porozumienia jest – wyceniany na identyczną kwotę miliarda euro – program rekompensat finansowych dla tych państw, które już przekazały Ukrainie amunicję artyleryjską z własnych zasobów. Trzecia ścieżka dotyczy zbudowania i wdrożenia siedmioletniego programu zwiększenia przez państwa unijne produkcji różnego typu amunicji, bowiem – co wykazują doświadczenia z dotychczasowej fazy wojny w Ukrainie – europejskie kraje NATO, jednocześnie należące do UE, dysponują więcej niż skromnymi zasobami i zapasami w tej dziedzinie.

Stan ten jest nieuporządkowanym do tej pory remanentem po „resecie" stosunków z Rosją, którego efektem stało się m.in. zmniejszenie wydatków na obronność, w tym – ograniczenie tempa odtwarzania zarówno gotowości sprzętowej jak i rezerw środków bojowych, w tym zapasów amunicji. W tym obszarze polityki bezpieczeństwa zasadniczych zmian nie dokonano nawet po 2014 r., kiedy Federacja Rosyjska dokonała aneksji Krymu i doprowadziła do intensywnej, gorącej wojny we wschodnich regionach Ukrainy. Zaniechania na tym polu mające różną skalę w różnych krajach, nie ominęły także Polski, gdzie jednak udział wydatków na obronność w produkcie krajowym był znacznie wyższy niż oczekiwane w NATO 2 proc. PKB, podczas gdy w wielu krajach był on nawet o ponad połowę mniejszy...

Komisarz Thierry Breton ocenił, że przekazanie 4 proc. polskiego PKB na obronność stanowi znaczący wkład w bezpieczeństwo całej Europy. W ciepłych słowach wyraził wdzięczność dla Polski i Polaków za solidarność z napadniętym krajem i polskie zaangażowanie w pomoc Ukrainie. Dodał także: "Musimy się przygotować do konfliktu, który może potrwać (...) W czasie rekordowo krótkim, byliśmy w stanie przygotować pakiet rozwiązań". Po zapoznaniu się z zakładem komisarz był pod silnym wrażeniem jakości produkowanej przez Dezmet amunicji, technicznego wyposażenia zakładu oraz tutejszego tempa pracy. "Zakład pracuje na 3 zmiany, na razie 5 dni w tygodniu, być może uda się jeszcze więcej... To jest gospodarka wojenna" – podkreślił w twitterowym komentarzu. Zadeklarował w imieniu kierownictwa UE clou polityki wobec przedsiębiorstw, które wejdą w intensywny program amunicyjny: – "Chcemy wspierać te przedsiębiorstwa".

Koordynatorem wszystkich trzech elementów programu mającego zniwelować skutki zapóźnień i zaniechań, co uzgodnili sygnatariusze porozumienia, będzie Europejska Agencja Obrony (EDA), korzystająca ze środków finansowych Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju (EPF).

Zdaniem licznych obserwatorów i analityków, Polska, realizująca – przyspieszone znacznie w ostatnich miesiącach – ambitne programy rozwoju artylerii, może w realizacji takiego programu odegrać istotną rolę. Zakłada się bowiem, że współbieżnie z planami oraz skalą ilościową pozyskiwania samych środków ogniowych muszą być realizowane także programy wytwarzania amunicji. Mimo, że – najprawdopodobniej (szczegóły umów nie są informacją publiczną) – pozyskiwaniu w Republice Korei znacznej liczby sh 155 mm K9 jest „obudowane" także dostawami amunicji do tych haubic (AU oficjalnie poinformowała, iż skala tego zamówienia przekracza 50 tys. pocisków, ale nie ma pewności, czy to są pełne dane), nikt poważny nie może zakładać, iż partner odległy od naszego kraju o 15 tysięcy kilometrów będzie podstawowym dostawcą dla artylerii Sił Zbrojnych RP tak fundamentalnie ważnego środka bojowego jak amunicja. Dostawy z tego źródła mogą mieć znacznie z początkowej fazie współpracy i wdrażania K9, ale oczywistością jest posiadanie w obrębie własnego przemysłu zbrojeniowego odpowiedniego potencjału produkcyjnego i zdolności technologicznych.

On musi zapewnić dostawy amunicji w ilościach proporcjonalnych do zakładanej docelowej liczby samobieżnych haubic 155 mm na podwoziach gąsienicowych (Krab, K9 i deklarowany następca tych obydwu konstrukcji), wynoszącej ponad 800 środków ogniowych. Jeśli dojdzie do realizacji planów związanych z pozyskiwaniem sh 155 na podwoziu kołowym (dotychczas program ten realizowany był, z dość powszechnie znanym niezbyt imponującym skutkiem, pod kryptonimem Kryl), zapotrzebowanie na amunicję będzie jeszcze większe. Opierając się na doświadczeniach ukraińskich można przyjąć, że jeśli już za cztery lata liczba sh 155 na uzbrojeniu wyniesie zakładanych 300 szt., to do ewentualnego prowadzenia efektywnych działań bojowych potrzebne będzie co najmniej 10 tys. pocisków. Na każdy dzień działań.

Mówiąc o zapotrzebowaniu artylerii SZ RP na amunicję należy mieć na uwadze nie tylko o podstawową amunicję odłamkowo-burzącą, ale również o amunicję precyzyjną (APR), której wytwarzaniem jednak nie zajmują się ZM Dezamet, a także amunicję szkolną i ćwiczebną, posiadanie której jest nieodzowne z uwagi na konieczność szybkiego wyszkolenia znacznej liczby artylerzystów. Jej produkcja w dostatecznych ilościach nie jest wbrew pozorom mniej ważna dla osiągania przez artylerię zakładanej zdolności bojowej niż produkcja amunicji bojowej. To odnosi się nie tylko do amunicji kal. 155 mm, ale też do amunicji moździerzowej 120 mm do Raka.

„Nasze wsparcie Ukrainy będzie jeszcze bardziej efektywne dzięki inwestycjom, które tutaj zostaną przeprowadzone we współpracy z Komisją Europejską. Również (...) zdolności obronne Rzeczypospolitej Polskiej będą dzięki tym inwestycjom większe. Wojsko Polskie rozwija się, Wojsko Polskie jest wyposażane konsekwentnie w nowoczesną broń. Jednocześnie jesteśmy członkiem europejskiej wspólnoty i sojuszu północnoatlantyckiego, dlatego wzmacniamy zdolności obronne Rzeczypospolitej."
Mariusz Błaszczak, wicepremier, szef MON

M. Morawiecki zapewnił, że podstawowym celem podejmowanych działań jest uzupełnienie i powiększenie krajowych zapasów amunicji artyleryjskiej. Nie mniej ważne jest zbudowanie takich zdolności produkcyjnych, aby Polska była nie tylko bezpieczna, ale aby też była dostawcą amunicji dla innych. Zauważył, że w toczącej się obecnie kampanii wojennej Rosjanie każdego dnia wystrzeliwuję w kierunku ukraińskich pozycji obronnych, ale też w kierunku licznych celów cywilnych, 20 do 50 tysięcy pocisków różnych kalibrów. – "Na to odpowiedź po stronie ukraińskiej to 2 do 5-6 tysięcy pocisków dziennie, pocisków precyzyjnych i wystrzeliwanych z bardziej precyzyjnej broni. I to jest właśnie przewaga zachodniej broni" – dodał.

Należące do Polskiej Grupy Zbrojeniowej Zakłady Metalowe Dezamet, firma o przedwojennej jeszcze, copowskiej tradycji (Wytwórnia Amunicji Nr 3 uruchomiona w 1939 r.), jest największym w kraju dostawcą dla MON RP amunicji artyleryjskiej dużego i średniego kalibru. Zatrudniająca ok. 700 osób spółka w swoim programie produkcyjnym ma przede wszystkim amunicję do haubic 155 mm oraz do moździerza automatycznego 120 mm, amunicję moździerzową 60 mm oraz niektóre rodzaje amunicji moździerzowej 98 mm. Ponadto oferta produkcyjna ZM obejmuje granaty ręczne i nasadkowe, naboje PG-15W kal. 73 mm do armaty 2A28 Grom wozu BWP-1, zapalniki, lotnicze bomby ćwiczebne, amunicję do granatników 40 mm, spółka w przeszłości produkowała także artyleryjską amunicję kasetową 122 mm do sh 2S1 Goździk (polskiej konstrukcji pocisk Hesyt-1 o donośności ponad 15 km, z 20 podpociskami GKO).

Jak informują władze spółki, w latach 2019-2022 został przez nią zrealizowany biznesplan obejmujący rozbudowę i modernizację infrastruktury produkcyjno-magazynowej i zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń. Ma to sprzyjać w bezpośredni sposób dostosowaniu profilu produkcji do amunicji średniego i dużego kalibru. Kolejne plany rozwojowe – definiowane, zanim jeszcze narodziła się idea wzmocnienia sektora produkcji amunicji środkami finansowymi UE, poprzez EDA i  EPF – opiewają na okres do 2026 r., i zakładają dalszy rozwój potencjału produkcyjnego oraz zwiększenie sprzedaży kluczowego asortymentu, czyli amunicji 155 mm. Jest co najmniej bardzo prawdopodobne, że po zainicjowaniu „eurokoalicji amunicyjnej" plany te zostaną skorygowane – w górę.

Produkcję amunicji artyleryjskiej 155 mm spółka prowadzi, w oparciu o licencją uzyskaną w 2011 r. od ZVS Dubnica, od lipca 2014 r. (pierwsze zamówienie na 2 tys. pocisków OFd MKM w wariancie podstawowym i 1 tys. szt. pocisków z gazogeneratorem). Później Zakłady zrealizowały kolejne zamówienie na 11 tys. pocisków tego typu (dostawy zakończono w 2019 r.) i rozpoczęły realizację następnego kontraktu na 24 tys. szt. (w tym 6 tys. z gazogeneratorem) w oparciu o wieloletnią umowę z grudnia 2019 r., z terminem realizacji w latach 2021-2022.

O tym, jak poniedziałkowa wizyta najwyższych przedstawicieli polskiego rządu oraz komisarza UE przełoży się na konkrety, w tym na szybkie działania inwestycyjne, oraz na konkretne zamówienia dla ZM Dezamet, będziemy, rzecz jasna, informować w miarę, jak opinii publicznej będą udostępniane informacje o kolejnych ustaleniach i postępach w realizacji programu budowania „wybuchowej koalicji".