AS 2019: Bojowe, "ucyfrowione" Mi-8 i Mi-2 z Ukrainy [ANALIZA]

Ukraina prowadzi obecnie intensywny proces „derusyfikacji” i modernizacji floty śmigłowcowej, w oparciu o możliwości krajowego przemysłu. Istotną rolę pełnia w tym zakresie zakłady Motor Sicz z Zaporoża, które są jednym z większych świtowych producentów silników lotniczych. Oprócz tego, firma od ponad dekady pracuje nad dalszym rozwojem i modernizacją śmigłowców Mi-2, Mi-8, Mi-14 i Mi-24. Zaprojektowano tam m. in. głęboką modernizację maszyny Mi-2, oznaczoną jako MSB-2. Obecnie spółka rozwija przede wszystkim program skalowalnej modernizacji śmigłowców rodziny Mi-8/Mi-17 oraz równoległy program dotyczący Mi-2.

Osiągnięte powodzenie i zamówienia ze strony sił zbrojnych Ukrainy mają również otworzyć możliwość modernizacji Mi-24. Programy te są skierowane są zarówno na rynek krajowy jak i na eksport. Od chwili uzyskania amerykańskiej zgody na realizację remontów i wydłużania resursów śmigłowców rodziny Mi-8/Mi-17 dla krajów sojuszniczych wobec USA, takich jak Afganistan czy Irak, Motor Sicz stara się zainteresować wspomnianych klientów zwiększenie możliwości tych maszyn. Również w Polsce spółka stara się zainteresować różnymi pakietami modernizacji wojsko i zakłady remontowe.

Podczas wystawy Arms and Security 2019 w Kijowe Motor Sicz zaprezentowała dwa kompletne, latające śmigłowce, które biorą udział w testach związanych z certyfikacją zarówno samych maszyn, jak też zastosowanych na nich systemów.

„Cyfrowy” Mi-8 z uzbrojeniem kierowanym

Bardziej okazały i przyciągający wzrok był śmigłowiec Mi-8MSB-W stanowiący centralny element ekspozycji. Pierwsze, co zwracało uwagę, to uzbrojenie w postaci przeciwpancernych pocisków kierowanych Barier-W oraz przeznaczona do ich naprowadzania głowica optoelektroniczna OPSN-I. Jest to nowy typ głowicy, która została opracowana zgodnie ze standardami NATO przez Zaporoski Klaster Lotniczy i państwowe izjumskie zakłady sprzętu pomiarowego „Izjum”, należące do koncern Ukroboronprom.

Nowa głowica zastąpiła znacznie prostsze urządzenie optoelektroniczne PM-LKT firmy Fotopriladz, które powstało w ramach programu modernizacji ukraińskich śmigłowców Mi-24, aby zastąpić rosyjski optyczny moduł celowniczy 9S475 systemu rakietowego Szturm, służący do naprowadzania rakiet 9M114 Kokon. PM-LKT była prezentowana na śmigłowcu Mi-8MSB-W m. in. podczas MSPO 2018 w Kielcach i wyposażona jest w kanał HD TV oraz IR jak również laserowy wskaźnik celów. W 2018 roku głowica ta przeszła próby poligonowe, obejmujące również strzelania rakietami Barier-W.

Głowica OPSN-I wyposażona jest w dwa kanały optyczne wysokiej rozdzielczości, kanał termowizyjny, laserowy dalmierz oraz laserowy wskaźnik celów dla pocisków Barier-W. Wchodzi też w skład cyfrowego systemu kierowania ogniem, opracowanego przez Ukroboronprom i testowanego obecnie na śmigłowcu Mi-8MSB. Jest to jeden z podsystemów modułowej, cyfrowej awioniki typu „glass cockpit”, która została wprowadzona na śmigłowcu Mi-8MSB. Każdy z pilotów otrzymał dwa 10” wyświetlacze wielofunkcyjne dla zobrazowania wskazań przyrządów, systemów pokładowych czy obrazu z głowicy optoelektronicznej. Trzeci wyświetlacz tej samej klasy umieszczono w panelu środkowym kabiny. Dodatkowo każdy z pilotów dysponuje odrębnym, 5” wyświetlaczem systemu nawigacji i łączności Garmin GTN 650. Część kluczowych wskaźników parametrów lotu pozostawiono jako awaryjne w wersji analogowej w centralny panelu. Obecnie trwa integracja tej awioniki z systemem celowniczym i obserwacyjnym głowicy optoelektronicznej OPSN-I, której zobrazowanie czasowo zdublowano na dodatkowym ekranie umieszczonym ponad tablicą rozdzielczą lewego pilota.

Uzbrojenie śmigłowca przenoszone jest na dwóch trzypunktowych wysięgnikach opracowanych przez zakłady Motor Sicz, podobnie jak uniwersalne pylony które są do nich mocowane. Pozwala to na użycie uzbrojenia produkcji rosyjskiej lub ukraińskiej. Są to przede wszystkim rakiety niekierowane kalibru 80 mm AR-8 różnych wersji w ukraińskich zasobnikach dwudziestoprowadnicowych B8W20MSB lub ośmioprowadnicowych B8W8MSB.  Podwieszane w zasobnikach uzbrojenie lufowe to granatniki 30 mm AG-17A, karabiny maszynowe kalibru 7,62 mm (GSZG-7,62), kaemy 12,7 mm (JaKB-12,7 i KT-12,7) oraz działka lotnicze GSz-23 kalibru 23 mm. Do tego należy dodać zasobniki do minowania narzutowego oraz bomby lotnicze o masie do 600 kg. Uzbrojenie precyzyjne obejmuje pociski powietrze-powietrze Igła, oraz do 8 przeciwpancernych pocisków kierowanych laserowo Barier-W o zasięgu ponad 7,5 km. W przyszłości będą to również pociski RK-10, mogące razić cele odległe o ponad 10 km.

Mi-8MSB o 1,5 tony cięższy od klasycznego Mi-8T

Zakłady Motor Sicz koncentrują się nie tyle na uzbrojeniu, co na osiągach maszyn, gdyż produkują przede wszystkim układy napędowe. Firma od lat wytwarza silniki lotnicze rodziny TW3-117 różnych wersji o coraz wyższych parametrach, które przekroczyły możliwości przeniesienia mocy przez przekładnię WR-8, stosowaną na śmigłowcach Mi-8T i Mi-17. Dlatego Motor Sicz proponuje zastąpienie jej nowym typem przekładni WR-14MS, która pozwala zwiększyć osiągi, w tym masę startową śmigłowca z 12,5 do 13 ton. W takiej konfiguracji stosowane są silniki o mocy 2000 KM każdy, co pozwala m. in. zwiększyć ładunek użyteczny do 4 ton w ładowni lub 5 ton na podwieszeniu.

Najbardziej ambitny program modernizacji, to tak zwany Mi-8MSB-W Model 05, w którym zastosowano silniki o mocy 2500 KM oraz jeszcze mocniejszą przekładnię WR-17MS i docelowo, łopaty wirnika głównego nowego typu, także produkcji Motor Sicz. W wersji cywilnej maszyna ta nosi oznaczenie MSB-8. W takiej wersji śmigłowiec ma masę startową 14 ton, może zabrać 5 ton w ładowni lub 6 na podwieszeniu. Jego prędkość przelotowa ma wynosić 270 km/h a maksymalna około 320 km/h. Planowane jest również dodanie tak przydatnych zmian, jak automatyczna rampa uzupełniająca obecne drzwi skorupowe w tylnej części ładowni, symetryczne drzwi boczne z prawej strony kadłuba czy wyciągarka o udźwigu do 300 kg.

Obecnie prowadzone są testy śmigłowca w zakresie podwyższonych osiągów. W lipcu 2019 roku udało się dokonać oficjalnego oblotu śmigłowca cywilnego MSB-8 z ładunkiem o masie 1000 kg większej niż przewidziana dla Mi-8, dzięki czemu osiągnięto masę startową 14 ton i ustanowiono światowy rekord dla tego typu śmigłowca. Maszyna w konfiguracji MSB-8 wyposażona jest w przekładnię WR-17MS i silniki TV3-117WMA-SBM1W z cyfrowym systemem sterowania FADEC oraz tylny wirnik przeniesiony na lewą stronę (ciągnący zamiast pchającego) i dodatkowe drzwi z prawej strony.

Ucyfrowiony Mi-2 „lekkim śmigłowcem szturmowym”?

Równolegle z modernizacją Mi-8 zakłady Motor Sicz prowadzą program rozwoju i wydłużania eksplotacji lekkich maszyn Mi-2. Wyprodukowane przez PZL-Świdnik w ogromnych ilościach śmigłowce są popularne na świecie i cieszą się dobrą opinią, ale ich awionika i napęd mocno się postarzały. Ukraiński producent zdecydował się na ich głęboką modernizację. Równocześnie, odpowiadając na potrzeby sił zbrojnych Ukrainy, prowadzony jest program lekkiej maszyny bojowej Mi-2MSB-W.

Podobnie jak Mi-8MSB-W ma on być wyposażony w głowice optoelektroniczną OPSN-I i system kierowania ogniem produkcji Ukroboronprom, pozwalający na wykorzystanie pocisków kierowanych Barier-W oraz ośmioprowadnicowych wyrzutni niekierowanych 80 mm B8W8MSB produkcji Motor Sicz. Zapotrzebowanie na tego typu możliwości bojowe w tak lekkiej maszynie wynikają z doświadczenia sił zbrojnych Ukrainy. Wynika z nich jasno, że w wielu sytuacjach śmigłowce tego typu zapewniają adekwatne możliwości operacyjne.

Istotnym elementem, zapewniającym uzbrojonej maszynie odpowiednie osiągi, jest nowy napęd. Zamiast rosyjskich silników GTD-350 opartych na 50-letniej technologii, zastosowano nowoczesne jednostki AI-450M opracowane przez Motor Sicz z szerokim zastosowaniem technologii ceramicznych. Dzięki temu ich masa jest znacznie mniejsza od pierwotnie stosowanych, przy zdecydowanie wyższych parametrach eksploatacyjnych. Jednostki tego typu mają moc 465 KM każda, przy masie własnej o 25 kg niższej niż GTD-350 (którego moc to 400 KM). Przekłada się to na niższą masę samej maszyny przy lepszym wyważeniu oraz większej mocy i udźwigu.

Nowe silniki osiągają też znacznie lepsze parametry eksploatacyjne niż GTD-350, zwłaszcza na dużych wysokościach i przy wysokich temperaturach, co było zawsze piętą achillesową Mi-2. Producent w oficjalnym komunikacie mówi również o zużyciu paliwa mniejszym o 30-50%. Prędkość maksymalna w locie poziomym wzrosła ze 191 do 220 km/h, a masa startowa z 3550 kg do 4100 kg, co oznacza wzrost udźwigu o ponad 12 %.

W prezentowanym podczas Arms and Security 2019 śmigłowcu Mi-2MSB-1 zastosowano również w pełni cyfrową awionikę, opartą na tym samym systemie głównym i dwóch wielofunkcyjnych wyświetlaczach 10” oraz dwóch ekranach 6,9”. Całość jest na tyle kompatybilna z rozwiązaniem zastosowanym na Mi-8MSB-W, że zapewnia wyszkolonemu na Mi-2MSB pilotowi umiejętności i nawyki umożliwiające szybkie przejście na nowy typ maszyny. Ten sam system awioniki Motor Sicz chce zastosować w modernizacji Mi-24, tworząc w ten sposób spójny system. Jest to koncepcja spójna z aktualnymi trendami, w których jednolity garnitur awioniki pozwala na uproszczenie i skrócenie procesu szkolenia, ale też ułatwia transfer z jednego typu śmigłowca na inny. Jest to więc część pewnej spójnej, ukraińskiej strategii.