Pomnik Polskiej Marynarki Wojennej w Kanadzie – potrzebna pomoc

Pomysłodawcą budowy pomnika Polskiej Marynarki Wojennej w Halifaxie jest działający tam konsul honorowy RP Jan Skóra wspierany przez kanadyjską Polonię. To właśnie on jest osobą, który kieruje projektem próbując skoordynować działania bardzo wielu podmiotów: i to zarówno w Kanadzie, jak i w Polsce. Sprawa jest pilna, ponieważ jest szansa, że prace zostaną zakończone jeszcze przed okrągłą, osiemdziesiątą rocznicą zakończenia II wojny światowej. Zadanie wbrew pozorom wcale nie jest niewykonalne, ponieważ część prac została już zrobiona

Przede wszystkim przyznane już zostało bardzo atrakcyjne miejsce, przed wejściem do Muzeum Imigracji w Halifaxie, Kanadzie (przy Pier 21). Codziennie w sezonie letnim przechodzi tam 10-15 tysięcy turystów, a dodatkowo przy znajdującym się obok nabrzeżu cumują statki pasażerskie. Trudno jest znaleźć więc lepsze położenie promujące historię polskiej Marynarki Wojennej i polskiej floty handlowej. Tym bardziej, że tuż obok, przy Nabrzeżu 21, znajduje się drugi pomnik upamiętniający polską historię, a dokładniej trzy wieki polskiej emigracji w Kanadzie. Monument ten został zbudowany z bloku piaskowca przywiezionego z Dolnego Śląska (dzięki pomocy PGNiG) i został odsłonięty we wrześniu 2018 roku, w setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości.

Co ważne władze portu Halifax zgodziły się przejąć pieczę nad projektowanym już pomnikiem Polskiej Marynarki Wojennej, dbając później o jego bezpieczeństwo, stan i konserwację. Dodatkowo już wiadomo, że ważne elementy tego pomnika: dwie płyty pamiątkowe (z napisami w języku polskim, francuskim i angielskim oraz nazwami polskich okrętów i statków biorących udział w Bitwie o Atlantyk) zostaną dostarczone dzięki pomocy Instytutu Pamięci Narodowej.

Pozostaje wiec tak naprawdę „jedynie” kwesta postawienia specjalnego kamienia we wskazanym miejscu i wykonanie robót porządkowych. Na zrobienie tych prac potrzeba tylko 50 tysięcy dolarów…. i aż 50 tysięcy dolarów. Brak tej sumy jak się bowiem okazuje może przeszkodzić w zakończeniu sukcesem całej inicjatywy, a już na pewno spowoduje, że będzie ona opóźniona. Te 50 tysięcy dolarów wystarczy: nie tylko na postawienie monumentu, ale również na zorganizowanie okolicznościowej imprezy, być może połączonej ze specjalną wystawą.

To co zostanie zorganizowane będzie jednak zależało od ilości zebranych pieniędzy. Dlatego zdecydowaliśmy się pomóc i opublikować numer konta, przekazany nam przez Konsulat Honorowy w Halifaxie: 29291000060000000003746967 Aion S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce.

Wystarczyłoby bowiem, by każdy nasz czytelnik wpłacił na to konto w złotówkach nawet równowartość jednego dolara (z dopiskiem „Na pomnik MW RP”), by w ciągu kilku godzin załatwić cały problem.

Nie tylko pomnik

Wskazane przez konsulat konto nie jest z oznaczeniem, ile już zebraliśmy i ile jeszcze brakuje, tak jak w innych tego rodzaju zbiórkach. I bardzo dobrze, ponieważ uważamy, że plan przedstawiony przez konsula Pana Jana Skórę to jedynie niezbędne minimum, wynikające po prostu z braku środków. My jednak, licząc na wspaniałomyślność naszych czytelników, uważamy, że można zrobić jeszcze więcej.

Przede wszystkim można wzbogacić sam pomnik. Według obecnych planów ma to być obelisk z kamienia, na którym zostaną umieszczone tablice dostarczone przez IPN. Tymczasem my uważamy, że dobrze by było do tego kamienia przytwierdzić jakiś element z jednego z polskich okrętów z II wojny światowej. Przy udziale Muzeum Marynarki Wojennej oraz pasjonatów historii można by np. dostarczyć do Kanady fragment kadłuba wydobytego z wraku polskiego, przedwojennego niszczyciela ORP „Wicher” lub stawiacza min ORP „Gryf”.

Tego rodzaju zabieg znacznie „uatrakcyjni” sam pomnik i może zachęcić do jego obejrzenia tysiące turystów, którzy codziennie odwiedzają okolice jego postawienia. Tak np. zrobiono na Monte Cassino, gdzie postawione tam przez Polaków pomniki tworzono wykorzystując fragmenty mostu Bailey’a lub zniszczonego, polskiego czołgu Sherman „Sułtan”, w którym zginęła cała załoga pod dowództwem por. Ludomira Białeckiego 12 maja 1944 roku. Tak zrobiono również na Gibraltarze, gdzie w obelisku poświęconego generałowi Sikorskiemu wkomponowano jedno ze śmigieł z samolotu Liberator 2AL523, w którym on zginął.

Dodatkowo można znacznie rozbudować samą uroczystość odsłonięcia pomnika. Można by np. wysłać do Kanady kompanię honorową Marynarki Wojennej (lub kilkuosobową asystę z tej kompanii). Co więcej w dniach 27 czerwca – 1 lipca 2025 roku odbywa się np. w Halifaxie wielki koncert zespołów i orkiestr wojskowych The Royal Nova Scotia International Tattoo. Organizatorzy zapewniają pobyt dla uczestników, których jedynym zadaniem jest tylko dolecieć do Kanady.

Wykorzystując samolot rządowy można by było np. wysłać do Kanady orkiestrę reprezentacyjną Marynarki Wojennej, która przy odpowiednim zsynchronizowaniu działań mogłaby uświetnić ceremonię odsłonięcia pomnika, jak również wziąć udział w sławnej na całym świecie imprezie wojskowych zespołów muzycznych. I rozsławić polskich muzyków wojskowych.

Trzecim elementem wartym rozszerzenia jest okolicznościowa wystawa. Może być ona zorganizowana w Muzeum Imigracji w Kanadzie, gdzie konsulowi RP już udało się zarezerwować kilka pomieszczeń. Problem jest jednak z eksponatami, których w odniesieniu do wysiłków polskiego marynarza w czasach II wojny światowej jest w Kanadzie niewiele. I znowu w zorganizowaniu okolicznościowej wystawy mogłoby pomóc muzeum Marynarki Wojennej lub… prywatni pasjonaci historii z Polski, co wbrew pozorom byłoby zresztą najprostsze.

Przykładem jest objazdowe muzeum zorganizowane przez jednego z oficerów Marynarki Wojennej kmdr por. Sebastiana Dragę. Cała jego ekspozycja może być przewożona w przedwojennej ciężarówce Citroen AC4 i być prezentowana również w warunkach polowych – np. przy samym pomniku, z możliwością dotknięcia przez odwiedzających niektórych eksponatów, w tym egzemplarzy broni. Jeżeli więc starczy środków na transport tej ekspozycji do Kanady, a Marynarka Wojenna pomoże w wyekspediowaniu swojego oficera do Halifaxu, to ceremonia odsłonięcia pomnika stałaby się o wiele bardziej atrakcyjna.

Ideałem byłoby dodatkowo wysłanie przez ocean kuchni polowej wraz z obsługą, która mogłaby przy okazji serwować np. grochówkę, bigos i polski chleb, tak jak to zorganizowano już kilkakrotnie podczas uroczystości rocznicowych na Westerplatte. I w tym przypadku odpowiednio zgromadzone środki mogłyby pomóc w stworzeniu ceremonii, która na długo byłaby zapamiętana przez Kanadyjczyków- w tym Polonusów przez wiele lat.

Po co w ogóle ta zbiórka?

Wszystko więc tak na razie zależy od ilości zebranych pieniędzy. Im więcej uda się nam uzyskać, tym ceremonia będzie bardziej atrakcyjna. A warto o to zadbać, szczególnie dla samej Marynarki Wojennej RP. Marynarze, którzy jako jedyni walczyli praktycznie bez przerwy od 1 września 1939 roku do 9 maja 1945 mają przecież najmniej pomników pokazujących ich wysiłek i bohaterstwo. Teraz jest okazja do zmiany tej sytuacji, chociażby tylko na kanadyjskim terytorium.

Warto też to zrobić dla Polonii, która w Kanadzie jest szczególnie aktywna. Tylko z inicjatywy konsula RP Jana Skóry powstało w ostatnim czasie kilka innych projektów, popularyzujących polską historię. Przykładowo w 2022 roku, w Dieppe w prowincji Nowy Brunszwik, dzięki wsparciu Instytutu Pamięci Narodowej, udało się odsłonić pomnik, poświęcony załodze niszczyciela ORP „Ślązak”. Wcześniej Kanadyjczycy w większości nie wiedzieli, że ten polski okręt w czasie desantu pod Dieppe we Francji 19 sierpnia 1942 roku uratował życie 85 kanadyjskich żołnierzy, których udało się ewakuować bezpośrednio z plaży. W uroczystości tej wzięli udział m.in. Ambasador RP w Kanadzie Witold Dzielski, wiceadmirał Jarosław Ziemiański oraz wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej Karol Polejowski.

Inną inicjatywą tego rodzaju zrealizowana w ostatnich latach była budowa w Elgin w Nowym Brunszwiku pomnika upamiętniającego dwóch polskich pilotów, którzy zginęli w wypadku lotniczym podczas ćwiczeń w Kanadzie, 7 maja 1943 roku: mjr. Andrzeja Markiewicza (który przed wojną był zresztą mechanikiem innych, sławnych polskich pilotów Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury) oraz porucznika Mieczysława Głóda.

Trzeba też pamiętać, że Halifax jest miejscem, gdzie co roku, w okolicach listopada, organizowane jest Międzynarodowe forum bezpieczeństwa (Halifax International Security Forum), w którym uczestniczą również przedstawiciele polskich Sił Zbrojnych – w tym Szef Sztabu Generalnego WP. Byłaby więc okazja nie tylko do zaprezentowania polskiego wojska, takiego jakie jest obecnie, ale również takiego, jakie było w czasie II wojny światowej. Jeżeli więc swoje pomniki w Halifaxie mają siły morskie innych państw, to dlaczego nie ma go mieć polska Marynarka Wojenna. I nie tylko Marynarka Wojenna. W konwojach przez Atlantyk nie uczestniczyły bowiem jedynie polskie okręty, ale również polskie statki handlowe – w tym pasażerskie.

Wszelkie szczegóły całej inicjatywy można uzyskać bezpośrednio u polskiego konsula honorowego w Halifaxie Pana Jana Skóry pod adresem . Mamy też nadzieję, że sprawą tą zainteresuje się na poważnie również polskie Ministerstwo Obrony Narodowej (które cały czas podkreśla związek Sił Zbrojnych RP z tradycją) oraz Muzeum Marynarki Wojennej.