Miliardy z KPO na obronność – Sejm pracuje nad projektem

„Polska jako pierwsza zaczyna przeznaczać fundusze europejskie na obronność” – podkreślił wiceminister funduszy regionalnych Jan Szyszko, prezentując izbie projekt ustawy o szczególnych zasadach realizacji zadań związanych z inwestycją w zakresie bezpieczeństwa i obronności realizowaną w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Dodał, że będą to pierwsze europejskie pieniądze na ten cel, które Polska otrzyma jeszcze przed wypłatą środków z instrumentu SAFE. Przypomniał, że pomysł wykorzystania części środków z KPO na obronność powstał w Warszawie i został z Komisją Europejską „wynegocjowany do tego stopnia skutecznie, że co 10. złotówka z KPO trafi na cele mające służyć bezpieczeństwu, obronności i odporności.

Ma się to odbywać w ramach Funduszu Bezpieczeństwa i Obronności, a projektowana ustawa zawiera podstawy, by zacząć wdrażać ten Fundusz w Polsce. Szyszko zwrócił uwagę, że będzie można z niego finansować wydatki także po 31 sierpnia 2026, kiedy upływa termin realizacji inwestycji z KPO.

Fundusz będzie finansował rozwój infrastruktury służącej ochronie ludności – chodzi przede wszystkim o budowę schronów i miejsc schronienia, bezpieczne ujęcia wody; budowę i modernizację infrastruktury podwójnego zastosowania – dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich prowadzących do strategicznie ważnych miejsc, kolei, a w „bardzo wyjątkowych” przypadkach także lądowisk. Przewidziano także inwestycje w cyberbezpieczeństwo, i modernizację przedsiębiorstw, w tym wsparcie prac badawczo-rozwojowych. Środki nie będą zarezerwowane dla spółek skarbu państwa, lecz dostępne także dla przedsiębiorców prywatnych, co było wymaganiem stawianym przez polski rząd.

Działania będą realizowane z udziałem spółki specjalnego przeznaczenia utworzonej przez Bank Gospodarstwa Krajowego; długoterminowe, niskooprocentowane pożyczki będą mogły podlegać umarzaniu, tj. przekształcaniu w granty.

Zwrócił uwagę, że wśród beneficjentów Funduszu mają się znaleźć przedsiębiorstwa przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego, których zakłady są często ulokowane w mniejszych ośrodkach, a dokapitalizowanie tych firm przyczyni się do zwiększenia zdolności produkcyjnych, liczby miejsc pracy i wyrównywania poziomu życia mieszkańców różnych regionów. Wyraził przekonanie, ze ustawa może zostać przyjęta do końca roku; zaapelował do prezydenta o jej niezwłoczne podpisanie.

Zastrzeżenia wyraził klub PiS, zapowiadając zarazem dalsze prace, kiedy projekt trafi do komisji. „Bezpieczeństwo państwa to nie miejsce na partyjne eksperymenty finansowe. Powołujecie wehikuł inwestycyjny, zasilany z części pożyczkowej KPO. To nie granty, tylko dług, który Polacy będą spłacać do roku 2057” – mówił Sebastian Łukaszewicz. Za problem uzna „polityczne sterowanie spółką”, której radę nadzorczą ma wskazać BGK „obsadzany z klucza partyjnego”.

Fundusz jest tworzony z części pożyczkowej, by uniknąć presji czasu, gdy z końcem sierpnia 2026 skończy się część grantowa – wyjaśniał Szyszko w odpowiedzi na pytania posłów. Zaznaczał, że strategicznych inwestycji nie można realizować w niepotrzebnym pośpiechu, muszą być poprzedzone sumienną analizą.

Anna Wojciechowska (KO) wskazywała na korzyści dla lokalnych przedsiębiorców, którzy będą realizować inwestycje w infrastrukturę podwójnego zastosowania; za istotne uznała przeiwdziane działania na rzecz bezpieczeństwa informatycznego i modernizacji zakładów. Przypomniała, że odblokowanie środków z KPO dla Polski to efekt spełnienia warunków jednego z tzw. kamieni milowych wskazanych przez Unię.

„W Europie środkowej i wschodniej ponad 160 ostów oraz 43 proc. dróg lokalnych nie spełnia wymogów transportu wojskowego” – przywołał dane NATO Piotr Strach (Polska 2050-TD). „Zastanawiamy się w Polsce, jak znaleźć pieniądze na obronę cywilną; mamy tak duże zapóźnienia, jeśli chodzi o inwestycje w schrony, infrastrukturę ochronną, w służby, że przy naszym budżecie osiągnięcie wskaźników, do których powinniśmy zmierzać, potrwałoby kilkanaście, może kilkadziesiąt lat” – mówił. „NATO nie może inwestować w infrastrukturę, komunikację, logistykę służące cywilnym zastosowaniom, ale mamy Unię Europejską, która znalazła na to pieniądze” – przypomniał. Wg Stracha dzięki nieobecności presji czasu będzie można inwestować te pieniądze w działania takie jak budowa schronów i mostów. Przypomniał, że „te pieniądze może nawet w ponad 50 proc. trafią do samorządów”; a priorytety wykorzystania funduszy z KPO na obronność będzie wskazywać MON, co pozwoli wykorzystać środki również na Tarczę Wschód.

W lutym ub. r. KE odblokowała środki z KPO dla Polski w uznaniu planu działań na rzecz przywrócenia praworządności po zmianach w systemie sądownictwa wprowadzonych przez PiS, które były przyczyną wstrzymania wypłat. Wcześniej RP otrzymywała tylko zaliczki.

Wiosną br. KE zaakceptowała złożony przez Polskę wniosek o rewizję KPO i uwzględniła pomysł utworzenia Funduszu Bezpieczeństwa i Obronności powzięty po napaści Rosji na Ukrainę. Fundusz posłuży budowie budynków ochronnych i infrastruktury ochrony ludności (9,5 mld zł na schrony, miejsca schronienia, studnie, ujęcia wody, infrastruktura telekomunikacyjna służąca zarzadzaniu kryzysowemu); budowie i modernizacji infrastruktury podwójnego zastosowania(ok. 6,26 mld zł); cyberbezpieczeństwu (2,46 mld zł na zwiększenie bezpieczeństwa i niezawodności infrastruktury cyfrowej gromadzącej dane i wspierającej zarządzanie sieciami wodociągów i kanalizacji, komunikacji publicznej, sieci energetycznej i paliwowej); 4 mld zł przewidziano na zwiększenie produkcji zbrojeniowej i nowe miejsca pracy w regionach, a także zakup maszyn i urządzeń przydatnych w sytuacjach kryzysowych.