Jak Rosja, to.... Atomowe nawrócenie Północy

Wzrost znaczenia odstraszania nuklearnego i intensyfikacja współpracy z NATO wskazują na istotne zmiany w podejściu nordyckich państw do kwestii broni jądrowej, które mają kluczowe znaczenie dla przyszłości bezpieczeństwa regionalnego. Broń nuklearna stanowiła kluczowy element globalnej polityki odstraszania i miała w regionie Europy Północnej ograniczoną obecność i była traktowana z ostrożnością.

Szwecja pomimo intensywnych badań nad technologiami jądrowymi prowadzonych w latach 40. i 50. XX wieku, ostatecznie zdecydowała się nie rozwijać własnych arsenałów nuklearnych. Z kolei Norwegia i Dania jako członkowie NATO były zobowiązane do wspierania polityki odstraszania nuklearnego zachodniego bloku, choć jednocześnie dążyły do minimalizacji obecności broni jądrowej na swoim terytorium. Szwecja jako jeden z kluczowych sygnatariuszy Układu o Nierozprzestrzenianiu Broni Nuklearnej (NPT) z 1968 roku, wsparła międzynarodowe dążenia do ograniczenia rozprzestrzeniania broni jądrowej. Finlandia i Dania były zaangażowane w negocjacje dotyczące innych międzynarodowych traktatów kontrolujących broń jądrową (Traktat o Całkowitym Zakazie Prób Nuklearnych), również przyczyniły się do globalnych wysiłków na rzecz zmniejszenia zagrożenia nuklearnego. 

Podczas zimnej wojny i w późniejszych latach, rola społeczeństw obywatelskich oraz ruchów antynuklearnych miała istotny wpływ na kształtowanie polityki nordyckiej w zakresie broni jądrowej. W krajach nordyckich organizacje pozarządowe oraz aktywiści, promujący rozbrojenie nuklearne i ochronę środowiska, odegrali kluczową rolę we wpływaniu na politykę publiczną. W latach 80. i 90. XX wieku ruchy antynuklearne organizowały protesty, kampanie edukacyjne i lobbing, co przyczyniło się do wzrostu presji na rządy, aby ograniczyły rozwój broni nuklearnej i skoncentrowały się na inicjatywach na rzecz rozbrojenia. Te społeczne i ekologiczne naciski wpłynęły na decyzje polityczne, które uwidoczniły się w podpisywaniu międzynarodowych traktatów kontrolujących broń jądrową oraz w postawie krajów nordyckich wobec polityki odstraszania. Analiza roli społeczeństw obywatelskich w kształtowaniu polityki bezpieczeństwa nordyckiego regionu może dostarczyć cennych informacji na temat wpływu ruchów antynuklearnych na decyzje państwowe i globalną politykę rozbrojenia. 

Przemiany po zimnej wojnie

Upadek Związku Radzieckiego w 1991 roku, który zakończył zimną wojnę, stanowił punkt zwrotny w globalnej polityce bezpieczeństwa i w geopolityce ogólnie. To wydarzenie doprowadziło do istotnych przekształceń w układzie sił międzynarodowych oraz zmniejszenia napięć między największymi mocarstwami nuklearnymi. Dla państw nordyckich, które w okresie zimnej wojny przyjęły podejście skoncentrowane na neutralności i polityce rozbrojenia, okres po zakończeniu zimnej wojny stanowił czas na redefinicję swoich strategii bezpieczeństwa.

W latach 90. i na początku lat 2000. broń nuklearna, która przez wiele lat była kluczowym elementem strategii bezpieczeństwa i poważnym zagrożeniem, przestała dominować w obliczu pojawiających się nowych wyzwań na horyzoncie. Region nordycki, w którym przez dekady panowała względna stabilność, zaczął zwracać uwagę na inne zagrożenia (terroryzm i zagrożenia związane z cyberprzestrzenią). Atak terrorystyczny z 11 września 2001 roku zmienił dynamikę globalnego bezpieczeństwa i zwrócił uwagę na potrzebę nowoczesnych metod ochrony oraz współpracy międzynarodowej w zakresie bezpieczeństwa. Jednakże, począwszy od 2014 roku, światowy porządek zaczął się znowu komplikować. Aneksja Krymu przez Rosję i jej zaangażowanie w konflikty na Bliskim Wschodzie zbudziły nowy niepokój dotyczący bezpieczeństwa w Europie Północnej. 

Dla Finlandii i Szwecji, które przez wiele lat unikały formalnego przynależenia do sojuszy wojskowych, wzrosło znaczenie współpracy z NATO oraz innymi międzynarodowymi sojusznikami. Wzrost zagrożeń ze strony Rosji skłonił te kraje do zacieśnienia współpracy z sojuszem oraz do intensyfikacji działań na rzecz zwiększenia swojej obronności.  

Inwazja Rosji zmieniła percepcję

Pełnoskalowy konflikt zbrojny Rosji z Ukrainą, który rozpoczął się w 2022 roku, stanowił kluczowy moment w polityce bezpieczeństwa regionu nordyckiego. Dla Szwecji i Finlandii, które po agresji zdecydowały się na aplikację o członkostwo w NATO, oznaczało to zasadniczą zmianę w podejściu do kwestii broni jądrowej. Zmieniły one wcześniejszą strategię polegającą na minimalizowaniu ryzyka związanego z bronią nuklearną na bardziej aktywne zaangażowanie w działania Sojuszu Północnoatlantyckiego, w tym w obszarze odstraszania nuklearnego. Podobne zmiany zaszły w Norwegii, która będąc już członkiem NATO, zaktualizowała swoje podejście do polityki bezpieczeństwa. W 2023 roku w pobliżu jej wybrzeży pojawił się okręt wyposażony w rakiety balistyczne, a to stanowiło wyraźny znak wzrostu znaczenia broni nuklearnej w regionie. Mimo że Norwegia formalnie utrzymuje politykę denuklearyzacji, jej bliskość do kluczowych zasobów NATO podkreśla konieczność adaptacji do nowych realiów bezpieczeństwa. 

Ewolucja nordyckiego podejścia do broni nuklearnej, które od czasów Zimnej Wojny charakteryzowało się zdecydowanym sprzeciwem wobec tego rodzaju broni, przeszła istotną transformację w odpowiedzi na dynamiczne zmiany w międzynarodowym środowisku i regionalnej polityce bezpieczeństwa. Współczesne zaangażowanie nordyckich państw w struktury NATO oraz bliska współpraca z sojusznikami stanowią kluczowe elementy nowej strategii, odzwierciedlając potrzebę dostosowania się do współczesnych wyzwań i zmieniających się realiów geopolitycznych. W przyszłości nordyckie kraje prawdopodobnie będą musiały balansować między kontynuowaniem wysiłków na rzecz minimalizacji ryzyka nuklearnego oraz promowaniem rozbrojenia a koniecznością dostosowania swoich polityk bezpieczeństwa do rosnących zagrożeń oraz ewoluujących dynamicznych uwarunkowań globalnych, co wymaga elastyczności i adaptacyjności w obliczu nowych wyzwań i niepewności w polityce międzynarodowej.