Komisja Europejska weźmie pod lupę bezprzetargowe zakupy dla wojska?

Przygotowane przez PE propozycje poprawek w traktatach mają być omawiane we wtorek.

Marcin Kulasek, sekretarz generalny Nowej Lewicy, wiceprzewodniczący sejmowej komisji obrony w poprzedniej kadencji, uważa, że rozwiązania zwiększające kontrolę nad zakupami zbrojeniowymi za godne rozważenia, przy czym jego zdaniem należałoby zacząć od rozwiązań na poziomie krajowym.

„Rezolucja Parlamentu Europejskiego będzie na dniach głosowana i prawdopodobnie zostanie przyjęta, następnie zostanie poddana pod głosowanie na szczycie Rady Europejskiej. Propozycja przewiduje szereg zmian w traktatach, dotyczących przede wszystkim podejmowania decyzji nie jednomyślnie, lecz wielkością kwalifikowaną, dotyczy to także spraw zagranicznych i obronności” – powiedział Seredyński Defence24.pl.

Zwrócił uwagę na projekt poprawki do art. 346 Traktatu o funkcjonowaniu UE, „który jest kluczowy dla stosowania w Polsce kryterium podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa i offsetu”. Projekt przewiduje, że każde zamówienie na podstawie PIBP i każdy program offsetowy będą wymagały uzasadnienia.

Zgodnie z obecnie obowiązującym przepisem „każde państwo członkowskie może podejmować środki, jakie uważa za konieczne w celu ochrony podstawowych interesów jego bezpieczeństwa, a które odnoszą się do produkcji lub handlu bronią, amunicją lub materiałami wojennymi. Środki takie nie mogą negatywnie wpływać na warunki konkurencji na rynku wewnętrznym w odniesieniu do produktów, które nie są przeznaczone wyłącznie do celów wojskowych”.

W myśl projektowanej poprawki każde państwo powiadamia Komisję o środkach, jakie uważa za konieczne do ochrony podstawowych interesów swojego bezpieczeństwa

„Jeżeliby ten przepis przeszedł, będzie konieczna także zmiana polskiego ustawodawstwa, praktycznie likwidacja offsetu i uchylenie możliwości nabywania sprzętu w trybie PIBP” – ocenił prawnik. Zwrócił uwagę, że z wykorzystaniem tej możliwości dokonuje w Polsce się znacznej części zamówień dla wojska. Jak dodał, konieczność powiadamiania Komisji oznacza, że przed planowanym zakupem trzeba zawiadomić Komisję, od której zależy zezwolenie na zastosowanie trybu PIBP.

„To się wiąże ze zmianą struktury i zadań Unii Europejskiej” – powiedział ekspert, zwracając uwagę, że Parlament Europejski wzywa w projekcie do ustanowienia unii obrony, a jedną z propozycji jest wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym zbrojną napaść na jedno z państw członkowskich uznaje się za atak na wszystkie. Seredyński zwrócił też uwagę na propozycję dodania przepisu o wspólnych zakupach uzbrojenia na rzecz unii obrony

„Trudno powiedzieć, czy te przepisy przejdą w takim kształcie. Wynikałoby z nich, że państwo polskie ma się zrzec możliwości dokonywania zamówień wojskowych poza systemem prawa zamówień publicznych, ma powiadamiać Komisję, ta ma się odnieść do sprawy” – dodał Seredyński.

Kulasek zwrócił uwagę, że „MON za czasów PiS odeszło od trybu przetargowego w zamówieniach zbrojeniowych”. „W sytuacji wyjątkowej związanej z atakiem Rosji na Ukrainę było to zrozumiałe. W obecnej sytuacji, gdy wojna w Ukrainie staje się tragiczną „nową normalnością”, warto rozważyć regulacje, które umożliwią większą kontrolę nad zakupami zbrojeniowymi” - ocenił. „Przy czym - zastrzegł - te sprawy należałoby w pierwszej kolejności załatwić na poziomie krajowym”.

Zgodnie z opublikowanym na stronie PE projektem powołanie unii obrony oznaczałoby także wydzielenie do niej jednostek wojskowych, zdolnych do szybkiego przerzutu, pozostających pod operacyjnym dowództwem UE. Autorzy zaznaczyli, że proponowane zmiany nie wpływałyby na zobowiązania sojusznicze ani neutralność państw UE tworzących unię obrony.