Reklama

Geopolityka

Sankcje przeciwko Rosji: co powinien zrobić Zachód?

Fot. DARPA
Fot. DARPA

Temat sankcji przeciwko Rosji, ich zasięgu, skuteczności i konstrukcji, regularnie omawiany jest w mediach. Ukraińscy eksperci postulują dwie rzeczy: wyłączenie Rosji z systemu międzynarodowych płatności SWIFT oraz uznanie FR za państwo wspierające terroryzm. Jakkolwiek drugi postulat wydaje się mało realny na chwilę obecną, to pierwszy jest możliwy do realizacji. Warto jednak przyjrzeć się i innym możliwościom Zachodu.

SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication), czyli Stowarzyszenie na Rzecz Światowej Międzybankowej Telekomunikacji Finansowej, działające we wszystkich państwach świata i niemal 8 tys. banków, odpowiada za usługę przesyłania komunikatów międzynarodowych zleceń płatniczych pomiędzy instytucjami finansowymi. Sieć ta jest kluczowa z punktu widzenia funkcjonowania rosyjskiego systemu finansowego praktycznie od 1989 roku.

Howard Amos w analizie dla „The Moscow Times” przytacza Romana Czernowa, przewodniczącego SWIFT w FR, który w swojej wypowiedzi z 2014 r. dla RIA Novosti stwierdził: „każdego dnia wysyłanych jest [w Rosji] około 360 tys. takich komunikatów, co sprawia, że Rosja jest drugim, najszybciej rozwijającym się użytkownikiem SWIFT na świecie. Ponad 600 rosyjskich instytucji finansowych wykorzystuje SWIFT, a tylko w 2014 roku odnotowano 40-procentowy wzrost w jego obciążeniu”. Obecnie szacuje się, że 90% rosyjskich transakcji zagranicznych odbywa się poprzez SWIFT.

Zdaniem ekspertów, wyłączenie Rosji ze SWIFT nie doprowadzi do załamania się rosyjskiego systemu finansowego, lecz znacznie utrudni funkcjonowanie wielu podmiotom czy klientom indywidualnym. Pojawią się opóźnienia i ograniczenia w płatnościach zagranicznych, wzrośnie obciążenie Banku Centralnego FR, który musiałby przejmować dyspozycje przeprowadzenia danej transakcji (samo przekierowywanie mogłoby już być problematyczne) czy wzrosłoby ryzyko transakcji internetowych (lawinowo rosnąca ilość transferów w sieci mogłaby się stać celem hakerów).

Skutecznej recepty na pozbawienie dostępu do SWIFT nie ma – rosyjskie przedsiębiorstwa czy klienci indywidualni byliby zmuszeni zakładać konta w zagranicznych bankach i przez nie realizować swoje transakcje. To wiąże się z dodatkowymi kosztami, czasem, ale jednocześnie i potencjalnym ryzykiem zablokowania środków w zachodnich instytucjach finansowych. Realnym scenariuszem byłaby więc ucieczka rosyjskiego kapitału do Chin, co w zasadzie mogłoby uniezależnić rosyjskie korporacje od Zachodu, lecz z drugiej strony, teoretycznie, bo zależnie od skali zjawiska, wzmocniłoby także zależność rosyjskiej gospodarki i systemu finansowego od Pekinu.

Otwartym pozostaje pytanie, w jakim stopniu takie działanie Zachodu przyczyniłoby się do realnego uderzenia w środowisko oligarchów i samego Władimira Putina, którzy od dawna prowadzą swoje interesy poprzez zagraniczne banki. Uderzenie w transfery środków z zagranicy do Rosji, a jednocześnie uderzenie w bogatych Rosjan uciekających przed spadkiem wartości rubla i chowającym swoje oszczędności w zachodnich bankach (w tym i nieruchomościach, chociażby w Wielkiej Brytanii), z pewnością mogłoby być poważne w konsekwencjach, jednak – czy aby nie jest na to zbyt wąsko zakrojona grupa adresatów sankcji i czy nie jest na nie za późno? Atak w „zwykłych” Rosjan, którzy podobnie jak obywatele innych państw, pracują za granicą, bez wielopłaszczyznowej strategii oddziaływania, zwłaszcza w sferze informacyjnej i psychologicznej, może tylko jeszcze bardziej zjednoczyć rosyjskiej społeczeństwo wokół reżimowej ideologii „Rosji, jako oblężonej twierdzy” i samego prezydenta.

Jeżeli bowiem Zachód realnie chce realnie redukować pole manewru dla Kremla, a docelowo zmusić go do zaprzestania działań wojennych i podjęcia negocjacji, konieczne jest działanie w większej liczbie sfer, niż tylko gospodarka. Potrzebne są działania ukierunkowane na naruszenie fundamentów rosyjskiej propagandy oraz neutralizacje instrumentów wojny psychologicznej i informacyjnej. Co ważne – chodzi tu o działanie indywidualne państw i organizacji międzynarodowych Zachodu pomiędzy sobą i na swoim terenie, ale również i aktywności skierowane do rosyjskiego odbiorcy w kraju i za granicą. Rozbicie ideologicznego monolitu narracyjnego Kremla wobec Rosjan stanowić będzie punkt zwrotny dla reżimu Władimira Putina. Przy niemal totalnej blokadzie przestrzeni medialnej w Rosji, działania zewnętrzne, niezależnie od rozmachu i skuteczności, będą postrzegane tylko i wyłącznie przez pryzmat „agresji” i „dążenia do konfrontacji”, podczas gdy polityka Kremla jako „racjonalna i odważna”, a sam Putin – poprzez blask i chwałę „obrońcy narodu rosyjskiego / rosyjskojęzycznych i prawosławnych na całym świecie”.

Na chwilę obecną priorytetowe wydaje się utrzymanie determinacji do zachowania obowiązujących sankcji. Inflacja cen produktów żywnościowych tylko w 2014 roku wyniosła w Rosji 15%. Obecnie ceny podstawowych produktów wzrosły w zależności od sklepów od 10 do 150%. Teraz istotne jest ukierunkowanie działań zmierzających do uświadomienia rosyjskiemu społeczeństwu, jaka jest główna przyczyna tego stanu rzeczy i jaki jest prawdziwy obraz wojny na wschodniej Ukrainie.

Wachlarz możliwości USA, Kanady, Japonii i Unii Europejskiej pozostaje wciąż ogromny. Jednak wiele z tych najskuteczniejszych ma charakter długofalowy i mało „medialny”: ochrona strategicznych z punktu widzenia interesów poszczególnych państw sektorów i spółek przed rosyjskim oddziaływaniem, działania kontrwywiadowcze, blokowanie finansowania partii, mediów, naukowców, dziennikarzy, fundacji i organizacji pozarządowych przez rosyjski kapitał – nigdy nie przykują uwagi opinii publicznej na zasadzie budzącej emocje sensacji, bez długofalowej, rozbudowanej i skoordynowanej strategii informacyjnej państw Zachodu. Poza tym, są to działania o charakterze stricte defensywnym. Konieczność ich intensyfikacji jest też m.in. skutkiem wieloletnich zaniedbań.

Natomiast te ofensywne, podnoszące koszty kontynuacji rosyjskiej polityki konfrontacyjnej, to przede wszystkim:

- naruszenie istniejących powiązań strategicznych i politycznych Rosji (po błędach rosyjskiej propagandy słusznym wydaje się zintensyfikowanie oddziaływania politycznego i ekonomicznego Zachodu wobec Białorusi i Kazachstanu),

- osłabienie wpływów politycznych Kremla w państwach europejskich, jak np.: Czechy, Francja, Grecja, Niemcy, Serbia, Węgry czy Włochy (skoordynowana na poziomie międzynarodowym aktywność dyplomatyczna, informacyjna, polityczna, ekonomiczna),

- zakłócenie relacji w grupie państw BRICS (zwłaszcza na odcinkach: Rosja-Indie i Rosja-Chiny)

- ograniczenie rosyjskim żołnierzom działającym na Ukrainie dostępu do systemu nawigacji satelitarnej GPS,

- utrudnianie przepływu czy lokowania rosyjskiego kapitału do państw zachodnich (wzorem Wielkiej Brytanii, która wzmogła kontrole legalności pochodzenia środków finansowych – wprowadzenie nowych instrumentów administracyjnych i prawnych, wydłużenie procedur i postępowania, ograniczenie w dostępie do rynków: nieruchomości  i finansowych, a zwłaszcza inwestycji).

Obecne sankcje, w zależności od upodobań ideologicznych, komentowane są na Zachodzie na dwa sposoby: 1) są one daleko idące i skuteczne lub 2) są one ograniczone w zasięgu i niewystarczające. Już sam ten dysonans wykorzystywany jest przez prokremlowskich propagandystów i stanowi jeden z fundamentów „szumu informacyjnego”, generowanego w przestrzeni medialnej czy mediach społecznościowych.

Fakty są takie, że Władimir Putin nie tylko nie zaprzestał, ale jeszcze zwiększył wsparcie dla tzw. „separatystów” na Ukrainie, na której każdego dnia giną ludzie, a coraz więcej jest ofiar cywilnych. Jak pisze Marques O. Peterson dla „The National Law Review”: „kary za naruszenie sankcji wobec Rosji mogą być znaczące. Jednak sankcje ze swojej konstrukcji wymierzone są przeciwko konkretnym jednostkom i podmiotom gospodarczym, które uważane są za zaangażowane w działania (lub tym, blisko z nimi związanych), wspierające obecną aktywność Rosji na Ukrainie. Innymi słowy, sankcje w żaden sposób nie mają służyć jako całkowita blokada na robienie interesów w Rosji”.

Wszystkie dyskusje o sankcjach zdają się też pomijać jeden z najważniejszych strategicznie i psychologicznie elementów: realną ofertę dla Putina tzw. „wyjścia z twarzą” z obecnej sytuacji (na potrzeby własnej, wewnętrznej propagandy), ściśle skoordynowaną z polityką reperkusji wobec Federacji Rosyjskiej za naruszenie prawa międzynarodowego, integralności terytorialnej niepodległego państwa i śmierć tysięcy ludzi. Jej brak jest aż nazbyt widoczny, a wielość centrów decyzyjnych i partykularne interesy sojuszników z NATO skutecznie utrudniają jej wystosowanie czy możliwości skutecznej, jednogłośnej odpowiedzi na różne rosyjskie sygnały.

Niecałe dwa tygodnie temu na przykład, Jewgienij Primakow na łamach „Rossijskoji Gaziety” napisał, że Rosja musi uniknąć samoizolacji z powodu Ukrainy oraz nie wolno jej zamykać drzwi przed współpracą ze Stanami Zjednoczonymi oraz ich sojusznikami z NATO. W przeciwnym wypadku „tracimy nasze państwo jako potęgę”. Wyraził on też opinię, że jakkolwiek Krym jest „nienegocjowalny”, to Putin powinien szanować integralność terytorialną Ukrainy oraz uniknąć wysyłania wojska dla wsparcia prorosyjskich bojowników. Może w związku z tym, obok dyskusji o nowych sankcjach, Zachód powinien też w końcu wysłać w stronę Kremla jasny i czytelny komunikat: co jest, a co nie jest „negocjowalne”.

dr Adam Lelonek

Reklama

Komentarze (8)

  1. pio

    Dobre jest szczególnie to: "Przy niemal totalnej blokadzie przestrzeni medialnej w Rosji," Informuję eksperta i czytelników, że w Rosji jest powszechny dostęp do: 1. CNN, BBC, FOXnews, Euronews i innych stacji informacyjnych. Wszystkie kanały ukraińskie też są obecne. 2. Własna V kolumna bez skrępowania i za amerykańskie pieniądze nadaje m.in. w TV Dożdz oraz radiu Echa Moskwy. 3. Nasz skromny wkład to Polskie Radio, kóre też nadaje dla Rosji po rosyjsku. 4. Oczywiście Internet - kto co chce. To więcej niż w Polsce się nam śniło. Po wyłączeniu Swifta Rosja np. przestanie sprzedawać ropę i gaz. Firmy przesatną spłacać zadłużenie na zachodzie - do wycofania się z tego kroku. Swoją drogą prywatna firma Swift zostanie zniszczona - najpierw jej opinia na świecie a potem ona sama ograniczy swoją działalność do części świata.

    1. Geoffrey

      JA już w końcu wiem, po co Putin trzyma taką pojedynczą, niszową stację z minimalnym zasięgiem jak Dożdż. Żeby trąbić wokół, że media w Rosji są wolne :) A serio, oglądałem wczoraj przesłanie rosyjskich studentów do Ukraińców. Stopień indoktrynacji społeczeństwa - nawet inteligencji - jest niewyobrażalny. "Na Ukrainie trwa wojna domowa (...) kiedyś odpowiecie za atak na Rosję" W Rosji całość ruchu internetowego idzie przez serwery FSB. To nie jest "podsłuchiwanie" społeczeństwa, to jest jawna, oficjalna i pełna kontrola.

    2. chateaux

      Poza tymi których odbiór został uniemożliwiony na Krymie? Czy jeszcze jakies stacje ukrainskie mogą swobodnie nadawać?

  2. robert

    jesli pamiec mnie nie myli to janukowicz byl wybrany w demokratycznych wyborach a nie prze zamach stanu....a reszta to efekt kuli sniegu z gorki...

    1. pyton

      Jeśli mnie pamięć nie myli Adolf Hitler też był wybrany w demokratycznych wyborach. Efekt (także dla tejże demokracji) znamy aż za dobrze!

    2. 100% dla wyzwolenia od ZSRR

      Znam z pierwszej ręki relacje Ukraińców z tamtych wyborów. Niezdecydowanych wiozły na wybory zakładowe busy z jasnym przekazem ,,na kogo" głosować. Nie było pełnej intymności przy oddaniu głosu, pomijając pewne naruszenia w liczeniu głosów. Janukowicz okazał się totalnym agentem rosyjskim, wprowadzając na kluczowe stanowiska w kraju byłych pracowników rosyjskich instytucji. Ustanowił kleptokrację większą niż u wschodnich sąsiadów. W sumie dobrze, że naród go przegonił, bo w takich warunkach o żadnych wiarygodnych wyborach nie mogło być mowy (podobnie jak na Białorusi).

    3. jang

      tow Lenin /nadal widniejący na rublach/ TEŻ wybrał się demokratycznie wraz z partia bolszewików w Moskwie I każdy mógł za nim głosować a jak nie chciał to miał tylko do siebie pretensje. A i tow Stalin wielokrotnie był wybierany demokratycznie Po jakimś czasie jednomyślnie..... Udajesz chyba.....bo to nieprawdopodobne ,ze można być takim...

  3. Maczer

    Choć nie wątpię, że wszystkim zależy na szybkim zakończeniu tego konfliktu, to decyzja co jest negocjowalne i na jakich warunkach należy wyłącznie do Ukrainy. Każda próba zrobienia tego bez nich będzie usankcjonowaniem napaści.

  4. prześmiewca

    Czasami zastanawiam się czy główni na Zachodzie podjudzacze do nakładania sankcji na Rosję nie są przypadkiem opłacani przez chiński wywiad w myśl zasady "kto najwięcej skorzystał"... :-D

    1. gegroza

      oczywiście - to Amerykanie podjudzili Rosję do zajęcia krymu. Precz z podżegaczami - to hasło już kiedyś padało. Rosja to kraj miłujący pokój i sąsiadów :) A moze by tak się kiedyś udac do tego kraju i samemu ocenić ? Ja tam bywałem ale już się nie wybieram ....

  5. Dociekliwy

    A jak niby można ograniczyć rosyjskim żołnierzom dostęp do sygnału GPS? Jeśli ograniczony zostanie sygnał NAVSTAR GSP (wprowadzone zostaną np. celowe błędy w sygnale zmniejszające dokładność w określaniu pozycji) to dla wszsytkich odbiorników GPS będzie miał ten sam efekt. Wyjątkiem byłyby odbiorniki wojskowe GPS, ale z tych korzystają tylko kraje NATO i to nie powszechnie (nawet w armii amerykańskiej więcej jest odbiorników GPS "zwykłych" niż tych wojskowych). Poza tym trudno jest zmniejszyć dokładność sygnału GPS na stosunkowo niedużym terenie np.: Donbasu i Ługańska, co wynika z faktu, że urządzenia te zazwyczaj wykrywają więcej niż wymagane cztery satelity.

  6. Geoffrey

    Nie zgadzam się z tezą, że wyłączenie systemu SWIFT dla Rosji niczego nie da. Oprócz uciążliwości dla rosyjskiej gospodarki, będzie to istotny sygnał dla rosyjskiego społeczeństwa, że jednak nie jest "wszystko w porządku" i że agresja Rosji wywołuje poważne reakcje świata. Co do innych środków, to moim zdaniem bardzo ważna jest koordynacja środków masowego przekazu i wspólne oczyszczenie przestrzeni medialnej z określeń typu "separatyści" "Noworosja", Niczego takiego nie ma poza rosyjska propagandą i powinno też zostać usunięte z zarażonych przez Moskwę zachodnich mediów. Doskonale wiadomo, ze propaganda rosyjska działa na wielu poziomach i jednym z najniebezpieczniejszych jest poziom semantyczny. ( np w informacji o tym, że "Kijowska junta morduje ludność cywilną" nie wystarczy zaprzeczyć, ale trzeba przeciwstawić się semantycznemu atakowi, który wdrukowuje sugestię, że kijowski rząd jest nielegalny). Odnośnie jasnej informacji dla Rosji, jakie są wymagania Zachodu wobec niej, to chyba sprawa jest jasna: USA i kraje zachodnie zagwarantowały integralność terytorialną Ukrainy w zamian za pozbycie się broni jądrowej w memorandum Budapesztańskim. Aby na przyszłość amerykańskie gwarancje bezpieczeństwa mogły być poważnie traktowane (przez takie kraje jak Japonia, Korea Południowa, czy kraje bałtyckie), Amerykanie muszą przywrócić integralność terytorialną Ukrainy - w tym jej kontrolę nad Krymem. Nie mają innej drogi. Prezydent Obama wyraźnie to powiedział, mówiąc, że dla Rosji nie ma już dobrego wyjścia z sytuacji. Jak na razie działania USA idą w dobrym kierunku, a najlepszym z możliwych kroków było globalne działanie obliczone na obniżenie cen ropy naftowej. Jeśli tylko da się przez najbliższe kilka, kilkanaście miesięcy utrzymać wojnę z Rosją na obecnym, ograniczonym obszarze i wesprzeć sprzętowo Ukrainę na tyle, żeby wytrzymała dalszy nieuchronny wzrost nacisku Rosji, to agresorowi skończą się dostępne środki na prowadzenie wojny ograniczonej. Do konfliktu totalnego Rosja nie jest gotowa ani militarnie ani psychologicznie, więc po przekroczeniu pewnej wartości krytycznej strat własnych, Rosja będzie musiała odpuścić.

  7. 100% dla wyzwolenia od ZSRR

    Choć nie jestem jakimś tam wykształconym dr, ale uważam, że choć sankcje nie zmieniają wizji świata Kremla i ich wieloletnie stosowanie nie jest właściwe, to w obecnej sytuacji OGRANICZAJĄ dalszą eskalację siania niepokojów społecznych u sąsiadów, dają zachętę Ukrainie do wyzwalania się z macek Moskwy i pomagają upaść w Rosji (choć w bólach) postsowieckiej ideologii. Inaczej się z tym systemem nie da!

  8. z prawej flanki

    zwracam się do Komentatora ,który w innym miejscu forum podpisał się nick'íem "realizm" aby zechciał zerknąć na n/n wpis ; oto moja odpowiedź na Pańskie wcześniejsze zapytanie - co prawda zredagowana piórem Autora artykułu ,ale za to sam nie muszę niczego owijać w bawełnę abyśmy się skomunikowali. "Zachód powinien też w końcu wysłać w stronę Kremla jasny i czytelny komunikat: co jest, a co nie jest "negocjowalne" - podpisuję się pod tym obiema rękoma. Przecież to nie wsparcie militarne dla Kijowa (a przynajmniej nie teraz właśnie - to najgorsza opcja!) wywalczy Ukrainie pokój - tylko rozmowy o nim a zdaje się ,że druga strona również tego wyczekuje ,gdyż na ten przykład opinii Primakowa z "R G" bym nie bagatelizował. Przynajmniej w przeciwieństwie do Żyrinowskiego - wyraża się zrozumiale i bez zbędnej demagogii...

Reklama