Rosja-Chiny: wojskowe partnerstwo z ograniczeniami

Odwołując się do danych Stockholm International Peace Research Institute SIPRI (Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem), CEPA przypomina, że w latach 1992-2014 Rosja dostarczyła Chinom ponad sto myśliwców Su-27/Su-30, kilkanaście baterii S-300 oraz dwanaście okrętów podwodnych typu Kilo, co pozwoliło Pekinowi zmodernizować siły powietrzne i marynarkę przy jednoczesnym podtrzymaniu rosyjskiego sektora zbrojeniowego. Pozyskany know-how szybko poddano inżynierii wstecznej – przykładem są myśliwce J-11 czy system OPL HQ-9 – co od czasu do czasu rodziło tarcia między partnerami, ale niezatrzymało współpracy.

Kolejny przełom – jak zwraca uwagę CEPA – nastąpił w 2015 r., gdy Rosja zgodziła się sprzedać Chinom pierwszą partię 24 Su-35 i systemów S-400, otwierając rynek na broń najnowszej generacji. Po aneksji Krymu Rosja utraciła jednak dostęp do ukraińskich silników oraz zachodnich komponentów i – według rosyjskich źródeł branżowych – zaczęła montować w korwetach projektu Bujan-M chińskie jednostki napędowe, które okazały się słabsze od pierwotnie planowanych odpowiedników niemieckich. Równolegle, w latach 2016-2019, Rosja przekazała Pekinowi komplet 24 Su-35, osiem baterii S-400 i partię zmodernizowanych Ił-76M, a obie stolice uzgodniły pięcioletnie „mapy drogowe” regulujące kontakty wojskowe – scenariusze ich dalszego zacieśniania opisuje szczegółowo raport RAND z 2024 r.

Tuż przed inwazją na Ukrainę, 4 lutego 2022 r., Xi Jinping i Władimir Putin ogłosili „partnerstwo bez granic”, lecz – jak wylicza CEPA – pomoc Pekinu ma wyraźnie zdefiniowane bezpieczniki. Azjatyckie Financial podaje, że w 2023 r. 88-89 proc. wszystkich importowanych przez Rosję mikrochipów pochodziło z Chin, co pozwoliło utrzymać produkcję zbrojeniową mimo zachodniego embarga. South China Morning Post informuje natomiast o „rozstrzygających dowodach” UE na wytwarzanie w Xinjiangu uzbrojonych dronów przeznaczonych dla armii rosyjskiej. Ukrinform zwraca uwagę, że w ciągu pierwszych dwóch lat wojny eksport chińskiej nitrocelulozy – kluczowego składnika prochu – wzrósł z zera do ok. 700 t w 2022 r. i ponad 1300 t w 2023 r. .

Jednocześnie mil.in.ua opisuje masowe użycie lekkich pojazdów DesertCross 1000-3 („golf-cartów”) kupowanych w Chinach z przeznaczeniem logistyczno-bojowym, a Army Recognition potwierdza dostarczenie oddziałowi „Achmat” co najmniej jednego opancerzonego wozu Baoji Tiger .Chiny natomiast jak pisze CEPA – wstrzymuje się jednak od szerokich dostaw czołgów, haubic czy amunicji artyleryjskiej, obawiając się retorsji Zachodu.

Według Reutersa coroczne manewry „Joint Sea” i tegoroczna seria „Beibu/Interaction-2024” na Morzu Japońskim objęły już ćwiczenia artyleryjskie i rakietowe, co Moskwa przedstawia jako sygnał dla USA na Pacyfiku. CSIS w „Space Threat Assessment 2025” zauważa ponadto, że oba państwa testują zdolności przeciwsatelitarne oraz wspólnie rozwijają zaawansowaną walkę radioelektroniczną. W domenie działań niejawnych serwis ERR przypomina incydent z października 2023 r., gdy kontenerowiecNewnew Polar Bear – bandery hongkońskiej, ale obsadzony rosyjską załogą – uszkodził gazociąg Balticconnector i dwa kable światłowodowe, co fińskie śledztwo wiąże z celowym sabotażem.

Mimo rosnącej współpracy, raport opublikowany przez Council on Foreign Relations podkreśla, że otwarty sojusz z Moskwą groziłby Pekinowi utratą dostępu do zachodnich rynków technologii i finansów, a więc kłóci się z doktryną „podwójnego obiegu” Xi Jinpinga. RAND dodaje, że brak kompatybilnych systemów dowodzenia i różnice doktrynalne wciąż uniemożliwiają obu armiom prowadzenie złożonych, połączonych operacji bojowych.

Zasadnicze światło na ukryte napięcia rzuca przeciek z FSB opisany m.in. przez InfoSecurity24. Dokument zdobyty przez hakerów z Ares Leaks określa Chiny mianem „niebezpiecznego przeciwnika”, oskarża o werbowanie rosyjskich inżynierów, analizę uzbrojenia NATO na Ukrainie oraz prowadzenie czterech osi infiltracji: frontu ukraińskiego, kradzieży technologii, ekspansji w Arktyce i przygotowywania roszczeń terytorialnych na Dalekim Wschodzie. Raport ujawnia też istnienie programu kontrwywiadowczego „Ententa-4” (uruchomionego 20 lutego 2022 r.) i opisywane przez FSB wykorzystanie narzędzia „Skopishche/Laretz” do filtrowania danych z aplikacji WeChat .

Konsekwencje dla Zachodu są dwojakie. Po pierwsze – jak zwraca uwagę  CEPA – ewentualna synchronizacja kryzysów wokół Ukrainy i Tajwanu zmusiłaby NATO oraz USA do jednoczesnej obrony dwóch teatrów, przy ograniczonych zasobach. Po drugie, brak wzajemnych gwarancji obronnych daje USA i państwom  UE  swoiste „okno presji”: sankcjonowanie rosyjskich podmiotów za pomocą kontroli eksportu półprzewodników, nitrocelulozy, dronów czy pojazdów ATV nie musi automatycznie uruchamiać chińskiej pomocy militarnej.

 Z tej racji CEPA formułuje konkluzje , że Rosja i Chiny współpracują, bo muszą, a nie dlatego, że sobie ufają”. Kreml coraz głębiej uzależnia się od chińskich chipów, surowców i eksportu, podczas gdy Pekin skrupulatnie kalkuluje, by cena polityczna tej pomocy nie przewyższyła zysków. W efekcie powstaje układ, który łatwo rozszerzyć lub przykręcić, ale trudno przekształcić w pełnoprawny sojusz – co potwierdzają zarówno otwarte analizy CEPA, jak i wewnętrzne obawy ujawnione w tajnym raporcie FSB.