Prezydent Duda udaje się do Afryki [OPINIA]

Prezydent Duda ostatni raz był w Afryce w 2022 roku. Wówczas wizytował Senegal, Wybrzeże Kości Słoniowej (w ciągu ostatnich 2 tygodni ten kraj odwiedził Minister Spraw Zagranicznych Chin i Sekretarz Stanu USA) oraz Nigerię. Choć wizyty pierwotnie były określane jako sukces, to wciąż brakuje kontynuacji części projektów, które wówczas omawiano. Co jednak ważne, każde z tych państw jest otwarte na kooperację z Polską. Swoje placówki mamy w Senegalu i Nigerii, a WKS jest na pierwszym miejscu pod względem omawianych miejsc na kolejną ambasadę na kontynencie.

W 2023 roku nie było planowanej wizyty i stąd też realizowana delegacja na samym początku 2024 roku. Kraje nie zostały wybrane przypadkowo. Z uwagi na ostatnie rozmowy w Afryce Zachodniej, teraz celem polskiej dyplomacji jest zaznaczenie swojej obecności na wschodzie kontynentu. Prawdopodobnie jest to przedostatnia wizyta polskiego prezydenta do Afryki podczas sprawowania drugiej kadencji.

W trakcie rządów A. Dudy nie było wielkiego przełomu na kierunku afrykańskim, ale oprócz wizyt na kontynencie można odnotować udział w Global Africa Business Initiative czy spotkanie z prezydent Malawi w trakcie delegacji do USA.

Kenia

Pierwszym przystankiem Prezydenta i Pierwszej Damy będzie Kenia. Stosunki dyplomatyczne między krajami zostały nawiązane 13 grudnia 1963 roku, a rok później Polska uruchomiła w Nairobi ambasadę. W Polsce akredytowany jest ambasador rezydujący w Berlinie. Dotychczas nie odbyły się rozmowy na poziomie prezydenckim.

Relacje między krajami należy określić jako dobre. Kenia jest beneficjentem kredytu pomocy wiązanej od Polski oraz wsparcia w ramach pomocy rozwojowej. W ostatnich latach odbyły się polskie misje gospodarcze do Kenii, a współpraca gospodarczo-handlowa rozwija się. Nie ma nic przełomowego w tej relacji, ale jest to stabilny kraj, który jest otwarty na nowych partnerów z Europy Środkowo-Wschodniej. Obecnie kluczowe dla Kenii są Stany Zjednoczone Ameryki; zarówno w wymiarze politycznym, jak i gospodarczym.

Podczas wizyty w Kenii prezydent Duda omówi sytuację regionalną w wymiarze bezpieczeństwa, zaangażowanie Nairobi na poziomie międzynarodowym, kwestie bezpieczeństwa żywnościowego, rosyjską dezinformację, a także możliwe obszary do współpracy dwustronnej tj.: wymiana handlowa, wsparcie na rzecz zielonych energii, współpracę kredytową, kooperację w dziedzinie rolnictwa, szanse na współpracę militarną (sprzedaż Nairobi uzbrojenia), a także uruchomienie kenijskiej placówki w Polsce.

Rwanda

Kolejnym krajem jest Rwanda, która obecnie – bez wątpienia – jest kluczowym sojusznikiem Polski w Afryce. Stosunki dyplomatyczne zostały nawiązane 10 lipca 1962 roku. Od 1 grudnia 2022 roku trwa operacjonalizacja ambasady RP w Kigali, której uroczysta inauguracja odbędzie się teraz. Natomiast Rwanda otworzyła ambasadę w Warszawie 7 października 2021 roku. Co ważne, od 2018 roku doszło aż do kilkudziesięciu spotkań i rozmów na poziomie ministerialnym, włącznie z wizytą Ministra Spraw Zagranicznych Rwandy do Polski w czerwcu 2023 roku. W Polsce jest akredytowany attaché obrony jako jeden z dwóch w całej Unii Europejskiej (drugi jest we Francji).

Polska i Rwanda dopiero wchodzą w najlepszy okres swojej współpracy, a obroty handlowe stale rosną. W 2022 i 2023 roku kluczowe dla polskiego eksportu były broń, amunicja i akcesoria wojskowe; następnie zboża; maszyny rolnicze i sprzęt elektroniczny. W Kigali na stałe obecnych jest kilka polskich firm, a w czerwcu 2023 roku odbyło się pierwsze w historii Forum Biznesowe UE – Rwanda, w którym wzięło udział ponad 100 firm, w tym 12 z Polski. Oprócz gospodarki, Rwanda jest beneficjentem polskiej pomocy rozwojowej na lata 2021-2030, a także korzysta z polskich programów stypendialnych. Obecnie w Polsce studiuje około 1500 rwandyjskich studentów. W Rwandzie bardzo aktywni są polscy misjonarze. Prezydent odwiedzi szkołę Sióstr Franciszkanek dla dzieci niewidomych w Kibeho.

Dla Prezydenta Dudy pierwszym tematem rozmowy będzie współpraca wojskowa. Polska Grupa Zbrojeniowa i inne polskie podmioty od lat budują swoją markę na rynku rwandyjskim, a umowy zostały podpisane m.in. na: na sprzedaż karabinów, radarów antydronownych, a także remont i naprawę śmigłowców. Obecnie Kigali rozważa zakup przeciwlotniczych zestawów rakietowych.

Wśród innych ważnych tematów będzie migracja na kontynencie afrykańskim, a także umowa rwandyjsko-brytyjska. Ponadto zostanie omówiona sytuacja na granicy Rwanda-DRK, gdzie istnieje ryzyko wybuchu wojny (do 2008 roku Polska miała ambasadę w Kinszasie; obecnie mamy tam swoje włości; jeden budynek wynajmuje na ambasadę Korea Południowa). Oprócz powyższych, na agendzie są wątki dotyczące budowania polskiej obecności w Afryce, bezpieczeństwo żywnościowe i rosyjska dezinformacja. Wydaje się, ze wizyta w Rwandzie będzie najlepszą spośród wszystkich dotychczasowych prezydenta Dudy na kontynencie, m.in. pod kątem podpisywanych porozumień.

Tanzania

Ostatnim przystankiem polskiej delegacji będzie Tanzania. Warto odnotować, że stosunki dyplomatyczne nawiązane zostały w 1961 roku, a już 1962 funkcjonowała polska ambasada w Dar es Salaam. W 2008 roku zlikwidowano placówkę, ale wznowiła ona działalność w 2017 roku. Tanzańczycy cały czas obsługują nas z Berlina. W 2022 roku Polskę odwiedziła ówczesna Minister Spraw Zagranicznych Stergomena Tax.

W kontekście realizowanej wizyty przez Prezydenta RP należy stwierdzić, iż najmniejszy potencjał na współpracę jest z Tanzanią. Choć kierunek wizyty jest właściwy (region), można było rozważyć np. Angolę lub Namibię z uwagi na znacznie większy potencjał do współpracy gospodarczej i politycznej. Niemniej, na uwagę zasługuje chęć domknięcia spraw z przeszłości, w tym rozwiązanie problemów powstałych w związku z realizacją przez polskie firmy kontraktów w ramach umowy kredytowej dotyczącej pomocy wiązanej z 2015 roku.

Nie bez znaczenia jest też rola Sami Suluhu Hassan, która została zaprzysiężona na urząd prezydenta kraju, jako pierwsza kobieta w historii Tanzanii. Jednym z kluczowych zmian, których dokonała było zniesienie zakazu zgromadzeń politycznych i wieców ugrupowań opozycyjnych. Spotkanie Prezydenta Dudy z Prezydent Hassan ma też wymiar symboliczny.

Tanzania należy do grupy biedniejszych państw afrykańskich. Głównym towarem eksportowym Polski jest pszenica, a importowym tytoń. Polskie firmy próbują angażować się na tanzańskim rynku (gospodarka wodna, oświetlenia, cyberbezpieczeństwo), a w kontekście turystki ogromne znaczenie ma Zanzibar. Afrykański kraj jest również beneficjentem polskiej pomocy rozwojowej oraz bierze udział w programie stypendialnym im. Stefana Banacha. W Tanzanii jest niewielka grupa polonijna.

Główne tematy rozmów to polityka klimatyczna, ponieważ prezydent Tanzanii jest ogromną zwolenniczką ograniczania zagrożeń dla klimatu. W tym samym temacie zostaną przeanalizowane kwestie zielonych technologii i wsparcia dla Afryki przez Polskę. Podobnie jak w Kenii i Tanzanii, na agendzie będzie bezpieczeństwo żywnościowe i szkodliwa działalność Federacji Rosyjskiej.

Nowe (polskie) rozdanie w Afryce?

Wizyta prezydenta RP do Afryki jest bardzo ważna. Bezcelowe jest określanie, czy ma ona sens, czy nie ma, ponieważ wielokrotnie podkreślałem, iż udział w globalnym wyścigu o budowanie obecności na kontynencie afrykańskim jest obowiązkowy dla państw, które chcą się liczyć na arenie międzynarodowej. Jeśli Czechy, Węgry, Ukraina, Estonia (i oczywiście Federacja Rosyjska) decydują się na bilateralne współprace, otwieranie kolejnych placówek i wysyłanie misji gospodarczych, to tym bardziej Polska powinna dążyć do dołączenia do krajów Europy Środkowo-Wschodniej w tej rozgrywce.

Podczas wizyty prezydenta Andrzej Dudy głównym celem jest ożywienie kontaktów z Afryką. Po inwazji Rosji na Ukrainę kwestia współpracy z kontynentem afrykańskim zeszła na dalszy plan (wojna w graniczącej Ukrainie); wówczas też przełożono wizytę z lutego na wrzesień. Teraz jest okazja do odnowienia relacji i wskazania na kluczowe obszary, w których realnym jest współpracować. Już teraz gotowych jest kilkanaście porozumień do podpisania – o bardzo szerokim zakresie – które mają być motorem napędowym dla dalszych wspólnych działań.

Jeśli oczekuje się od krajów Afryki konkretnych głosowań forach ONZ, odejścia od kooperacji z Rosją, czy wreszcie priorytetowego traktowania, ponieważ Polska nigdy nie kolonizowała Afryki, to należy się z tymi partnerami afrykańskimi spotykać. Wizyta Andrzeja Dudy w kilkanaście dni po wizytach chińskich i amerykańskich delegacji, a przed ukraińskimi, rosyjskimi i francuskimi świadczy o dostrzeżeniu kontynentu afrykańskiego na mapie naszej polityki zagranicznej. Za pewnością jest to bardzo późno, ale nie za późno, i wciąż można rozwinąć współpracę zarówno na poziomie politycznym, jak i w ramach sektora prywatnego.

Prezydent wraz z Pierwszą Damą będą mieć mniej niż tydzień (4-10 lutego; w tym transport), aby ponownie zwrócić uwagę na polską obecność w Afryce. Oby nasza delegacja wykorzystała ten czas jak najlepiej, a nowych kilka stron w relacjach polsko-afrykańskich został zapisanych. Trzeba jednocześnie zaznaczyć, że po wizycie będzie jeszcze ważniejszy czas, czyli realizacja zapowiadanych projektów.