Premier Indii w Polsce i na Ukrainie. Nowy rozdział relacji? [WYWIAD]

Narendra Modi, premier Indii, odwiedza dziś Polskę, co będzie pierwszą wizytą indyjskiego premiera od 1979 roku. Kluczowe tematy rozmów będą obejmować ożywienie dwustronnych relacji, ze szczególnym naciskiem na współpracę obronną i planowanie strategiczne. Omówione zostaną również kwestie gospodarcze. Warto zaznaczyć, że Indie po raz pierwszy od kilku dekad mianowały w tym roku swojego attaché obrony w Warszawie. Modi spotka się z prezydentem Andrzejem Dudą oraz premierem Donaldem Tuskiem. Odwiedzi także Grób Nieznanego Żołnierza oraz pomnik Bitwy pod Monte Cassino. Polacy i Hindusi byli częścią dużej koalicji alianckiej w głównych bitwach pod Tobrukiem i Monte Cassino w 1944 roku. Po tych wydarzeniach premier Indii uda się, po raz pierwszy w historii, na Ukrainę.

Czy Nowe Delhi dąży do odegrania istotnej roli w rozwiązaniu konfliktu rosyjsko-ukraińskiego? Obecnie oczekujemy nowego rozdziału w relacjach między Polską a Indiami. Na pytania o współpracę Polski i Indii, także obronną, plany względem Ukrainy oraz rywalizację z Chinami odpowiadał dr Jagannath Panda z Centrum Studiów Południowej Azji i Indo-Pacyfiku w ISDP w Szwecji.

Dr Aleksander Olech, Defence24: Dlaczego wizyta premiera Modiego w Polsce jest ważna?

Dr Jagannath Panda, Centrum Studiów Południowej Azji i Indo-Pacyfiku w Instytucie Rozwoju i Polityki Bezpieczeństwa w Sztokholmie: Polska staje się strategicznym hubem na Starym Kontynencie. Biorąc pod uwagę, że Indie dążą do rozszerzenia swoich więzi z Europą, Nowe Delhi musi nawiązać przede wszystkim nową wersję partnerstwa z Warszawą, będącą kluczowym szlakiem i łącznikiem między Europą Wschodnią i Zachodnią.

Polska jest na dobrej drodze, by stać się modelową, rozwijającą się gospodarką w Europie, co stanowi punkt odniesienia dla każdego rozwijającego się azjatyckiego i indo-pacyficznego państwa, w tym Indii, na rzecz utrzymywania kontaktów z Polską w różnych dziedzinach. Co ważniejsze, dostrzegamy, że Warszawa konsekwentnie realizuje swój plan współpracy z Azją, a to jest właściwy moment, w którym Indie powinny wykazać zainteresowanie zwiększeniem współpracy z Polską. Tym samym wizyta premiera Narendry Modiego jest z pewnością trafiona w czasie.

To, co powinno zachęcać Indie do postrzegania Polski jako „przyszłego” partnera w ujęciu strategicznym, jest silny opór Polski wobec autorytarnego frontu na jej granicy, który ma na celu plan zbliżenia Rosji i Chin. W przyszłości strategia Polski, by odgrywać wiodącą rolę na europejskim poziomie przeciwko autorytarnym reżimom, powinna skłonić Indie do postrzegania Polski inaczej, to znaczy jako kluczowego partnera w rozszerzaniu indyjskich wpływów w Europie Środkowej i Wschodniej.

W rzeczywistości, biorąc pod uwagę rosnące strategiczne zainteresowanie Indii regionem bałtyckim oraz Europą Centralną, Polska może być nie tylko „bramą” dla indyjskiego handlu i zaangażowania ekonomicznego, ale także kanałem komunikacji strategicznej dla rosnącego zaangażowania Indii w regionie, co sprzyjałoby lepszym stosunkom dyplomatycznym, politycznym i strategicznym. W europejskiej przestrzeni strategicznej nie ma obecnie kraju lepiej pasującego do roli kluczowego partnera dla Indii niż Polska, biorąc pod uwagę, że wpływy Polski w Unii Europejskiej stale rosną.

W jakich sektorach Polska i Indie mogą rozszerzyć współpracę? Które elementy są najważniejsze?

Nadszedł czas, aby Indie i Polska rozszerzyły partnerstwo, które można określić jako „strategiczne” i „kompleksowe”. Jednak co ważne, bez przygotowania długoterminowego planu i sprecyzowania konkretnych sektorów do realizacji wspólnych projektów, rozwój partnerstwa nie jest możliwy. Zatem trzy kluczowe obszary, które mogą być istotne dla przyszłego zaangażowania Indii i Polski to współpraca edukacyjna, turystyka oraz partnerstwo w dziedzinie obronności.

Powiązania edukacyjne między Polską a Indiami mogą być również kapitałowym przedsięwzięciem przyszłego zaangażowania, biorąc pod uwagę pozytywne postrzeganie Indii przez Polaków jako wschodzącej potęgi. Stypendia studenckie i większa wymiana intelektualna na poziomie uniwersyteckim, a także kooperacja między think-tankami, muszą być realizowane. Ponadto należy wzmacniać relacje między ośrodkami informacji (współpraca mediów) po obu stronach, aby zwiększyć świadomość w obu krajach. To również wzmocni zaangażowanie w sektorze turystycznym, co obejmuje zarówno turystykę miejską, jak i wiejską, a wysiłki mające na celu przyciągnięcie indyjskich turystów z pewnością przyniosą korzyści dla dwóch stron. Podobnie, ogromna przestrzeń kulturowa Indii może być większą atrakcją turystyczną dla Polaków, co z kolei wzmocni interakcje między społeczeństwami.

Również więzi obronne i bezpieczeństwa powinny być stopniowo rozszerzane. Polska wyłania się jako kluczowy kraj produkcji obronnej w Europie Środkowej, a Indie muszą to mocno wziąć pod uwagę. Współpraca obronna Polski z Koreą Południową nabiera rozpędu. Choć Polska dostarczała w przeszłości broń do Indii, takie wcześniejsze doświadczenia muszą być docenione, odświeżone i wzmocnione w nowym – współczesnym kontekście strategicznym. W czasie wojny na Ukrainie Polska wyłoniła się jako kluczowy dostawca broni dla Kijowa, co wzmocniło jej wiarygodność, jako kraju gotowego do przeciwstawienia się jakiejkolwiek autorytarnej eskalacji na swojej granicy. To powinno skłaniać Indie do pozytywnego postrzegania Polski i sprawdzenia, czy indyjski program „Make in India” może wzmocnić wspólną produkcję i współpracę obronną Indii i Polski.

Polska ma silną historię współpracy z NATO, a Indie mogą znacznie zyskać kooperując w celu wymiany doświadczeń z zakresu nowoczesnej wojny. Jakiekolwiek rozszerzenie współpracy w sektorze obronnym ostatecznie wzmocni więzi handlowe i gospodarcze, ponieważ handel obronny jest kluczowym elementem ogólnego zaangażowania handlowego i gospodarczego Nowego Delhi, a dla Warszawy będzie ważnym elementem w przyszłości.

Czy współpraca wojskowa między tymi dwoma krajami jest możliwa? Czy realne jest wspólne opracowanie pojazdu bojowego, rakiety lub innego komponentu?

Więzi obronne lub współpraca wojskowo mają duży potencjał i powinny stanowić punkt odniesienia dla kompleksowego zaangażowania między Polską i Indiami w przyszłości. Jak wspomniałem, obecny plan Indii „Make in India” zachęca zagraniczny kapitał i partnerstwa do przybycia do Indii i wejścia we wspólną produkcję i wytwarzanie. Zatem możliwe jest opracowanie wspólnego planu współprodukcji pojazdów bojowych, rakiet, czołgów, itp. Prywatni producenci sektora obronnego w Indiach muszą mieć platformę do współpracy z polskimi firmami obronnymi. Regularny dialog, wizyty oraz wspólne platformy na seminariach i konferencjach mogą przyczynić się do pogłębiania współpracy i inwestycji. Budowanie zaufania do zdolności drugiej strony jest tu kluczowe.

Co więcej, dla Indii współpraca obronna i bezpieczeństwa z Polską może przynieść szereg strategicznych korzyści. Na przykład indyjskie wojsko może nauczyć się od Polski, jak walczyć i przygotowywać się do operacji sojuszniczych oraz misji. 25-letnie doświadczenie Polski w NATO może okazać się przydatną lekcją, jak być gotowym do zaangażowania w kontekście zbiorowego bezpieczeństwa lub kolektywnej obrony. Dodatkowo polskie siły zbrojne stają się coraz bardziej zaawansowane dzięki modernizacji, reformie systemu dowodzenia oraz adaptacji do zaawansowanego technologicznie uzbrojenia, poprzez współpracę z NATO. W miarę jak Indie przygotowują się do zmniejszenia zależności od importu rosyjskiego sprzętu wojskowego i planują importować coraz więcej od zachodnich producentów broni, będzie to ogromny zysk dla Indii, jeśli nauczą się strategii adaptacji Polski w przestrzeni wojskowej.

Polska może być kluczowym partnerem w drodze Indii do modernizacji sektora obronnego. Jednocześnie Indie priorytetowo traktują współprodukcję z zaawansowanymi technologicznie „państwami o podobnych poglądach”, takimi jak Stany Zjednoczone, Francja, część z Unii Europejskiej, Izrael i Korea Południowa. Niedawne wysiłki na rzecz współpracy w dziedzinie nowoczesnych technologii obronnych ze Stanami Zjednoczonymi oraz współpraca w zakresie półprzewodników w ramach Rady Handlu i Technologii UE – Indie EU-India Trade and Technology Council) wydają się obiecujące, z udziałem każdego partnera. To nie tylko pomoże Indiom stworzyć przyszłościowe mechanizmy dla Indo-Pacyfiku, ale także nada impetu indyjskiej transformacji w kierunku produkcji zaawansowanej technologicznie. Polska powinna to mocno wziąć pod uwagę i podjąć działania na rzecz wspólnych wysiłków z Indiami w dziedzinie bezpieczeństwa i współpracy obronnej, które obejmują technologie krytyczne (strategiczne).

Jaką rolę mogą odegrać Indie w zakończeniu wojny rosyjsko-ukraińskiej? Chiny nie odniosły sukcesu, Francja także nie, a działania USA również nie przyniosły przełomu. Czy premier Modi mógłby zmienić bieg wydarzeń?

Indie nie dążą do odgrywania roli mediatora między Rosją a Ukrainą, ani nie starają się wystąpić jako arbiter w celu rozwiązania wojny rosyjsko-ukraińskiej. Jednocześnie Indie nie promują teorii wojny i Nowe Delhi chciałoby, aby wojna między Rosją a Ukrainą została zakończona, dlatego apelują o pokój. Należy jednak zauważyć, że wojna rosyjsko-ukraińska nie jest jedynie wynikiem konfliktu między tymi dwoma krajami. Jest to produkt polityki wielkich mocarstw i co ważniejsze, porażki powojennej architektury pokoju, którą Europa i Rosja utrzymywały przez pewien czas.

Biorąc pod uwagę te aspekty, Indie mają niewielką rolę do odegrania. Wojnę można zakończyć jedynie wtedy, gdy Europa i Rosja – Chiny znajdą porozumienie, co wydaje się mało prawdopodobne w obecnych warunkach. Chiny zdecydowanie popierają Rosję, a państwa członkowskie UE, w tym Polska, powinny to wreszcie zauważyć. W pewnym sensie można powiedzieć, że Chiny wzmocniły rosyjski plan wojny przeciwko Ukrainie; i Europie jako całości.

Jak Indie postrzegają rosnące wydatki Chin na obronność i wzrastające napięcia regionalne?

Chiny stanowią zagrożenie w regionie i w ujęciu globalnym. Modernizacja militarna Chin i ich nieustanny wzrost budżetu obronnego są ogromnym wyzwaniem strategicznego niepokoju dla Indii i świata. Ponadto, agresywne podejście Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej do sporu granicznego z Indiami stanowi współczesne wyzwanie. Agresywna polityka zagraniczna Pekinu i rosnące zdolność marynarki wojennej pod wodzą Xi Jinpinga stają się również regionalnym problemem, od Morza Południowochińskiego po Morze Wschodniochińskie i szerszą przestrzeń Oceanu Indyjskiego.

Biorąc pod uwagę rosnący deficyt handlowy z Chinami, jakie jest stanowisko Nowego Delhi w kwestii odporności łańcuchów dostaw i redukcji zależności od Chin?

Pomimo że kontakty handlowe i gospodarcze między Indiami a Chinami wciąż rosną, Nowe Delhi jest bardzo zmotywowane do zmniejszenia zależności od Pekinu i budowania alternatywnych globalnych łańcuchów wartości, które nie opierają się na Chinach. W tym celu, po rozpoczęciu negocjacji w 2020 roku, w kwietniu 2021 roku Indie zainicjowały Inicjatywę Odporności Łańcuchów Dostaw Supply Chain Resilience Initiative, SCRI) z Japonią i Australią.

Platforma ta działa jako mechanizm do koordynacji działań zarządzania ryzykiem i planów ciągłości w celu uniknięcia nadmiernych zakłóceń w łańcuchach dostaw w obliczu przyszłych „załamań”, takich jak pandemia COVID-19. Wspiera również wymianę najlepszych praktyk w zakresie odporności łańcuchów dostaw, czyli organizowanie wydarzeń promujących inwestycje oraz dopasowanie kupujących i sprzedających między tymi trzema krajami, co ma na celu zachęcenie prywatnych podmiotów do eksploracji możliwości poza Chinami poprzez zmniejszenie ryzyka i dywersyfikację ich łańcuchów dostaw.

Tutaj UE może stać się kluczowym partnerem dla SCRI, a szczególnie dla Indii. Jednak obecnie relacje handlowe między UE a Indiami pozostają daleko poniżej ich potencjału. Dzięki naciskowi Indii na zwiększenie zdolności produkcyjnych i tworzenie pozytywnego środowiska biznesowego. Skupienie się na produkcji w Indiach pomogłoby zmniejszyć nadmierną zależność od innych państw z regionu. W miarę jak więzi polityczne z Chinami stają się coraz bardziej skomplikowane, skoncentrowanie się na Indiach w geo-ekonomicznej wizji UE, pomoże zabezpieczyć współpracę. Polska może odegrać ważniejszą rolę partnerską z Indiami, zarówno dwustronnie, jak i w ramach szerszych stosunków Indii z UE.

Łańcuchy dostaw są również w centrum uwagi w ramach Global Gateway UE, który został wprowadzony w 2021 roku i szybko stał się kamieniem węgielnym dla realizacji strategii Indo-Pacyfiku UE. Z zobowiązaniem na 300 miliardów euro inwestycji, Global Gateway jest w pewnym sensie skromną odpowiedzią Europy na chińską Inicjatywę Pasa i Szlaku (BRI). Jest to rozszerzenie partnerstwa UE – Azja i UE – Indie, co ma na celu poprawę współpracy międzykontynentalnej, a to z pewnością umożliwi dalszą dywersyfikację łańcuchów dostaw. Tym samym istnieje oczywista przestrzeń, aby Polska odgrywała ważniejszą rolę w relacjach z Indiami, zarówno dwustronnie, jak i w ramach partnerstw UE – Indie.

Dr Jagannath Panda jest kierownikiem Centrum Studiów Południowej Azji i Indo-Pacyfiku w Instytucie Rozwoju i Polityki Bezpieczeństwa w Sztokholmie (Institute for Security and Development Policy; SCSA-IPA) oraz profesorem na Wydziale Studiów Regionalnych i Globalnych na Uniwersytecie Warszawskim.