Gen. Komornicki: Ciągłość działań filarem zwycięstwa Ukrainy w walce z agresorem [OPINIA]

Brak ciągłości działań ukraińskiej armii, spowodowanych głównie utratą, w wyniku działań wojennych, przez własny przemysł zbrojeniowy zdolności produkcyjnych i odtwórczych oraz nie dostarczeniem przez Zachód - który przejął jego rolę - na czas i w odpowiedniej ilości w stosunku do potrzeb ukraińskiej armii, broni, amunicji, stał się głównym powodem załamania się  pod koniec września ubiegłego roku, jej letnio-jesiennej ofensywy, prowadzonej na dwóch kierunkach operacyjnych: Bałaklija-Swatowe  oraz Mikołajów-Chersoń. W wyniku tego ukraińska armia zmuszona była przejść do obrony zajmowanej rubieży.

Ten brak zdolności armii ukraińskiej do kontynuowania ciągłych działań ofensywnych, nie pozwolił jej jak dotąd wyprzedzać armię rosyjską w działaniu i skutecznym przeciwdziałaniu; narzucać jej wolę i sposoby tych działań; zmuszać ją do podejmowania walki i bitwy w niekorzystnych dla niej warunkach. Choć warunki do prowadzenia tego typu działań armia ukraińska uzyskała na kierunku operacyjnym Bałaklija-Swatowe, gdzie w wyniku zaskoczenia zapewniła sobie zdecydowaną przewagę. Gdyby miała zapewnioną ciągłość dostaw sprzętu wojskowego i środków bojowych z Zachodu, to poprzez wprowadzanie do walki drugich rzutów taktycznych i drugiego rzutu operacyjnego, potęgowałaby swoje działania ofensywne zwiększając tym samym ich zasięg i czas trwania.

Utrudniałaby i w ten sposób agresorowi otrząśnięcie się z pierwszego wrażenia (szoku) i tym samym złapania oddech oraz uniemożliwienie w sposób zorganizowany zajęcia przez niego rubieży obrony. Do tego jednak, z powodu braku ciągłości dostaw sprzętu wojskowego i amunicji z Zachodu, nie doszło, a to spowodowało, że rosyjska armia nie utraciwszy inicjatywy strategicznej przeszła bez większych przeszkód do aktywnej obrony strategicznej na rubieży Swatowe-Popasna-Węglodar - wzdłuż Dniepru do jego ujścia do Morza Czarnego (ponad 1100km), a to z kolei umożliwiło agresorowi przystąpić do częściowej mobilizacji; zorganizowanie systemu ognia i fortyfikacyjnej rozbudowy zajmowanych rejonów i rubieży obrony; odtwarzania zdolności swoich wojsk oraz osiągnięcie ich gotowości do kolejnej ofensywy, którą rosyjska armia rozpoczęła 11 lutego bieżącego roku.

Czym zatem jest zapewnianie ciągłości działań wojsk i ich działań na współczesnym polu walki? Doświadczenia historyczne oraz wojna w Ukrainie w sposób jednoznaczny odpowiadają na to pytanie. Organizowanie i prowadzenie działań ciągłych stanowi poważny element tworzenia i wykorzystywania przewagi w operacji oraz w walce - w osiąganiu ich celów i zwycięstwa w wojnie. Stosując bowiem ciągłość działań uniemożliwia się agresorowi zorganizowane odtwarzanie zdolności bojowej jego wojsk, wyprzedza się go w działaniu i skutecznym przeciwdziałaniu, narzuca mu własną wolę i sposób działania, zmusza do podejmowania walki i bitwy w niekorzystnych dla niego warunkach.

Ważnym skutkiem działań ciągłych jest również utrudnianie agresorowi rozpoznanie rozwijających się i zmieniających swoje położenie wojsk. Działania ciągłe utrudniają zniszczenie lub skuteczne obezwładnienie zgrupowań wojsk, zarówno w obronie, jak i w natarciu, przez siły i środki ogniowego oddziaływania agresora. Natomiast ich ważnym atrybutem jest również i to, że w naturalny sposób uniemożliwiają one rozproszenie własnych sił oraz angażowanie wojsk w przewlekłe zwykle krwawe walki.

Działania te pozwoliłyby także zapewnić uzyskanie ukraińskiej armii przewagi, zwłaszcza wtedy, gdy jej siła wojsk lądowych jest prawie równa sile wojsk lądowych rosyjskiej armii, a armie te prowadzą działania bojowe o podobnym charakterze.

W tych warunkach, przy zapewnieniu ciągłości dostaw i niezbędnych ilościach sprzętu wojskowego i amunicji, przewagę uzyska ta strona, która potrafi lepiej wykorzystać własne możliwości ognia i ruchu oraz racjonalniej spożytkuje teren, przejawi inicjatywę i uprzedzi przeciwnika w działaniu. Dlatego też rozpoczęte walki ofensywne powinny być prowadzone nieprzerwanie, w sposób aktywny i zdecydowany, niezależnie od pory roku i doby oraz warunków atmosferycznych.

Zatem ciągłość działań na współczesnym polu walki w obronie państwa polega przede wszystkim na:

• stałym podtrzymywaniu gotowości i zdolności bojowej wojsk i jej odtwarzaniu oraz na posiadaniu gotowych do użycia odwodów, drugich rzutów operacyjnych gwarantujących potęgowanie uderzeń i wysoką dynamikę działań. W tym także  na pielęgnowaniu ducha bojowego i dbaniu o wysoką dyscyplinę wykonawczą ;
• nieustannym prowadzeniu rozpoznania, kierując jego wysiłki na zdobywanie zasadniczych informacji o agresorze; obiektach do porażenia w pierwszej kolejności; wykrywanie słabych miejsc, punktów oraz luk w jego ugrupowaniu ;
• nieustannym oddziaływaniu ogniowym, które zgodnie ze sztuką wojenną, musi rozpoczynać się od najważniejszych obiektów, celów i wojsk agresora położonych jak najgłębiej na jego terytorium, tak aby z wykorzystaniem systemów walki o dalekim zasięgu i obrony przeciwrakietowej stworzyć strefę antydostępową, a poprzez jej wykorzystanie nie dopuścić do zmasowanych uderzeń powietrzno-rakietowych z terytorium agresora; wzbronić podejście i wkroczenie na terytorium państw  jego zgrupowań uderzeniowych, odtworzonych odwodów i drugich rzutów operacyjnych oraz strategicznych. Porażenie ogniowe powinno być prowadzone w sposób ciągły i potęgowane w miarę zbliżania się sił agresora do granic państwa oraz do przedniego skraju obrony wojsk własnych;
• przejawianiu aktywności i zdecydowania w działaniu oraz operatywności i kreatywności w dowodzeniu;
• zachowaniu wysokiego tempa przegrupowania i przerzutu wojsk na lądzie i w powietrzu; przekształceniu działań dziennych w nocne i odwrotnie, bez specjalnych przerw;
• zachowaniu ciągłości powietrznego (lotniczego) wsparcia oraz obrony wojsk przed uderzeniami środków napadu powietrznego;

-  utrzymywaniu niezbędnej ilości stanu osobowego Sił Zbrojnych czasu pokojowego, zmobilizowanych rezerw osobowych, przeszkolonych i doskonalących się oraz zgrywanych w ramach struktur organizacyjnych ,w tym i przewidzianych dla nowych formowań;

• posiadaniu przez państwo własnego, narodowego przemysłu obronnego  zdolnego do wytwarzania w całości, albo prawie w całości podstawowe uzbrojenie i wszystkie rodzaje amunicji oraz posiadającego możliwości zwielokrotnienia tej produkcji podczas kryzysu i wojny do wielkości zapewniającej ciągłość jej dostaw w ilościach i w czasie gwarantujących  ciągłość działań Sił Zbrojnych;
• zapewnieniu ciągłości dostaw w sprzęt wojskowy, środki walki oraz w wyposażenie produkowane za granicą;
• zapewnieniu ciągłości wsparcia bojowego i logistycznego  walczących wojsk oraz i ich medycznego zabezpieczenia.

Wymagania te dotyczą zarówno działań ofensywnych, jak i defensywnych. Aby zapewnić powodzenie w działaniach obronnych, w których przestrzegane będą powyższe kryteria zachowania ciągłości działań, koniecznym jest  także wykrycie zawczasu atakujących sił agresora, szybkiego koncentrowania ognia na najważniejszych obiektach, izolacji sił podchodzących z głębi terytorium Rosji oraz umiejętnego łączenia oporu z manewrem i dynamicznym wykorzystaniem skutków porażenia  ogniowego. W takich warunkach na całym obszarze Ukrainy objętym walką  i operacją, atak oraz obrona mają miejsce jednocześnie, jako że każda ze stron dąży do uzyskania przewagi w wybranym miejscu i czasie oraz ją wykorzystywać do wykonania zadań bojowych. Wojna w Ukrainie potwierdza, że naczelną zasadą, zwłaszcza w celu zminimalizowania strat własnych, będzie dążenie do wyprzedzenia przeciwnika w działaniu oraz ograniczenie jego swobody manewru, a przede wszystkim unikanie rozproszenia własnych sił.

W zachowaniu ciągłości działań bardzo ważnym uwarunkowaniem jest zapewnienie ciągłości monitoringu przestrzeni powietrznej i panowania w tej przestrzeni, zwłaszcza ścisłego wiązania działań sił lądowych z siłami powietrznymi(lotnictwem), działaniem śmigłowców i dronów oraz środków obrony przeciwlotniczej bardzo różnego zasięgu. Istotne znaczenie powinna mieć także ochrona i obrona , a w tym również maskowanie taktyczne i operacyjne, wojsk własnych przed rozpoznaniem agresora oraz obrona przed skutkami broni i amunicji precyzyjnej.

Jak udowadnia wojna w Ukrainie dążenie do niesłabnącego odziaływania na agresora ogniem, ruchem i uderzeniem wywołuje nerwowość i paraliżująco wpływa na jego działania, a to prowadzi nie uchronnie do popełniania błędów przez jego dowódców i oficerów sztabu.

Przestrzegać przy tym trzeba świętą zasadę sztuki wojennej, że aby uzyskać przewagę nad agresorem, nieodzownym jest tak organizować i prowadzić działania bojowe, by eliminowały one zbędne pauzy i  zapewniały:

• ciągłe dezorganizowanie działań agresora, nieustanne zwalczanie jego systemów rozpoznania, dowodzenia środków wojny radioelektronicznej i składów amunicji i paliw;

 - maksymalne wykorzystanie możliwości technicznych i bojowych sprzętu w celu uniemożliwienia agresorowi wykonania manewru siłami wyznaczonymi do przeciwdziałania lub przygotowania nowej rubieży obrony. Niestety takich zdolności nie posiadała ukraińska armia jesienią ubiegłego roku, kiedy zmuszona była na skutek braku dostatecznej ilości amunicji i sprzętu wojskowego zaniechać działań ofensywnych. Brak tych zdolności spowodował, że siły i środki rosyjskiej armii zgromadzone w rejonie obwodu chersońskiego, na zachodnim brzegu Dniepru, bezkarnie wycofały się na przeciwległy brzeg i w głąb Rosji, a rosyjska armia, która w tym czasie utraciwszy zdolności ofensywne na lądzie, w warunkach nie oddziaływania bojowego, przechodziła do obrony na całym froncie działań w bezpośredniej styczności z ukraińską armią;

• we właściwym czasie wprowadzenie do bitwy walki drugich rzutów lub odwodów w celu potęgowania uderzeń i działań zaczepnych lub zwiększenia siły oporu i wykonywania zwrotów zaczepnych;
• tworzenie dogodnych warunków do wykonania uderzenia przez zaskoczenie zarówno co do nowych, dotąd nie stosowanych sposobów działania, jak i niekonwencjonalnego wykorzystania środków walki zwłaszcza dronów, amunicji krążącej i małej techniki bojowej;
• szybkie wyjście wojsk własnych w rejony zmieszczenia stanowisk startowych rakiet, stanowisk dowodzenia i rozmieszczenie środków walki radioelektronicznej;
• sprawne odtwarzanie zdolności bojowej wojsk i bezzwłoczne ich wykorzystanie do wykonania zaskakującego uderzenia w miejscu i czasie, w którym agresor się tego nie spodziewa;
• uprzedzenie agresora w opanowaniu dogodniejszych do działań wojsk własnych rejonów i obszarów, aby zająć korzystniejsze położenie wojsk w stosunku do niego.

Do podstawowych warunków zachowania ciągłości działań należą również: wysoki stopień wyszkolenia operacyjno-taktycznego dowódców i oficerów sztabu; nowoczesny rozproszony siecio-centryczny system dowodzenia oraz system rozpoznania oraz wywiadu zapewniający pełną świadomość poznawczą dowódców i oficerów sztabu wszystkich szczebli dowodzenia, gwarantujący im warunki niezbędne do podejmowanie decyzji w realnym czasie w dzień i w nocy.

Na ciągłość działań poważny wpływ wywiera umiejętne przekształcenie przez  dowódców i oficerów sztabu działań dziennych w nocne, bez specjalnych przerw, a wiem to i z własnego doświadczenia, które zdobywałem dowodząc  w czasie  ćwiczeń 8 pułkiem czołgów i 5 Dywizją Pancerną, a później, kiedy będąc zastępcą Szefa Sztabu  Generalnego kierowałem ćwiczeniami z wojskami Okręgów Wojskowych.

Sposobów praktycznego rozwiązania tego problemu może być wiele. Idealnym warunkiem przekształcenia natarcia dziennego w nocne, jest wprowadzenie do walki nocnej świeżych sił ze szczebla operacyjnego, które zastępują zmęczone całodziennym działaniem pierwsze rzuty.

W sytuacji wprowadzenia do bitwy świeżych sił (na przykład związku taktycznego) będą one rozwijać natarcie w warunkach nocnych przede wszystkim na tym kierunku, który rokuje uzyskanie powodzenia, a więc nie zawsze na kierunku głównego uderzenia, lub w rejonie zasadniczego wysiłku w obronie.

Wyniki działań nocnych powinny w konsekwencji zapewnić pomyślne wykonanie zasadniczego zadania, zazwyczaj w dniu następnym.

Istotne znaczenie dla ciągłości działań, jak dowodzą doświadczenia wojenne i prowadzone ćwiczenia z wojskami, mają kontrataki i przeciwuderzenia wykonywane w warunkach nocnych. Działania te prowadzone w tych warunkach pozwalają osiągać założone cele przy minimalnych stratach. Natomiast nocne zwroty zaczepne, prowadzone nawet niewielkimi siłami, wprowadzają w szeregi agresora chaos i poważne trudności  w zapewnieniu dogodnych warunków do działań ofensywnych w dniu następnym. Działania w warunkach nocnych można wykorzystywać, poza fizycznym i psychologicznym odziaływaniem, do wprowadzenia agresora w błąd co do rzeczywistych zamiarów w kolejnym dniu działań.

Doświadczenia historyczne, prowadzone ćwiczenia z wojskami w terenie uczą  a wojna w Ukrainie to potwierdza, że wojska operacyjne i wojska obrony terytorialnej, muszą być odpowiednio przygotowane, wyposażone i wyszkolone by prowadzić działania w nocy i żeby  zapewnić sobie w ten sposób zdolność do prowadzenia ciągłych  działań na polu walki. W tym celu można, a taką praktykę stosowałem dowodząc 5 Dywizją Pancerną, przygotowywać i szkolić wybrany oddział (brygadę) oraz wybrane pododdziały (bataliony) w pozostałych brygadach ogólno-wojskowych, do prowadzenia działań w nocy. Należy jednocześnie stosować zasadę, wobec wszystkich pododdziałów i oddziałów  związku taktycznego, że 1/3 zajęć i ćwiczeń taktycznych powinna być przeprowadzana w nocy, w miejscu stałej dyslokacji i podczas szkolenia na poligonie. 

Głębokość działań nocnych zależeć będzie od możliwości wydzielenia do ich  prowadzenia niezbędnych sił i środków, skutecznego obezwładnienia zasadniczych sił i środków, skutecznego obezwładniania zasadniczych elementów ugrupowania agresora oraz skutecznego wsparcia wojsk nacierających nocą. Ponadto poważny wpływ na skuteczność działań nocnych wywrą właściwości terenu, możliwości jego oświetlenia oraz przeciwdziałania ze strony agresora. 

Wojska prowadzące działania nocne powinny przynajmniej na godzinę przed świtem osiągnąć rubież, która zapewni im dogodne warunki do odparcia ewentualnych uderzeń zaczepnych agresora i stworzy głównym siłom sprzyjające warunki do działań dziennych.

Wojska, które prowadziły intensywną walkę w warunkach nocnych, powinny mieć warunki do przygotowania się do działań w dniu następnym (uzupełnienie strat, zapasów, usprawnienie sprzętu, odpoczynek ).

Przytoczone przykłady i sposoby zapewnienia ciągłości działań są na ogół proste. Polegają one na szerokim wykorzystaniu inicjatywy dowódców  szczebla taktycznego, gwarantują jednak stałe oddziaływanie na agresora, uniemożliwiając mu odtworzenie gotowości i zdolności bojowej.

Zatem idea organizacji i prowadzenia działań ciągłych zakłada dogodne w ugrupowanie operacyjne oraz bojowe przekształcenia natarcia w pościg, zwłaszcza po przejściu do kontruderzenia i  kontrofensywy - III Fazy Strategicznej Wojny Obronnej (ostatecznej).

Niezmiernie istotnym zagadnieniem w planowaniu i prowadzeniu działań ciągłych jest zachowanie ciągłości w logistycznym wsparciu wojsk. Obecnie problem ten jak pokazuje wojna w Ukrainie, nabiera coraz większego znaczenia i musi być traktowany jako jeden z najważniejszych w planowaniu każdej operacji, w której dąży się do zachowania ciągłości działań, zwłaszcza przy przekształcaniu działań dziennych w nocne i odwrotnie.

Poważny wpływ na zachowanie działań ciągłych będą miały różnego rodzaju  przeszkody terenowe, zwłaszcza wodne. We wszystkich sytuacjach, jak wynika z doświadczeń wojennych w Ukrainie, należy planować ich forsowanie z marszu oraz wykorzystywać desanty powietrzne i śmigłowcowe. W operacji obronnej przeszkody wodne będą naturalnym sprzymierzeńcem do hamowania natarcia lub pościgu agresora.

Zapewnienie prowadzenia ciągłych działań w dużej mierze zależy też od wiedzy, doświadczenia, wyobraźni, umiejętności podejmowania ryzyka, inicjatywy i pomysłowości dowódców i oficerów sztabu wszystkich szczebli dowodzenia. Jak dowodzą doświadczenia historyczne minionych wojen, prowadzonych ćwiczeń z wojskami oraz z toczącej się wojny w Ukrainie, nieoczekiwane i niejednokrotnie oryginalne decyzje dowódców, nawet na najniższych szczeblach dowodzenia, przyczyniały i przyczyniają do osiągnięcia sukcesów, zwłaszcza, gdy wyższy dowódca potrafił je umiejętnie wykorzystać, rozwijając ich powodzenie taktyczne w obszarze operacyjnym. Natomiast w sytuacji, gdzie cech tych brakowało zarówno u dowódcy, jak i jego sztabowi, działania bojowe kończyły się niepowodzeniem albo nikłymi wynikami.

Dlatego też w procesie szkolenia dowództw i sztabów, a szczególnie dowódców niższych szczebli, należy szczególną uwagę zwracać na zapewnienie im pewnej swobody działania, tak aby u szkolonego dowódcy  rozwijać i doskonalić umiejętności przejawiania inicjatywy, ryzyka oraz kreatywności w podejmowanych decyzjach i brania za nie odpowiedzialności. Istotnym w tym procesie jest także właściwe formowanie rozkazów i zadań bojowych, które według moich doświadczeń, są niejednokrotnie zbyt drobiazgowe, a nawet wykluczają inicjatywę wykonawczą podwładnego dowódcy i oficera sztabu.

Na pewno zadania stawiane podwładnemu muszą być jednoznaczne i precyzyjne. Nie mogą one jednak ograniczać swobody w wykazywaniu inicjatywy w sposobach wykonania zadań bojowych. Oczywistością jest, że każda inicjatywa podwładnego dowódcy i oficera sztabu nie powinna być sprzeczna z zamiarem bojowym przełożonego.

Dawanie większej swobody dowódcom i oficerom sztabu w planowaniu, organizowaniu i prowadzeniu działań bojowych w czasie ćwiczeń z wojskami w terenie  , będzie niewątpliwie czynnikiem sprzyjającym w wykazywaniu przez nich większej samodzielności i inicjatywy na polu walki. Zwiększy też ich odpowiedzialność za jakość wykonywanych zadań bojowych, za śmiałe stosowanie nowych sposobów działań. A to z kolei przekładać się będzie na zwiększenie ich efektywność w celu uzyskania przewagi nad liczebnie silniejszym agresorem. Działania podejmowane w ten sposób przez ukraińskich dowódców przeciwko rosyjskiej armii, a której dowódcy w hierarchicznym systemie dowodzenia, dowodzą nieudolnie, szablonowo i bez przejawiania inicjatywy, są tego ewidentnym przykładem.

W mojej opinii na temat ciągłości działań na polu walki, wymienione zostały tylko wybrane zagadnienia, których pomyślne rozwiązanie może zapewnić realizację tego istotnego kryterium zwycięstwa każdej armii w wojnie z agresorem, takim jakim jest i będzie Rosja oraz jej armia. Taka Rosja i jej armia jakie widzimy w realu toczącej się wojny w Ukrainie, były oraz są oczywistością i tą oczywistością będą, wbrew mitowi, który był o nich kreowany przez dwie dekady w naszej przestrzeni bezpieczeństwa oraz obronności .

Kolejnym istotnym wnioskiem o charakterze strategicznym jest potrzeba przywrócenia roli i znaczenia zdolności narodowego przemysłu zbrojeniowego w zapewnieniu wyprzedzającej ciągłości dostaw sprzętu wojskowego i amunicji dla sił zbrojnych. Tą fundamentalną rolę i znaczenie dla zagwarantowania ciągłości działań w wojnie z Rosją i jej armią na Euroazjatyckim Teatrze Działań Wojennych miał, ma i będzie miał przemysł obronny państw wchodzących w skład NATO i graniczących z Rosją, a w tym nie tylko jego możliwości produkcyjne w czasie pokoju, ale przede wszystkim w czasie kryzysu i wojny, które muszą być w trybie mobilizacyjnym (konwersji) każdego państwa  zwielokrotnione. Dotyczy to szczególnie produkcji amunicji artyleryjskiej i sprzętu bojowego, tak aby zapewnić siłom zbrojnym ciągłość działań w wojnie z Rosją.

Ważnymi również elementami zarówno w okresie planowania, organizowania , jak i prowadzenia działań ciągłych będą: przywidywania rozwoju sytuacji operacyjno-taktycznej; doskonalenie i odtwarzanie naruszonego współdziałania, synchronizacji i koordynacji prowadzonych działań z przemysłem obronnym i zachowanie  ciągłości logistycznego wsparcia oraz medycznego zabezpieczenia wojsk.

Zapewnienie ciągłości działań będzie więc zależało od realności planowania operacji i walki oraz nieustannego ich konfrontowania z celem i zamiarem naczelnego dowódcy sił zbrojnych, jak i własnym.