Daesh stosuje w Libii taktykę Kaddafiego

W celu pokazania podobieństw i różnic pomiędzy działaniami Daesh i libijskiego dyktatora, na początek warto zestawić główne elementy, stanowiące w obydwu przypadkach podstawę dla utrzymania aparatu represji i władzy/kontroli nad terenami w Libii. Jak zobaczymy, Daesh stosuje podobną taktykę, przy czym z uwagi na podstawy ideologiczne i dążenie do panowania na jak największym obszarze stanowi według komentatorów poważniejsze zagrożenie, niż Kaddafi. 

Strategia Daesh

Ataki terrorystyczne dokonywane przez Daesh, nigdy nie są przypadkowe, we wszystkich działaniach można dostrzec doskonałą organizację i strategiczny cel operacyjny. Strategia działania opiera się o podstawowe elementy, takie jak:

• wywoływanie psychozy i strachu
• sianie terroru
• wykorzystywanie dzieci i kobiet
• porwania
• opłacanie najemników, czy też bojowników z Zachodu,
• opłacanie „donosicieli”
• wykorzystywanie i wysyłanie swoich działaczy poza granice
• precyzyjne określenie kto jest wrogiem
• wykazanie związku kulturowego i religijnego
• chęć skłócenia ze sobą różnych grup etnicznych
• terror jako forma rządów,
• ograniczanie dostępu do mass mediów dla obywateli/mieszkańców rejonów pod panowaniem Daesh,
• bardzo silna propaganda medialna

Strategia Kaddafiego

Dla przypomnienia, do głównych działań taktycznych Muammara Kaddafiego wobec ludności cywilnej należało:

• używanie kobiet i dzieci jako żywych tarcz (działania Kaddafiego w mieście w Brega i Adżdabijja),
• wykorzystywanie bojowników z Zachodu – głównie z Europy Wschodniej,
• werbunek w Erytrei, Mali, Bangladeszu, Nigerii, Somalii, Czadu – najemnicy byli solidnie opłacani – otrzymywali około 30 tysięcy dolarów amerykańskich,
• szkolenie dzieci, które potem służyły w armii libijskiej jako najemnicy - w tym celu Kaddafi sponsorował domy dziecka w Afryce, które w rzeczywistości były ośrodkami szkoleniowymi,
• porwania,
• opłacanie „donosicieli”
• przesiedlenia mieszkańców Afryki subsaharyjskiej do Libii (niepokoje wśród rdzennych mieszkańców),
• opłacanie najemników (zapłata w postaci kobiet, narkotyków, ziemi, mieszkań)
• bezwzględne posłuszeństwo, inaczej terror, porwania członków rodziny,
• szerzenie nienawiści do Libijczyków,
• bardzo silna propaganda medialna,
• ograniczanie dostępu do mass-mediów dla obywateli/mieszkańców Libii,
• wzbudzanie i podsycanie konfliktów kulturowych i religijnych.

Analogie?

Analogii można doszukiwać się na wielu płaszczyznach, począwszy od kulturowej, społecznej, ekonomicznej, po militarną. Daesh stosuje na szeroką skalę „udoskonaloną” strategię Kaddafiego. Niemniej jednak działania tej organizacji terrorystycznej są dużo bardziej brutalne, ich wykonawcy pozbawieni są bowiem jakichkolwiek hamulców moralnych. Szerzenie strachu i terroru wśród ludzi przekroczyło jakiekolwiek mierzalne normy. Mimo wszystko, Muammar Kaddafi działał w sposób skryty i do opinii publicznej nie dostawały się niepochlebne informacje na jego temat. Libia była owiana tajemnicą, represje choć bardzo brutalne miały ograniczony zasięg. Z kolei działania Daesh dotyczą całej populacji i mają na celu zdominowanie wszystkich dziedzin życia, co jest charakterystyczne dla najgorszych systemów totalitarnych.

Ostanie doniesienia z Libii mówią o tym, że bojówki Daesh są w stanie zapłacić 1000 USD dla chętnych najemników z Nigerii. Niewiele, kiedy porówna się tą sumę „wynagrodzenia” za czasów Kaddafiego. Zmieniła się jednak skala zjawiska. Chętnych i walk jest coraz więcej, dlatego też „pensje” zaczęły maleć. Al-Kaida i Daesh, szczyciły się tym, że na przełomie 2013-2015 roku płaciły swoim bojownikom około 300-500 USD miesięcznie. Zmiana wynagrodzenia dla nowych bojowników może mieć różne przyczyny, które również warto przeanalizować. Z jednej strony może to oznaczać spadek popularności bojowników Daesh, albo po prostu ich brak. Do tego dochodzi wzrost popularności Al-Kaidy, która jest coraz silniejsza w tym rejonie lub też niechęć wobec nowych przybyszów i ich prawa. 

Strategia Daesh niezwykle przypomina działania byłego dyktatora. Można zaryzykować tezę, że bez względu na cel - podobne działania zawsze znajdą sobie entuzjastów wśród mieszkańców Afryki, z uwagi na niski poziom życia, brak perspektyw, przywiązania do państwa jako jedynego podmiotu, uprawnionego do używania siły itd. Istotną rolę odgrywa tutaj też ogólna słabość struktur państwowych, w wielu wypadkach systemowo niezdolnych do przeciwdziałania nielegalnym grupom zbrojnym, i to nawet na obszarach, które nie są objęte aktywnym konfliktem zbrojnym.

Na zakończenie należałoby postawić pytanie: Dlaczego Daesh  tak zależy na Libii i dlaczego zmienili taktykę działania wobec obszarów subsaharyjskich? Na początku trwania libijskiej rebelii udział i rola islamskich radykałów w strukturach militarnych miały charakter spontaniczny, jednak potem znaczna część ich aktywności była sterowana lub inspirowana przez samą Al-Kaidę oraz Daesh. Wiązało się to z narastającym stopniowo w centralnym kierownictwie Al-Kaidy zainteresowaniem falą rewolucji w krajach arabskich, zwłaszcza w Afryce Północnej, a Daesh na Bliskim Wschodzie.

Po objęciu przez Ajmana az-Zawahiriego funkcji emira Al-Kaidy, to zainteresowanie Arabską Wiosną ze strony „trzonu” Al-Kaidy przybrało formę wyraźnego poparcia i jawnego dążenia do wykorzystania rezultatów wydarzeń w regionie dla celów realizacji strategii ruchu islamistycznego. Nowe kierownictwo Al-Kaidy, w którym znalazło się kilku Libijczyków, stworzyło z tego regionu „dowództwa operacji zewnętrznych” Al-Kaidy, które operowało na pograniczu afgańsko-pakistańskim. Przedłużająca się wojna domowa w Libii stworzyła także dla północnoafrykańskich struktur islamistycznych, zwłaszcza tych powiązanych  z Al-Kaidą, szereg konkretnych korzyści operacyjnych, takich jak możliwość wejścia w posiadanie znacznych ilości uzbrojenia, czy też niemal nieograniczoną swobodę operowania na terytorium libijskim, stworzenia tam baz, magazynów uzbrojenia itp.

Z perspektywy islamistów atrakcyjne stało się również ukształtowanie terytorium Libii, charakteryzujące się skupieniem większości ludności i infrastruktury ekonomicznej kraju w pasie wybrzeża, przy niemal bezludnym, pustynnym i surowym klimatycznie interiorze na południu, graniczącym z równie niezamieszkanymi obszarami państw Sahelu i Afryki Wschodniej. Wraz z nasilaniem się rywalizacji o wpływy i pozycję polityczną w nowych władzach Libii, islamiści zaczęli odgrywać większą rolę polityczną.

Obecnie Libia jest postrzegana przez terrorystów jako bezpieczne miejsce, w którym bez trudu mogą tworzyć oddziały swych organizacji. Od grudnia ub. r. arabskie portale donoszą o wzroście aktywności bojówek islamskich wzdłuż libijskiego wybrzeża. Ponadto libijskie służby wywiadowcze informują, że najważniejsi dowódcy Daesh, wraz z kalifem. znajdują się właśnie w Libii. Potwierdza się czarny scenariusz wielokrotnie powtarzany przez Mohameda al-Dayri, ministra spraw zagranicznych Libii w rządzie w Tobruku, uznanym na arenie międzynarodowej: „Bojownicy Daesh nie zajęli jeszcze pól naftowych, ale obawiamy się, że mogą kontrolować odwierty już wkrótce […] Liderzy Daesh z Syrii i Iraku wydali polecenie wzmocnienia szeregów w Libii. Chcą, by Libia stała się ich bazą”.

Po kilku miesiącach od wypowiedzenia tych słów Daesh kontroluje większość obszarów rafinerii i sukcesywnie tworzy bazy na libijskim wybrzeżu. Niektórzy twierdzą, że bojownicy zdają sobie sprawę, że poniosą porażkę na Bliskim Wschodzie i mogą ewentualnie utworzyć nową "stolicę" kalifatu w Libii. Dlatego tak zależy im na nowych rekrutach z Afryki. Bojownicy Daesh zdobyli przyczółek pośród tej próżni władzy, kontrolują teraz nadmorskie miasta Syrta i Misrata. Obecnie prowadzą działania służące przejęciu kontroli nad kolejnym miastem Darna, leżącym na wschodzie kraju. 

Magdalena El Ghamari