Ukraina: Irańskie drony kamikaze w ogniu Gepardów, Szyłek i Os [ANALIZA]

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Gen. maj. Borys Kremieniecki jest attaché wojskowym ukraińskiej ambasady w Waszyngtonie i wypowiadał się na temat dostarczanych przez Iran systemów bezzałogowych, w tym amunicji latającej, podczas konferencji zorganizowanej przez Międzynarodowy Instytut Studiów Strategicznych. Zgodnie z jego słowami, cytowanymi przez Defense News, co najmniej 6-10 maszyn pada codziennie łupem ukraińskiej obrony przeciwlotniczej, dla której nie stanowią wyzwania maszyny rodziny Shahed. Są one relatywnie powolne, poruszają się prostymi trasami i ze względu na zastosowany silnik są słyszalne z bardzo daleka.

Łatwe zwalczanie, problem ilości

Do niszczenia irańskich maszyn są wykorzystywane przede wszystkim artyleryjskie systemy przeciwlotnicze ZSU-23-4 Szyłka uzbrojone w poczwórne armaty automatyczne kalibru 23 mm oraz przybyłe z Niemiec systemy samobieżne Gepard uzbrojone w dwie armaty 35 mm. Przydają się również przeciwlotnicze wyrzutnie rakiet 9K33 Osa, których rakiety są znacznie tańsze niż np. systemów S-300 czy Buk, gdyż jest to prosty pocisk krótkiego zasięgu. Wyrzutnia Osa jest natomiast wyposażona w radar, samodzielna w działaniu i wysoce mobilna dzięki podwoziu kołowemu.

Mimo wysokiej skuteczności zwalczania maszyn Shahed-131 i Shahed-136, problemem jest ich liczba. Codziennie wykrywanych jest co najmniej kilkanaście a w dniu 10 października Rosjanie użyli dziesiątków egzemplarzy odpalanych zarówno z terytoriów okupowanych jak też z Białorusi. Problemem są też cele. Rosjanie na froncie próbują wykorzystywać je do rażenia szczególnie ważnych celów, w tym poszukiwania wyrzutni HIMARS. W atakach masowych celem są obiekty infrastruktury i inne cywilne obiekty w miastach.

Należy też pamiętać, że wymienione wcześniej systemy lufowe mają zasięg skutecznego ognia sięgający 2 km w przypadku 23 mm armat Szyłki i do 5 km w przypadku 35 mm Gepardów. Dla wyrzutni Osa jest to od 8 do kilkunastu kilometrów, zależnie od użytych rakiet. Są to systemy krótkiego i bardzo krótkiego zasięgu stosowane do obrony wojsk w ruchu lub punktowych celów, natomiast Ukraina nie posiada ich dość, aby zabezpieczyć skutecznie miasta, elektrownie i inne cele cywilne które padają łupem irańskich maszyn i pocisków manewrujących na obszarze niemal całego kraju.  

Irańska amunicja krążąca – prosta i skuteczna

Analiza zdobytych przez Ukrainę egzemplarzy irańskich bezzałogowców uderzeniowych obu typów wskazuje, że mimo dość prostej konstrukcji i układów elektronicznych opartych na komercyjnych, cywilnych elementach i systemach, posiadają one kilka ciekawych rozwiązań.

Mniejszy Shahed-131 przenosi kilkunastokilogramową głowicę i wyposażony jest w cywilny GPS oraz bardzo prosty układ nawigacji inercyjnej, który uruchamia się w przypadku braku sygnału satelitarnego. Maszyna po prostu leci prosto aż do wcześniej wyznaczonego punktu, co powoduje rozrzut zależny m. in. od wiatru i odległości od celu. Jednak po odzyskaniu sygnału automatycznie koryguje swoją pozycję i kurs.

Nieco większy i nowszy Shahed-136 oprócz wymienionych rozwiązań, co było pewnym zaskoczeniem, wykorzystuje cywilne łącza satelitarne systemu Iridium. Pozwala to na wymianę informacji i zmianę wyznaczonego celu podczas lotu. Przepustowość tych łączy nie jest na tyle duża, aby zapewnić stałą wymianę danych, tak więc dron ten może razić jedynie cele stacjonarne wskazane pozycją GPS.

Jak ochronić miasta i infrastrukturę

Wymienione rozwiązania powodują, że nie są to zbyt skuteczne systemy do zwalczania celów wojskowych, przynajmniej ruchomych, takich jak jednostki artylerii czy wybrane pojazdy. Irańskie drony kamikaze nadają się jednak bardzo dobrze do zmasowanych, saturacyjnych ataków na cele stacjonarne. Istnieje duże ryzyko, że porażone zostaną przypadkowe cele w otoczeniu, a głowice o masie maksimum 25-30 kg nie zapewniają wielkiej skuteczności, ale z pewnością są dostateczne do niszczenia infrastruktury krytycznej, takiej jak sieci energetyczne, elektrownie, rafinerie czy zakłady i magazyny cywilne.

Dodatkowo w przypadku takich celów niecelowe jest zakłócanie systemów nawigacyjnych i inne „nowoczesne" środki niekinetycznego eliminowania bezzałogowców. Najbardziej skuteczne jest zestrzelenie maszyn Shahed-136 i Shahed-131 zanim znajdą się w obszarze gęsto zaludnionym czy w poza perymetrem instalacji krytycznych. Wymaga to jednak ogromnego nasycenia środkami obrony przeciwlotniczej krótkiego i bardzo krótkiego zasięgu, którymi Ukraina nie dysponuje. Ponieważ drony kamikaze są stosowane równocześnie z pociskami manewrującymi do realnego zabezpieczenia np. Kijowa potrzebny jest nie tylko system ich eliminacji, ale też system kierowania ogniem i dowodzenia, który będzie skutecznie klasyfikował cele zgodnie z ich charakterystyką lotu, zagrożeniem i spodziewanym miejscem trafienia.

Szczególnie przydatne byłyby na przykład systemy obrony powietrznej Iron Dome produkcji izraelskiej, które opracowano właśnie do zwalczania zmasowanych ataków z użyciem różnych typów uzbrojenia. Dlatego system wykorzystuje wyrzutnie z dużą liczba pocisków o relatywnie niewielkim zasięgu, które mogą być jednocześnie naprowadzane na wiele celów i w razie potrzeby przekierowane na te o większym znaczeniu.

Obecnie Ukraina oczekuje na dostawy nowoczesnych systemów przeciwlotniczych Aspide z Hiszpanii, Iris-T z Niemiec oraz norwesko-amerykańskich NASAMS. Wszystkie one mogą zwalczać zarówno rosyjskie pociski manewrujące jak i amunicje krążącą, ale niestety nie posiadają żadnego jednolitego systemu dowodzenia, który by je łączył w jednolitą „kopułę ochronną". Warto natomiast zaznaczyć, że Wołodymyr Zełeński przez wiele miesięcy mówił o potrzebie wsparcia właśnie tego typu nowoczesnymi systemami, aby zabezpieczyć miasta przed terrorystycznymi atakami rosyjskich rakiet i lotnictwa. Wydarzenia z 10 października mogą stać się impulsem przełamującym dotychczasowy opór w tej kwestii, podobnie jak w zakresie dostaw pocisków balistycznych. Są to jednak złożone kwestie, dotyczące zarówno bezpieczeństwa jak i polityki międzynarodowej.