Charkowska wojna na wyczerpanie. Rosja przełamie obronę Ukrainy?

O rosyjskiej ofensywie w obwodzie charkowskim było głośno w maju bieżącego roku, kiedy to jednostki rosyjskie przekroczyły granicę z Ukrainą, a lufy ich czołgów zostały skierowane na Charków oraz Wołczańsk. Operacja ta zakończyła się fiaskiem, a Rosjanie nie podeszli na przedpole Charkowa oraz utknęli we Wołczańsku. Tymczasem niepokojąco dla Ukraińców rozwija się sytuacja we wschodniej części obwodu charkowskiego nad rzeką Oskoł. Przyczyną tego stanu rzeczy jest wyczerpanie wojną, a także konieczność przerzucania wojsk na inne odcinki linii frontu.

W majowej ofensywie udział wzięło nawet do 30 tys. żołnierzy wroga.. Mimo to sukcesy Rosjan były mocno ograniczone, jeśli o jakichkolwiek sukcesach można w ogóle mówić, biorąc pod uwagę, że celem ofensywy było utworzenie nadgranicznej 15-kilometrowej strefy buforowej. Uderzenie pod dowództwem generała pułkownika Aleksandra Łapina zostało poprowadzone na dwóch kierunkach – bezpośrednio na Charków przez Łypce oraz na Wołczańsk. Na pierwszej osi Rosjanie zajęli osiem przygranicznych wiosek i po przebyciu 8 km ponieśli klęskę w boju o Łypce, co całkowicie zatrzymało dalsze postępy w kierunku Charkowa. Co więcej, siły agresora w okresie letnim musiały mierzyć się z kontratakami ukraińskimi i walczyły o utrzymanie skromnego stanu posiadania.

Wołczański pat

Również bardzo ograniczone postępy zanotowano pod Wołczańskiem. Tam Rosjanie zajęli zaledwie cztery wioski, niemniej cały trzon sił inwazyjnych skierował się do Wołczańska. Po początkowym szybkim zajęciu północnych obrzeży (przed wojną niemal 18-tysięcznego miasteczka) Rosjanie natknęli się na niezwykle silny opór w centralnej części Wołczańska. Bitwy uliczne były niezwykle krwawe, a kosztem przesunięcia linii frontu o kwartał ulic były setki ofiar.

W toku zażartej batalii, 19 czerwca Rosjanie zdołali zająć wołczańską fabrykę kruszyw. To ważny obiekt położony w środkowej części Wołczańska na rzeką Wołczja. Przejęcie fabryki jest bardzo ważne dla obu stron bitwy, gdyż kontrola nad nią jest niczym opanowanie centralnych pól szachowych na początku rozgrywki. Dzięki zajęciu fabryki Rosjanie z początkiem lipca zaczęli przekraczać rzekę Wołczja i objęli kontrolą zrujnowany walkami stadion miejski, leżący po drugiej stronie rzeki. Dalsze postępy w kierunku silnie bombardowanych południowych części miasta zostały zatrzymane, z uwagi na to, że siły najeźdźców nie zdołały skutecznie oflankować fabryki kruszyw. W efekcie tego na wąskie gardło zaczęli nacierać Ukraińcy, którzy z końcem lipca otoczyli wspomniany obiekt oraz zdobycze w pobliżu rzeki Wołczja.

1 sierpnia Rosjanie wycofali się ze stadionu miejskiego i wzmocnili garnizon fabryki, przez co pierścień oblężenia został zaciśnięty. W kolejnych tygodniach walk Rosjanie przedzierali się z północnych dzielnic na teren przedsiębiorstwa w celu zaopatrywania walczących jednostek, co tylko potęgowało straty obrońców oraz brygad szturmowych ich aprowizujących. Oddziały rosyjskiego 79. pułku Strzelców Zmotoryzowanych odnotowały w czasie walk o zakład przypadki dezercji z powodu słabego zaopatrzenia i dużych strat. W schyłkowej fazie walk, fabryki broniło 80 Rosjan, którzy ostatecznie zostali pozbawieni pomocy z zewnątrz.

Wedle dowódcy jednostki „Stugna” - specjalnej jednostki ukraińskiego wywiadu wojskowego (HUR) - o pseudonimie „Linux”, oblężeni żołnierze z uwagi na ekstremalne warunki jedli mięso bezdomnych psów (co przyznali sami pojmani obrońcy), a nawet miało dochodzić wśród nich do aktów kanibalizmu wobec szczątków poległych rosyjskich żołnierzy. Ostatecznie 24 września Ukraińcy odbili warownię, pozostawiając przy życiu zaledwie 20 oblężonych żołnierzy, którzy dostali się do niewoli. Reszta zginęła podczas walk, popełniła samobójstwo z uwagi na brak pomocy medycznej lub zginęła w czasie próby ucieczki z fabryki.

Setki bezsensownych śmierci poniesionych podczas bitwy o fabrykę, ani na chwilę nie zdławiły ambicji rosyjskiego dowództwa. Wiadomość o odbiciu fabryki kruszyw przez Ukraińców nie zdążyła jeszcze okrzepnąć, a Rosjanie 30 września przystąpili do ponownej walki o wytwórnię kruszyw. Kontratak okazał się skuteczny, gdyż po ośmiu dniach zmagań Rosjanie ponownie przejęli kontrolę nad fabryką, co zostało udokumentowane w najnowszych nagraniach. Sytuacja obrońców fabryki będzie jednak znowu trudna, w zasadzie jest ona analogiczna do tej z lata. Ukraińcy będą z pewnością usiłowali ponownie wziąć załogę obiektu w oblężenie, a liczba ofiar, ze względu na brak możliwości ewakuacji i problemów z udzielaniem pomocy medycznej, będzie lawinowo rosnąć.

Tłem batalii o fabrykę jest kompletnie zrujnowane miasto. Na południowe dzielnice codziennie spadają lotnicze bomby kierowane rodziny KAB i podobne. 2 października strona rosyjska poinformowała, iż po raz pierwszy na terenie Ukrainy zrzucono potężną bombę termobaryczną ODAB-9000. Wątpliwości w tym zakresie zgłosił Kijów, który stwierdził iż nie zarejestrowano wówczas nad Wołczańskiem nośników bomby, a więc bombowców Tu-160, Tu-95 czy Tu-22M3. Należy podkreślić, iż ODAB-9000, którą uważa się za najpotężniejszą rosyjską bombę termobaryczną, jest zrzucana bezpośrednio nad celem, a rodziło by to wielkie ryzyko dla rosyjskiego lotnictwa w realiach bitwy miejskiej. Bomba termobaryczna ODAB-9000 jest zdolna do spowodowania rozległych zniszczeń na dużym obszarze. Niemniej, w ocenie strony ukraińskiej na Wołczańsk w październiku zaczęły spadać bomby termobaryczne ODAB-1500.

Rosyjskie natarcia nad Oskołem poważnym zagrożeniem dla Ukraińców

Minęły właśnie dwa lata od spektakularnej ofensywy w obwodzie charkowskim, w efekcie której Ukraińcy wyparli Rosjan nie tylko spod Charkowa, ale niemalże z całego obwodu charkowskiego, części obwodu ługańskiego i donieckiego, odbijając w ekspresowym tempie ponad 12 tys. km².

Po ofensywie na długie miesiące front na granicy obwodu charkowskiego oraz ługańskiego był w dużej mierze statyczny, obfitujący w liczne walki pozycyjne. Z jednej strony Ukraińcy próbowali akcji zaczepnych w kierunku Kremiennej, a z drugiej strony Rosjanie dokonywali rajdów w okolicach rzeki Żerebec, a także łuku kupiańskiego, jednak postępy atakujących były minimalne i zazwyczaj neutralizowane, jak choćby natarcie rosyjskie spod Rajhorodki w kierunku Borowej latem 2023 r.

Sytuacja na korzyść Rosjan zaczęła się przechylać latem bieżącego roku i jest ona związana z równolegle toczoną ofensywą w kierunku Pokrowska. Ukraińcy w celu obrony ziem w obwodzie donieckim przerzucili część rezerw broniących pozycji w obwodzie charkowskim w widłach rzeki Żerebec oraz Oskoł. W efekcie tego codzienne szturmy na całym odcinku frontu, które dotychczas nie przynosiły żadnych efektów, zaczęły skutkować z początkiem lipca zdobyczami terytorialnymi. Z czasem wykształciło się pięć głównych osi, na których Rosjanie notują pewne postępy.

Idąc od południowych granic obwodu charkowskiego i trójstyku obwodu charkowskiego, donieckiego i ługańskiego, Rosjanie nacierając z przedpola Kreminnej do 23 września zdołali wyprzeć Ukraińców ze wschodniego brzegu rzeki Żerebec, zajmując jednocześnie wschodnią część Newskiego – wcześniej silnie ufortyfikowanej miejscowości, która przetrwała długie miesiące w czasie których grupy szturmowe dokonały dziesiątków ataków. Natomiast już w lipcu od strony północno-wschodniej Rosjanie weszli na teren, również dotychczas silnie bronionej Makijiewki, leżącej również nad rzeką Żerebec. Przerzucenie wojsk ukraińskich pod Donieck, a także niewątpliwe problemy kadrowe Sił Zbrojnych Ukrainy skutkują osłabieniem dotychczas skutecznie bronionych miejscowości. 18 września siły agresora zdołały zająć całą lewobrzeżną część Makijewki, a tydzień później przeprawiły się na zachodni brzeg tak by 29 września zająć całkowicie miejscowość. Obecnie Rosjanie poruszają się na zachód od rzeki Żerebec w kierunku kolejnych miejscowości, obejmując kontrolą okoliczne wzniesienia terenu.

W dniach 30 września – 1 października na wysokości Swatowego ruszyło natarcie spod Andrijiwki w kierunku Wysznewego, które jest obecnie areną walk między stronami konfliktu. Również we wrześniu spod Kuzemiwki ruszyło natarcie na Stelmachiwkę, która od czasu ukraińskiej kontrofensywy charkowskiej przetrwała ponad setkę szturmów w wykonaniu małych grup bojowych. Tym razem Rosjanie, wykorzystując okoliczności, o których mowa wyżej, zajęli tę miejscowość ostatecznie 7 października.

Najsilniejsze uderzenie wyprowadzono na wysokości Piszczanego i ma ono największe znaczenie dla losów tego regionu. Mianowicie już z początkiem lipca ruszyły ataki spod drogi P-07 w kierunku Piszczanego, a celem operacji jest dojście do brzegów rzeki Oskoł i rozdzielenie zgrupowania ukraińskiego na wschodnim brzegu Oskołu na dwie części, przy czym północne zgrupowanie znajdzie się we faktycznym kotle, a to ze względu na zniszczenie mostów na rzece przez rosyjskie lotnictwo jeszcze we wrześniu 2023 r.

Zniszczona infrastruktura drogowa nie została tam odbudowana, a zaopatrzenie przez rzekę Oskoł organizowane jest na zasadzie przepraw tymczasowych lub drogą okrężną przez Izium. Niemniej przesunięcie linii frontu pod rzekę Oskoł doprowadzi do groźnej i analogicznej sytuacji jak na rzece Sejm w obwodzie kurskim, gdzie Ukraińcy niszczyli nieustannie nowo powstałe przeprawy pontonowe.

Samo Piszczane zostało zajęte stosunkowo szybko, padło już 20 lipca. Jednak Ukraińcy zdając sobie sprawę z grożącego widma rozdzielenia zgrupowania rzucili do obrony rzeki Oskoł dodatkowe środki. Przez cały sierpień i wrzesień na zachodnim przedpolu Piszczanego trwały zacięte walki, w czasie których Rosjanie przesunęli linię frontu - tylko i aż - o niespełna pięć kilometrów. Bliskość rzeki Oskoł sprawia, iż każdy kilometr ma znaczenie z punktu widzenia teatru działań. Ostatecznie najeźdźcy podeszli pod wioski Hluszkiwka, Kolisnykiwka oraz Kruhlakiwka, leżące 15 km na południe od Kupiańska.

26 września rosyjskie grupy zmechanizowane liczące ok. 50 czołgów, bojowych wozów piechoty i transporterów opancerzonych dokonały szturmu na wioski celem rozbicia ich obrony oraz osiągnięcia rzeki Oskoł. Siły ukraińskie odparły atak głównie za pomocą dronów uderzeniowych, dziesiątkując kolumnę pancerną wroga. W dniach 3-5 października ponowiono szturm, w efekcie którego napastnicy weszli na teren Hluszkiwki i Kolisnykiwki, jednak dotąd nie zdołali ich zdobyć. Trzecia z wiosek została obroniona, a na terenie dwóch pierwszych trwają zacięte walki, których stawką jest utrzymanie kontroli nad wschodnią częścią Kupiańska oraz jego przedpola.

Piątą osią natarcia jest bezpośrednie przedpole Kupiańska na tzw. łuku kupiańskim. Już od jesieni 2022 r. kością w gardle Rosjan była miejscowość Synkiwka, zwana również Wuhłedarem północy. Nie bez przyczyny, gdyż Synkiwka przetrwała niezliczone rajdy i szturmy Rosjan, którzy ponosili tam druzgocące klęski, a las okalający miejscowość usiany jest trupami żołnierzy najeźdźcy. Fatalna passa Rosjan została przełamana 30 sierpnia, kiedy to pod naporem Ukraińcy opuścili Synkiwkę, umacniając tym samym Petropawliwkę, leżącą w bezpośrednim sąsiedztwie Kupiańska. Póki co obrona Petropawliwki jest skuteczna, bo Rosjanie we wrześniu przeprowadzili tam kilka nieudanych skoordynowanych ataków.

Niemniej losy Petropawliwki, jak i wschodniego Kupiańska zależeć będą od toczącej się bitwy o wioski Hluszkiwka oraz Kolisnykiwka, to przez nie przebiega jedyna droga zaopatrzeniowa z południa. Kolejne dni dadzą nam odpowiedź czy Ukraińcy będą w stanie skutecznie bronić swoich pozycji przed wpadnięciem w kocioł pod Kupiańskiem. Analogiczna sytuacja w obwodzie kurskim pokazuje, iż mimo coraz trudniejszej sytuacji na poszczególnych odcinkach frontu, Ukraińcy mają jeszcze zdolności obronne pozwalające przeciągać poszczególne zmagania w czasie. Niemniej pytanie brzmi, jak długo Ukraińcy będą w stanie toczyć wojnę na wyczerpanie?

Autor: Artur Rosiński