Szojgu: rosyjska armia po reformach w stałej gotowości

W pierwszym od siedmiu lat długim wywiadzie, jakiego udzielił dla portalu mk.ru minister obrony Federacji Rosyjskiej, Bohater Rosji, generał armii Siergiej Szojgu Szojgu starał się pokazać, jako osoba, która nie dąży do wojny. Już w pierwszym zdaniu minister wyjaśnił, że „wojna jest okropną rzeczą”. Wskazał przy tym na swoje osobiste doświadczenia z 1992 r. To właśnie wtedy otrzymał bowiem rozkaz utworzenia sił pokojowych w Osetii Południowej podczas konfliktu osetyjsko-gruzińskiego, który był pierwszą wojną na terytorium byłego Związku Radzieckiego.

Dziś armia nie jest już "chorym członkiem” rosyjskiego społeczeństwa i nie jest przedmiotem kpiny ze strony obcokrajowców. Dziś armia rosyjska odzyskała szacunek - zarówno od przyjaciół, jak i od potencjalnych i realnych wrogów

Jednak według Szojgu, żeby wojna nie wybuchła, rosyjska armia „musi być bardzo silna, dobrze uzbrojona i wyposażona oraz, co najważniejsze, gotowa wewnętrznie do obrony swojej ojczyzny”. To właśnie dlatego w 1999 roku, po tragicznych wydarzenia w Dagestanie i wojnie z Czeczenią, miały się rozpocząć pierwsze, reformatorskie działania ówczesnego premiera, a później prezydenta Rosji Władimira Putina. Kolejnym etapem przyspieszającym reformy była według Szojgu wojna z Gruzją w 2008 roku. W opinii Szojgu wydarzenia te wyglądały następująco: „zdradziecki atak wojsk gruzińskich na Osetię Południową, śmierć żołnierzy naszych sił pokojowych pod ostrzałem gruzińskich Gradów oraz reakcja grupy wojsk rosyjskich, która zmusiła Gruzję do pokoju”.

To właśnie wtedy podjęto decyzję o opracowaniu oraz sfinansowaniu nowego państwowego programu zbrojeniowego, który cały czas jest osobiście nadzorowany przez prezydenta Putina. Rosjanie podeszli do całej sprawy kompleksowo i systemowo, zajęli się bowiem zarówno dostawami nowoczesnej broni, jak i szkoleniem profesjonalnego personelu. Przed każdym działaniem dokonywano najpierw analizy obecnych i przyszłych zagrożeń, a także możliwości armii w zakresie ochrony przed nimi Rosji. Efektem tych prac było opracowanie szeregu dokumentów programowych, w tym przede wszystkim planu obrony Federacji Rosyjskiej.

Ale reforma nie polegała jedynie na wprowadzaniu nowego sprzętu. W Rosji zmieniono bowiem także podejście do żołnierzy. Znaczącą zmianą w rosyjskich uwarunkowaniach było np. zrezygnowanie z onuc, wprowadzenie mopów z wiadrami jak również wydawanie posiłków w systemie „bufetowym”. O ogromnej skali tych przedsięwzięć może świadczyć fakt, że tylko w ciągu jednego roku postanowiono zainstalować w koszarach prawie 35 tysięcy pryszniców, 16 tysięcy pralek i 21 tysięcy odkurzaczy. Dało to zamówienia rosyjskim przedsiębiorstwom i pracę dla wielu ludzi. W Rosji zakupiono np. zupełnie nowe, wygodniejsze i wykonane z nowoczesnych materiałów umundurowanie polowe dla całej armii.

Uruchomiono również intensywny program szkolenia wojsk. Obecnie poligony są zajęte w 80%. Zwiększono przydział amunicji na treningi pięciokrotnie, tak więc żołnierze są ostrzelani i przygotowani do faktycznego wykorzystania uzbrojenia. Chcąc sprawdzić faktyczną gotowość wojsk Rosjanie zmienili system kontroli jednostek wojskowych. Standardem stało się niezapowiedziane i nagłe kontrolne podnoszenie gotowości bojowej od poziomu batalionu, poprzez armię do okręgu wojskowego. O planach przeprowadzenia takich działań wiedzą obecnie tylko trzy osoby: minister obrony, szef sztabu generalnego oraz osoba, która zaplanowała kontrolę. To wszystko odbywa się w całkowitej tajemnicy i w obcym dla danej jednostki terenie (a nie na poligonach dobrze znanych i znajdujących się najbliżej) po to, by określić rzeczywisty stan wyszkolenia żołnierzy i przygotowania wojsk do działań.

Szojgu przyznał się, że „kiedy przeprowadziliśmy pierwszą, nagłą kontrolę, podnieśliśmy dziesiątki tysięcy ludzi w całym kraju i przenieśliśmy ich wraz ze standardowym sprzętem na bardzo duże odległości, na nieznane poligony” to „żadna z tych jednostek wojskowych, podkreślam raz jeszcze, żadna nie otrzymała oceny zadowalającej”. Według ministra po tych kilku latach wysiłków rosyjska armia stała się armią stałej gotowości bojowej.

Równolegle z transformacją samego wojska ministerstwo obrony na polecenie prezydenta Putina rozpoczęło program modernizacji rosyjskich sił zbrojnych i kompleksu wojskowo-przemysłowego – program, którego celem ma być podniesienie poziomu wyposażenia żołnierzy w nowoczesne uzbrojenie do 70 procent, zwiększając ten poziom od 2012 roku prawie czterokrotnie. Ważnym elementem tego procesu było utworzenie Krajowego Centrum Zarządzania Obroną Narodową, które „monitoruje postępy w zakresie obrony państwa oraz realizację zadań bojowych i wspiera działania za pomocą zaawansowanego, zautomatyzowanego systemu”.

Konflikt syryjski motorem napędowym zmian w armii

Konflikt syryjski był według Szojgu bardzo ważny dla sposoby modernizacji rosyjskiej armii. Minister zaznaczył, że w Syrii Rosjanie nie walczyli „z grupą fanatycznych i prymitywnych bojowników, ale „z największą, wielotysięczną organizacją terrorystyczną – a dokładniej z systemem”. Jest ona uzbrojona „w setki czołgów, systemy rakietowe ognia salwowego, pojazdy opancerzone i setki tysięcy ton amunicji, które zostały przejęte z armii Iraku i Syrii w poprzednich latach i wykorzystuje setki wyszkolonych zamachowców-samobójców” Organizacja ta według rosyjskiego ministra „cieszyła się poparciem poszczególnych krajów zainteresowanych niestabilnością regionu”, korzystała z „najbardziej zaawansowanej technologii, w tym sprzętu łączności i sprzętu wywiadowczego, miała dobrze funkcjonujący międzynarodowy system ewakuacji rannych oraz mechanizm zbierania podatków na okupowanych terytoriach, czerpała zyski z handlu ropą (uzyskując z niego dziennie dochód w wysokości 5 milionów dolarów) i wspierała na własny użytek czarny rynek w celu wymiany artefaktów”.

Szojgu przyznał się, że w Syrii Rosjanie nauczyli się walczyć w zupełnie nowy sposób. Wskazał przy tym wyraźnie na siły powietrzne. Prawie 90% całego personelu latającego w lotnictwie myśliwskim, armijnym, szturmowym, dalekiego zasięgu oraz transportowym uczestniczyło bowiem w kampanii syryjskiej. Część z pilotów miała na swoim kącie nawet 150-200 lotów bojowych.

Przeorganizowano również system wsparcia logistycznego. Dzięki temu były okresy, gdy do Syrii dostarczano dziennie dwa tysiące ton różnego rodzaju ładunków. „Przez Syrię przeszli dowódcy pułków, brygad, dywizji, armii, okręgów wojskowych, szefowie organów centralnych administracji wojskowej ministerstwa obrony, a także kadra nauczycielska prawie wszystkich wyższych uczelni wojskowych”. Szojgu zwrócił też uwagę, że w syryjskim konflikcie Rosjanie po raz pierwszy użyli bojowo lotniskowiec.

Na bazie tych doświadczeń prezydent Putin miał wydać bezpośrednie polecenie „udoskonalenia lub ulepszenia niektórych cech wybranych rodzajów broni”. Wśród nich Szojgu wymienił: rakiety manewrujące systemu „Kalibr”, uzbrojenie lotnictwa dalekiego zasięgu oraz okręty podwodne. W przypadku „Kalibrów” zmiany polegały przede wszystkim na skróceniu czasu wprowadzania danych o celach do rakiety, a obecnie trwa proces skracający czas przesyłania tych danych od zewnętrznych źródeł informacji do systemu rakietowego.

Na podstawie wniosków z działań syryjskich „około 300 rodzajów broni zostało zmodyfikowanych” a dwanaście rodzajów – uznanych wcześniej za perspektywiczne – zostało zdjętych z uzbrojenia i zaprzestano ich produkcji.

Ocena zagrożeń w najbliższej przyszłości?

Na prośbę dziennikarza portalu MKRU minister Szojgu w swoim wywiadzie ocenił prawdopodobieństwo uczestnictwa Rosji w konflikcie zbrojnym na pełną skalę w najbliższej przyszłości oraz w jakich strategicznych obszarach widzi największe zagrożenie w najbliższej przyszłości. Według niego na dzień dzisiejszy nie ma mowy o wojnie na pełną skalę, ponieważ „wszystkie ryzyka i konsekwencje, jakie pociąga za sobą taki konflikt zbrojny są oczywiste dla wszystkich” cytując przy tym powiedzenie: „Nie wiem, jaka będzie trzecia wojna światowa. Ale wiem na pewno, że będzie ostatnią”.

Szojgu jednak podkreślił, że liczba zagrożeń dla Rosji wcale się nie zmniejsza. Przypomniał, że „Stany Zjednoczone wycofały się już z dwóch ważnych traktatów o kontroli broni jądrowej”, że trwa dyskusja w USA nad przedłużeniem nadal trwającego traktatu START-3. Ma to powodować, że świat staje się coraz bardziej nieprzewidywalny i mniej bezpieczny, a na obecnym poziomie informatyzacji i automatyzacji istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia błędów w systemie kontroli broni. Dlatego według Szojgu najważniejszy priorytet ma obecnie zapewnienie bezpieczeństwo informacji.

Rosyjski minister nie wierzy natomiast w możliwość wybuchu bezpośredniego starcia militarnego między armiami Rosji i Ukrainy. Wyraził przy tym nadzieję, że „naród ukraiński i ukraińskie władze mają wystarczającą wolę, siłę i zdolność do ochłodzenia tych gorących głów” (wskazując na ukraińskich ekstremistów) oraz „że wraz z narodem ukraińskim będziemy żyć w pokoju i dobrym sąsiedztwie”.

Takim przykładem pozytywnej zmiany w stosunkach sąsiedzkich jest dla Szojgu Turcja, której siły zbrojne jeszcze w listopadzie 2015 roku zestrzeliły rosyjski samolot bombowy Su-24. Obecnie „Rosja i Turcja mają wspólne interesy oraz wspólne zagrożenia w postaci hordy terrorystów. Z tak powszechnymi zagrożeniami, jak pokazuje praktyka, lepiej walczyć razem”. W ogóle cały konflikt syryjski jest dla Szojgu przykładem „współdziałania ponad podziałami”. Rosjanie są nowiem w Syrii cały czas w stałym kontakcie z amerykańskimi, tureckimi i izraelskimi siłami zbrojnymi.

Przyszłość pod znakiem dalszych zmian w rosyjskich siłach zbrojnych

Reforma wojskowa w Rosji jednak nadal będzie trwała wraz z ciągle zmieniającym się światem. Szojgu oskarżył przy tym kraje zachodnie o stworzenie „wzorców i algorytmów obalania wszelkich niewygodnych dla nich organów prawnych w dowolnym kraju pod hasłem promowania demokracji”. Jako przykład wskazał Jugosławię, Irak, Afganistan oraz Libię. Minister zaznaczył, że to nie Rosja, jak twierdzą kraje zachodnie, prowadzi prawdziwe wojny hybrydowe, ale właśnie kraje zachodnie. „Teraz, na przykład, pozostawiając Afganistan w opłakanym stanie, Amerykanie pilnie robią zamieszanie w Wenezueli - także oczywiście ze względu na triumf demokracji”.

Szojgu pochwalił się przy tym, że pomimo iż amerykański budżet wojskowy jest dziesięć razy większy niż rosyjski to Rosja nadal skutecznie przeciwstawia się Stanom Zjednoczonym starając się jednak nie konkurować z Amerykanami we wszystkich dziedzinach. Szojgu przypomniał np. że duża część budżetu wojskowego USA idzie na utrzymanie baz „rozproszonych po całym świecie”, których jest ponad 170. „Same koszty operacji USA w Afganistanie są prawie równe naszemu rocznemu budżetowi obronnemu”. Podobne środki są według Szojgu wydawane na grupy lotniskowcowe, których Rosja nie potrzebuje ponieważ „nie zamierzamy nikogo atakować”.

Budżet wojskowy (umiejscawiający Federację Rosyjską na siódmym miejscu na świecie) jest za to wydawany na przygotowanie się do odparciu ataku na terytorium Rosji, co ma być „nieporównywalnie tańsze i bardziej skuteczne”. Szojgu nie zgodził się przy tym z opinią innego członka rosyjskiego rządu - obecnego szefa Izby Obrachunkowej Aleksieja Kudrina, który stwierdził, że „obecny poziom wydatków na obronę i przemysł obronny jest ogromnym obciążeniem dla rosyjskiej gospodarki”. Minister uważa zupełnie inaczej, że „nie należy obawiać się dużych wydatków, ale niewielkich dochodów, i nad tym powinni pracować nasi ekonomiści”. Przypomniał przy tym rosyjskie rolnictwo, w które wcześniej bez przerwy wpompowywano pieniądze, a teraz wystarcza do zaspokojenia potrzeb całego kraju.

Nie oznacza to jednak że Minoborona nie wprowadza działań mających przynieść oszczędności. Do takich przedsięwzięć zaliczył np. tak oczywiste, a nie istniejące w rosyjskiej rzeczywistości, instalowanie liczników na media w mieszkaniach, co pozwala sprawiedliwie określać czynsze i zmusza do ograniczania zużycia gazu, prądu i wody. Ale taką oszczędnością była np. rezygnacja z szycia paradnych, wełnianych mundurów dla żołnierzy służących tylko jeden rok (zakładano je wtedy tylko raz – na przysięgę).

Przy tej okazji Szojgu przyznał, że zniesienie obowiązkowej służby wojskowej w Rosji jest możliwe, ale sam jest temu przeciwny. Jest on bowiem przekonany, że „w każdym suwerennym państwie, oprócz aktywnego profesjonalnego personelu wojskowego, musi również istnieć rezerwa mobilizacyjna wśród obywateli. Dzięki takiej rezerwie w przypadku zagrożenia wojną można dość szybko wzmocnić siły zbrojne. Aby utworzyć taką rezerwę, organizowane jest szkolenie wojskowe męskiej populacji. Ponadto ludzie mają poczucie zaangażowania w ochronę swojego kraju. A jeśli armia jest postrzegana wyłącznie jako jeden ze sposobów zarabiania dobrych pieniędzy, to z pewnością nie będą ona miała rdzenia moralnego.”

Według Szojgu „służba poborowa, jest jedną ze skutecznych form szkolenia wojskowego obywateli, ich rozwoju w specjalizacji wojskowej bezpośrednio w oddziałach”, co nie oznacza, że siły zbrojne nie będą profesjonalne. Przypomniał, że już w tej chwili liczba żołnierzy kontraktowych i zawodowych w korpusie szeregowych i podoficerów przewyższa liczbę tych, którzy zostali powołani w ramach obowiązkowej służby wojskowej. Jest to konieczne, ponieważ istnieją systemy uzbrojenia które może obsłużyć tylko specjalista, szkolony od ośmiu do osiemnastu miesięcy. Z oczywistych względów nie może to być więc poborowy.

Pomaga w tym reforma szkolnictwa wojskowego. W jej ramach oddano zupełnie nową Akademię Strategicznych Sił Rakietowych i zakończono odbudowę Wojskowej Akademii Medycznej w Petersburgu (tworząc przy okazji nowoczesną klinikę interdyscyplinarną wraz z działem medycyny cybernetycznej w celu przeszkolenia specjalistów w dziedzinie telemedycyny). Zaczęto również budowę nowoczesnego centrum edukacyjnego i naukowego marynarki wojennej, w tym roku otworzono Prezydencką szkołę kadetów w Kemerowie i szkołę z internatem dla uczniów w Petersburgu, a w przyszłym roku ma powstać szkoła morska w Kaliningradzie.

Zadbano również o morale tworząc Główne Kierownictwo Wojskowo-Polityczne GławPURom. Ma ono mieć jednak zupełnie inne zadania niż polityczne dowództwo w czasach Związku Radzieckiego. Zadaniem nowego kierownictwa ma być m.in. przeciwdziałanie fałszywym informacjom, jakie są publikowane w mediach społecznościowych o rosyjskiej armii i np. o służbie zdrowia. Jest to jedno z narzędzi wojny hybrydowej, jakie jest wykorzystywane przeciwko Rosji. Przy tej okazji Szojgu wskazał konkretnie na Centrum Doskonalenia Obrony przed Cyberatakami NATO w Tallinie i centrum łączności strategicznej NATO w Rydze.

GłaPURom ma dbać o odpowiedni poziom morale w armii, przy czym, w odróżnieniu od poprzedniego kierownictwa politycznego nie będzie korzystać z akt osobowych personelu wojskowego, ale „regulował normalne życie w garnizonach”. Chodzi m.in o życie kulturalne i twórcze wojskowych, o relacje oficerów i żołnierzy jak również o relacje armii z młodzieżą.

Tutaj Szojgu jako przykład wskazał na organizowanie parków historycznych „Patriot”, utworzenie trzy lata temu organizacji młodzieżowej Junarmia, do której należy już dzisiaj ponad 500 tysięcy chłopców i dziewcząt oraz organizowanie od 2019 roku obozów patriotycznych dla dzieci i młodzieży zapewniających letni wypoczynek i sport. W tym roku miano ich zorganizować w całej Rosji aż tysiąc sześćset sześćdziesiąt.