Współpraca wojskowo-cywilna ważnym elementem ratownictwa medycznego XXI w. [WYWIAD]

O medycznych aspektach działań sił operacji specjalnych i współpracy wojskowo-cywilnej w obszarze medycyny ratunkowej rozmawiamy z Mariuszem „Mańkiem” Urbaniakiem byłym operatorem i medykiem JW GROM oraz dr n. med. Małgorzatą Rak, specjalistą medycyny ratunkowej.

Mateusz Multarzyński: W trakcie międzynarodowej konferencji SOFEAST tematyce ratownictwa taktycznego i medycyny pola walki poświęconych będzie kilka paneli. Dlaczego ta tematyka jest tak istotna, że znalazła swoje miejsce na konferencji poświęconej siłom operacji specjalnych?

Mariusz Urbaniak: Ratownictwo taktyczne jest nieodzowną częścią operacji specjalnych. Każdy z operatorów zna podstawy TCCC i w razie potrzeby jest w stanie pomóc rannemu koledze z zespołu bądź osobie postronnej. Na całym świecie od kilku lat można zauważyć przenikanie się doświadczeń wojskowych z doświadczeniami cywilnymi. Operacje, które prowadzą jednostki specjalne mogą polegać też na udzielaniu pomocy osobom poszkodowanym w aktach terroru.

D24: Medycy w jednostkach specjalnych poza wyszkoleniem bojowym muszą również posiadać dużą „dawkę” wiedzy i umiejętności z zakresu medycyny pola walki. Czy stanowią oni swoistą elitę w elitarnych jednostkach?

MU: Wyobraźmy sobie operację specjalną prowadzoną gdzieś w terenie trudno dostępnym, gdzie poszkodowany z postrzałem klatki piersiowej na pomoc medyczną musiałby czekać kilka godzin. Dlatego też medycy z grup szturmowych posiadają odpowiednie kwalifikacje do tego, by skutecznie zareagować w przypadku takiego urazu. Dlatego też niezmiernie ważne jest, aby tacy medycy posiadali zarówno wiedzę teoretyczną jak i praktyczną z zakresu medycyny pola walki.

D24: Wśród panelistów na konferencji SOFEAST znaleźli się zarówno cywilni specjaliści, jak i doświadczeni ratownicy w mundurach. Jak wygląda w praktyce ta cywilno-wojskowa medyczna współpraca?

MU: Do panelu medycyny taktycznej w ramach SOFEEAST udało mi się zaprosić wielu zagranicznych i polskich specjalistów w tej dziedzinie. Wspólnie prowadzimy szkolenia, gdzie instruktorami są zarówno specjaliści wojskowi jak i cywilni z medycyny ratunkowej. Choćby wydarzenia ostatnich miesięcy – zastrzelenie policjanta w Raciborzu – pokazują, że musimy być przygotowani na przeniesienia aktów terroru ze środowiska typowo wojennego w świat cywilny. Wymusza to transfer doświadczeń nie tylko z wojska do świata cywilnego, ale również w kierunku odwrotnym.

D24: Pani Doktor, co z punktu widzenia lekarza, doświadczonego specjalisty medycyny ratunkowej mogą wnieść do tego obszaru ratownicy z jednostek specjalnych? Czy ich bojowe doświadczenie ma jakieś przełożenie na świat cywilnej medycyny ratunkowej, skoro, cytując Panią Doktor: SOR to pole walki a pracujący tam lekarze i pielęgniarki to żołnierze?

Dr Małgorzata Rak: Doświadczenia wojsk specjalnych pomagają nam działać w sposób bardziej skoordynowany. Chociażby przeniesienie zasad porozumiewania się, wyodrębnienie lidera spośród osób teoretycznie z tożsamym wykształceniem, zasady Crew Resource Management zaczerpnięte np. z lotnictwa pozwalają na działanie sprawniejsze i obarczone mniejszą ilością błędów. W SOR trochę jak żołnierze – walczymy. W tym przypadku o życie pacjenta. Tak jak operatorzy wojsk specjalnych mamy zadanie. Czasem swoją determinacją musimy pokonać zaistniałe problemy. Coraz częściej zasadnym wydaje się wykorzystanie doświadczeń byłych operatorów w optymalizacji i przyśpieszeniu pracy w miejscu tak obciążonym i zmiennym jak SOR. Nie kto inny jak oni działali tak jak my – w stresie, pośpiechu i z ograniczonymi zasobami.

D24: Rozumiem, że wymiana doświadczeń, nowych rozwiązań itp. działa w dwie strony?

MU: Naturalnie. Każda z tych stron powinna dzielić się swoimi doświadczeniami a jednocześnie implementować to, co już sprawdzone. Mam tu na myśli chociażby stazy taktyczne, które od kilkunastu lat na szeroką skalę były wykorzystywane w wojsku, a dopiero potem wprowadzone do ratownictwa cywilnego. Podobnie było z opatrunkami hemostatycznymi. Analogicznie w odwrotnym kierunku, gdzie świat medycyny wojskowej przyjmuje pewne procedury z ratownictwa cywilnego, ale o tym wszystkim opowiedzą nasi prelegenci podczas medycznego panelu „Medyczna odpowiedz na terrorystyczne zagrożenia XXI wieku”.  

D24: Epidemia koronawirusa była wielkim wyzwaniem dla wszystkich nią dotkniętych państw, swego rodzaju sprawdzianem dla skuteczności działania systemów państwa, w tym służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo obywateli a w szczególności systemów opieki zdrowotnej. Było to też ogromne wyzwanie dla całej „armii” lekarzy, ratowników, pielęgniarek, bez których poświęcenia nie udałoby się walczyć z tą pandemią. To jednak nie jedyne możliwe wydarzenie, które wystawi na próbę choćby państwowy system ratownictwa medycznego. Czy w Polsce jesteśmy gotowi na odpowiednią, skuteczną reakcję na wypadek innych „zdarzeń masowych”, nie tylko katastrof naturalnych, czy dużych wypadków komunikacyjnych, ale sytuacji przypominających np. zamachy terrorystyczne w Hiszpanii, Wlk. Brytanii, czy Francji?

MR: Pandemia COVID-19 pokazała, że niektóre procedury nie są przystosowane na wypadek tak ogromnej liczny chorych w jednym czasie. Wymusiła na ratownikach medycznych i lekarzach ratunkowych przedłużone zajmowanie się pacjentami, z uwagi na brak możliwości przekazania ich do placówek docelowych. Odpowiadało to trochę zasadom działania tzw. przedłużonej opieki polowej (Prolonged field care). Zespoły ratownictwa medycznego stojące pod szpitalami celem przekazania chorego musiały analogicznie do operatora-medyka w warunkach polowych utrzymać pacjenta przy życiu czasem przez trudny do oszacowania czas. Aby być przygotowanym na zdarzenia masowe musimy przeprowadzać cykliczne treningi i ćwiczenia z wykwalifikowaną kadrą. Obecnie przygotowujemy z byłymi żołnierzami wojsk specjalnych szkolenia obejmujące różne aspekty pracy: pracy z poszkodowanym, organizacji działań i uświadomienia zagrożeń. 

D24: Jakie znaczenie dla systemu bezpieczeństwa państwa może mieć  wkład medyków z jednostek specjalnych w cywilny system ratownictwa?

MU: W ramach tzw. obrony totalnej wykorzystanie wiedzy i umiejętności medyków i lekarzy działających obecnie w cywilnym systemie ratownictwa będzie katalizatorem powodzenia działań. Personel ten powinien i musi być przygotowany na takie działanie właśnie przez medyków jednostek specjalnych, którzy mają ogromne doświadczenie.

D24: Czy takim przykładem transferu wiedzy i doświadczeń mogą być zespoły RTF?

MU: Oczywiście. Moim zdaniem jest to najlepszy przykład przenikania się wiedzy cywilno-wojskowej. W ramach szkoleń, które prowadzimy z nieformalnymi medycznymi zespołami szybkiego reagowania RTF (rescue task force) medycy wojskowi, jak i operatorzy przekazują swoje doświadczenie członkom tychże grup (ratownikom medycznym, lekarzom ratunkowym), by byli przygotowani do działania w realnych sytuacjach terroru. Coraz częściej dochodzą do nas informacje o aktach terroru, gdzie liczba poszkodowanych jest znaczna i aby im szybko pomóc potrzeba przenieść cywilnego ratownika w obszar realnego zagrożenia życia, jak dzieje się w przypadku chociażby zagrożenia przemieszczającego się typu aktywny strzelec (zjawisko tzw. active shooter).  

D24: Choć w Polsce nigdy nie miała miejsca sytuacja z tzw. aktywnym strzelcem, to jednak nie można jej wykluczyć, a ostanie wydarzenia, jak zabójstwo policjanta w Raciborzu, czy strzelanina w Żyradowie pokazują, że prawdopodobieństwo wystąpienia takiej sytuacji nie jest wcale niskie. Czy cywilni specjaliści medycyny ratunkowej, ratownicy w zespołach ratunkowych są przygotowani na takie sytuacje, zarówno pod względem zaopatrywania ran postrzałowych, prowadzenia akcji ratunkowej wobec ofiar postrzałów/strzelaniny, jak i wiedzy na temat zachowania własnego bezpieczeństwa, współdziałania z innymi służbami np. jednostkami kontrterrorystycznymi policji?

MR: W trakcie mojej pracy zawodowej kilkakrotnie miałam pacjentów z ranami postrzałowymi. Ratownicy medyczni i lekarze ratunkowi mają teoretyczną wiedzę odnośnie specyfiki obrażeń wojskowych, praktyka w tej dziedzinie jest mniejsza. Operator-medyk spodziewa się pewnego typu obrażeń, osoba pracująca w warunkach cywilnych często jest nimi zaskoczona. W szpitalu współpraca różnych służb jest dobra, natomiast w warunkach przedszpitalnych potrzeba więcej koordynacji wspólnych działań i komunikacji, co pokazały zorganizowane w Działoszynie z moim udziałem w ostatnich latach ćwiczenia ze zdarzeń masowych. Działamy, bo widzimy konieczność dalszych wspólnych ćwiczeń – jedno z nich organizujemy już na najbliższą jesień, gdzie celem będzie poprawienie współpracy cywilno-wojskowej na wypadek ataku terrorystycznego.

Dziękuję za rozmowę.