"Standaryzacja dobra na wszystko". Modułowe fregaty z Danii

W kwietniu 1996 roku duńskie Ministerstwo Obrony powołało komisję grupującą specjalistów ze wszystkich rodzajów sił zbrojnych, której zadaniem było określenie jakie wzory uzbrojenia powinny zostać wprowadzone do służby w latach 2000-2011. Zakończyła ona swoją pracę w sierpniu 1997 roku przedstawiając raport, w którym zalecała między innymi zastąpienie trzech korwet rakietowych typu „Niels Juel”, czterech stawiaczy min typu „Falster” oraz 10 ścigaczy rakietowych typu „Willemoes” sześcioma okrętami nowego typu, wstępnie określanymi jako Storre Standard Skip lub S3 (duża jednostka standardowa).

Jednak już w 2000 r. zrewidowano pierwotne zamierzenia. Dopasowanie polityki zagranicznej kraju do realiów postzimnowojennych i przeorientowanie zadań floty, a przez to także rejonu jej operowania związanego z potrzebą uczestnictwa w misjach w ramach sił NATO lub ONZ, sprawiła że oprócz zadań stricte bojowych nowe jednostki miały zostać przystosowane m.in. do transportu wojskowego. Koncepcja S3 ewoluowała w kierunku budowy jednostek dwóch klas. Zdecydowano o zakupie pary (z opcją na kolejną) patrolowców Patruljeskibe (PS) czyli de facto fregat rakietowych oraz dwójki „fregatopodobnych” okrętów bojowo-logistycznych Fleksibelt Støtteskibe (FS).

W fazie projektowej rozpatrywano kilka wariantów FS ostatecznie przyjmując do realizacji bardzo awangardowy projekt o wyporności pełnej 6300 t. Dowództwo operacyjne określiło jednocześnie ich budowę jako priorytet, dzięki czemu Absalon (L 16) i Esbern Snare (L 17) mogły wejść do służby w latach 2004-2005. Patruljeskibe, które zastąpiono ostatecznie trzy, ustąpiły im kolejki w budowie głównie z powodu pozostawienia do połowy 2009 r. w linii korwet typu „Niels Juel”. Jednostki te w ograniczonym zakresie mogły jeszcze wypełniać swoje zadania, jednak gdy operowały u boku okrętów bojowych nowej generacji państw Europy Zachodniej czy Stanów Zjednoczonych, ich wady wynikające m.in. ze skromnych rozmiarów i znikomej podatności na modernizacje ujawniły się w nader widoczny sposób.

Różnice i podobieństwa:

• Zarówno okręty wsparcia typu „Absalon” jak i fregaty rakietowe typy „Iver Huitfeldt” zostały zbudowane z wykorzystaniem systemu Standard Flex. Warto zauważyć, że jest on aktualnie obecny na pokładach niemal wszystkich typów jednostek duńskiej floty. Oprócz wyżej wymienionych są to także patrolowce arktyczne typu „Knud Rasmussen” (częściowo zbudowane w polskich stoczniach Stal-Rem z Gdańska oraz Crist z Gdyni) oraz dwa typy średnich i małych okrętów wielozadaniowych – Mk II (Diana) i Mk I.

• Zarówno FS i PS zbudowała stocznia Odense Staalskibsværft A/S (OSS), której właścicielem był, jako że stocznia ogłosiła upadek, duński gigant żeglugowy A. P. Møller-Mærsk A/S. W budowie trójki fregat uczestniczyła również należąca wówczas do OSS litewska stocznia AB Baltijos laivu statykla („Baltija” Shipbuilding Yard) z Kłajpedy oraz estońska stocznia Loksa Laevatehase AS. Tak naprawdę stocznia z Odense miała w tym przypadku ułatwione zadanie, bo nie tylko scalała wcześniej przygotowane i przetransportowane przez Bałtyk części kadłubów, ale również w myśl kontraktu odpowiedzialna była tylko za dostarczenie platformy (kadłuba z siłownią). Natomiast montaż uzbrojenie i przynależnych im urządzeń elektronicznego oraz ich integracja leżała w gestii zamawiającego i była przeprowadzona przez agendy Ministerstwa Obrony.

• Fleksibelt Støtteskibe są zasadniczo okrętami nowej klasy łączącymi w sobie cechy jednostki bojowej, transportowca oraz okrętu dowodzenia i wsparcia. Mimo że wygląd zewnętrzny tego nie zdradza jednostki te posiadają pokład transportowy o wymiarach 84 x 10,9 x 4,5 m, powierzchni użytkowej 900 m² i długości linii ładunkowej wynoszącej 245 m. Wzmocniona konstrukcja tego pokładu pozwala na transport 7 czołgów podstawowych typu Leopard 2 lub kilkudziesięciu innych pojazdów mechanicznych. Dostęp do niego możliwy jest przez rufową rampę ładunkową. W przypadku ustawienia na nim kontenerów mieszkalnych możliwy jest przewóz 130 żołnierzy. Natomiast w celu pełnienia funkcji jednostki dowodzenia na pokładzie tym mają być montowane kontenery z wyposażeniem komputerowym i łączności oraz pomieszczeniami mieszkalnymi dla 70 oficerów. Dzięki innemu zestawowi kontenerów możliwe jest rozwinięcie szpitala z blokiem operacyjnym i salami intensywnej opieki. Okręty mogą być również wykorzystywane do stawiania min, wówczas na pokładzie transportowym instalowane są tory minowe pozwalające na transport do 400 min.

• Na lewej burcie obok rufowej rampy ładunkowej, umieszczono suwnicę do wodowania i podnoszenia na pokład również w czasie ruchu jednostki, szybkich kutrów transportowych typu „SRC 90E”. Również na rufie zlokalizowane jest obszerne lądowisko oraz dwa hangary dla śmigłowców Agusta Westland EH-101. Gdyby nie możliwości transportowe tych okrętów, ogólny układ konstrukcyjny, uzbrojenie i wyposażenie elektroniczne pozwalałoby na zaliczenie ich do klasy fregat.

• Patruljeskibe - Iver Huitfeldt (F 361), Peter Willemoes (F 362), Niels Juel (F 363) noszące imiona słynnych duńskich admirałów, są bardzo zbliżone konstrukcyjne do FS. Podobnie jak one miały otrzymać pokład ładunkowy, jednak o znacznie mniejszej powierzchni (100 m²) i pozbawiony rufowej rampy załadunkowej, lecz z dostępem via hangar śmigłowcowy. Ostatecznie zrezygnowano z tego głównie z przyczyn finansowych. W konsekwencji kadłub tych okrętów jest niższy o jeden pokład (jest ich siedem zamiast ośmiu). Oszczędności te doprowadziły również do odchudzenia hangaru który mieści tylko jeden śmigłowiec. Inne różnice obejmują zmianę konstrukcji masztu dziobowego mieszczącego ścianowe anteny radaru, instalację drugiej pary silników głównych w celu uzyskania wyższej prędkości maksymalnej czy zwiększenie mocy elektrowni okrętowej w celu zaspokojenia większego zapotrzebowania na energię elektryczna w związku z zamontowaniem nowych systemów bojowych.

• Najważniejszą różnicą jest wzmocnienie obrony przeciwlotniczej fregat. „Absalony” uzbrojone jedynie w pociski ESSM i 35 mm armaty Millenium miały ograniczone możliwości ochrony innych jednostek, właściwie mogły się jedynie bronić same. Zastosowane na PS uzbrojenie rakietowe i współdziałające z nim środki obserwacji technicznej pozwalają już na realizowanie przez nie strefowej obrony przeciwlotniczej. Osiągnięto to poprzez montaż obok wyrzutni rakiet ESSM, uniwersalnych pionowych wyrzutni Mk 41 Baselin 7 z których mogą być wystrzeliwane pociski przeciwlotnicze średniego i dalekiego zasięgu Standard SM-2MR Block IIIA, a w przypadku zakupienia ich przez Danię również rakiety Standard SM-3 Block IA stanowiące komponent obrony przeciwko rakietom balistycznym. Dane dla uzbrojenia rakietowego dostarcza radar dalekiego zasięgu Thales SMART-L i wielofunkcyjny Thales APAR zamontowany na dziobowym maszcie czyli sprawdzony zestaw urządzeń radarowych, zamontowany wcześniej na niemieckich fregatach typu „Sachsen” i holenderskich typu „De Zeven Provinciën”.

 Andrzej Nitka