Siły zbrojne

Okręty podwodne typu Kobben

Defence24 14.10.2012 10:35

Fot. A. Weber/DPI MON
Generał Marian Janicki i Premier Donald Tusk- fot. Wikipedia
Gen. Adam Maruszczak - fot. policja.pl
fot. mil.ru

Okręty podwodne typu Kobben należą do pierwszej generacji jednostek tej klasy budowanych w stoczniach niemieckich po zakończeniu II wojny światowej.

W przeciwieństwie do innych przedstawicieli, powstały na zamówienie Norwegii, lecz główny wysiłek finansowy spoczął na barkach amerykańskiego Departamentu Obrony. Te małe okręty miały bowiem wspierać w zabezpieczeniu północnej flanki NATO przed zagrożeniem ze strony ZSRR.

Geneza

Na początku lat 60. XX wieku Norwegia rozpoczęła program poszukiwania środków finansowych oraz porównywania ofert producentów konwencjonalnych okrętów podwodnych, które miały zastąpić wyeksploatowane jednostki tej klasy znajdujące się w szeregach floty. W pierwszej fazie władze w Oslo mogły pozwolić sobie na zamówienie pięciu-sześciu nowych okrętów, które planowano zbudować w Wielkiej Brytanii bądź Republice Federalnej Niemiec. Ostatecznie z pomocą przyszli Amerykanie, którzy w ramach zobowiązań sojuszniczych zdecydowali się na wspieranie europejskich państw własnymi środkami budżetowymi – krok ten miał pozwolić na zwiększenie potencjału wojskowego oraz utrzymanie zachodnioeuropejskiego przemysłu w momencie problemów finansowych części państw. Dołączenie administracji amerykańskiej do programu budowy nowych norweskich okrętów podwodnych pozwoliło na zwiększenie ilości budowanych jednostek aż do piętnastu, jednak częściowo ograniczyło możliwości samodzielnego wyboru konstrukcji.

Norwegowie mieli jednak wolną rękę co do sformowania wymagań – jednostki miały charakteryzować się autonomicznością w granicach 20 dób, niewielką załogą oraz wymiarami pozwalającymi na operowanie na wodach przybrzeżnych oraz możliwością zawinięć do małych nabrzeży, rozsianych wzdłuż dużej ilości norweskich fiordów. Wymogi te były odzwierciedleniem doświadczeń, z ówcześnie eksploatowanymi jednostkami dwóch typów – brytyjskiego U/V oraz niemieckiego VIIC.

Wspólną decyzją Oslo i Waszyngtonu ostatecznie wybrano projekt stoczni niemieckiej, który stanowił rozwinięcie budowanych dla Danii oraz Republiki Federalnej Niemiec okrętów projektu 205. W pokonanym polu pozostawiono Francuzów oraz Brytyjczyków, którzy nie byli na tyle elastyczni aby przedstawić optymalny projekt. Nowy typ otrzymał oznaczenie projekt 207 i był wyłącznie budowany dla Norwegii, cała seria powstała w stoczni Rheinstahl-Nordseewerke w Emden. Umowę na ich budowę podpisano w 1962 roku. Ich dostawy rozpoczęły się w 1964 roku i trwały do 1967 roku.

Opis konstrukcji

Okręty podwodne projektu 207 są konwencjonalnymi jednostkami tej klasy, przeznaczonymi do działań w rejonie przybrzeżnym/szelfu kontynentalnego. W początkowej fazie eksploatacji charakteryzowały się wypornością nawodną 370 ton oraz podwodną 435 ton oraz następującymi wymiarami kadłuba: 45,4x4,6x4,3 metrów. Ich załoga składała się z osiemnastu osób, w tym pięciu oficerów. Całość konstrukcji została wykonana ze stali klasycznej, co umożliwiło osiągnięcie bezpiecznej głębokości zanurzenia na poziomie 200 metrów, co zostało odkupione zwiększonym poziomem emisji fal magnetycznych. Ze względu na swoje wymiary, wnętrze kadłuba nie jest podzielone na przedziały wodoszczelne, a także zastosowano układ jednokadłubowy.

W przedniej części okrętów znajdują się wyrzutnie torped (osiem) oraz koje dla marynarzy i podoficerów, za nimi umieszczono toaletę oraz pomieszczenia oficerskie. Kolejnym fragmentem jest przedział dowodzenia oraz niewielka kuchnia, za którymi umieszczono maszynownię.

Układ napędowy okrętów projektu 207 obejmuje dwa silniki wysokoprężne (MB-820 produkowane przez konsorcjum Maybach – Mercedes-Benz) o mocy 600 KM każdy oraz pojedynczy silnik elektryczny o mocy 1500 KM. Dzięki nim, prędkość maksymalna na powierzchni wynosiła 12 węzłów, a pod wodną 18. Przy pełnym zapasie paliwa jednostki mogły osiągnąć nawodny zasięg pływania wynoszący 3500 mil morskich przy prędkości ekonomicznej 5 węzłów, pod wodą zapas energii elektrycznej zmagazynowanej w bateriach akumulatorów pozwalał przepłynąć 300 mil morskich przy prędkości 6 węzłów.

Uzbrojenie okrętów składa się wyłącznie z torped, których na pokład można zabrać osiem sztuk (wszystkie w wyrzutniach). Norwegowie stosowali dwa typy podwodnych pocisków – kalibru 533 mm oraz 482 mm. Te drugie mogły być stosowane dzięki specjalnym wkładkom kalibrującym wyrzutnie. Początkowo stosowano wyłącznie torpedy produkcji amerykańskiej, jednak z czasem Oslo zdecydowało się na dywersyfikację, torpedy kalibru 533 mm pochodziły ze Szwecji (Tp-61), które wykorzystywano przede wszystkim do walki z celami nawodnymi oraz lekkie torpedy kalibru 482 mm ze Stanów Zjednoczonych (NT-37C) do walki z celami podwodnymi.

Wyposażenie elektroniczne, w początkowej fazie eksploatacji, składało się z systemu dowodzenia MSI-70U który spinał w całość pozostałe urządzenia – system hydrolokacyjny Krupp Atlas SPS M1H oraz radar nawigacyjny Thomson CSF Calypso II i układ ostrzegający o opromieniowaniu wiązką elektromagnetyczną. Wsparciem dla urządzeń elektronicznych były dwa peryskopy.

Modernizacja

Początkowo zakładano, że okręty podwodne projektu 207 w siłach morskich Norwegii będą eksploatowane przez 20-25 lat. Jak się okazało, ekonomia i rozwój techniczny zmodyfikowały plany – jednostki musiały być eksploatowane dłużej, gdyż (ponownie) Oslo nie dysponowało odpowiednimi funduszami do ich zastąpienia oraz okazało się iż kadłuby zachowują swoje właściwości. W połowie lat 80. zdecydowano się na gruntowną modernizację części okrętów, kilka miało posłużyć za źródło części zamiennych, a trzy odkupiła Dania.

W ramach prac, realizowanych siłami stoczni Kvaerner Brug w Oslo, zdecydowano się na wydłużenie kadłubów o dwa metry oraz usunięcie z pokładów zbędnych (starych) urządzeń i zastąpienie ich w maksymalnym stopniu nowymi. Tak też stało się m.in. z sinikami wysokoprężnymi oraz elektrycznym, bateriami akumulatorów oraz elektronicznymi. W tym ostatnim przypadku zainstalowano nowe radiostacje, radar nawigacyjny Kevin Hughes 1007, urządzenie rozpoznania radioelektronicznego Argo, aktywno-pasywny sonar STN Atlas Elektronik CSU-83. Całość została zintegrowana z systemem dowodzenia Kongsberg MSI-70U.

Zmodernizowane okręty wprowadzono do służby w latach 1989-92, dzięki odmłodzeniu miały oczekiwać do zastąpienia przez nowy typ jednostek tej klasy – opracowywanych wspólnie ze Szwecją projektu Viking. Ostatecznie wycofano je ze służby w 2001 roku i rozpoczęto poszukiwanie sposobu na utylizację.

W Danii

Po wycofaniu z eksploatacji okrętów podwodnych projektu 205 Duńczycy kupili w Norwegii trzy okrętu projektu 207. Były one eksploatowane w latach 1989-2004. W tym czasie jeden z nich, Saelen wziął udział w działaniach sił NATO na wodach Zatoki Perskiej (w 2002-2003 roku). Duńskie okręty zostały także zmodernizowane, na wzór norweski. Obecnie Dania nie jest zainteresowana odbudową potencjału podwodnego sił morskich swojego kraju.

Działalność operacyjna pod biało-czerwoną banderą

Na przełomie wieków Marynarka Wojenna RP rozpoczęła prace mające na celu zastąpienie eksploatowanych okrętów podwodnych ORP Wilk oraz Dzik. Ze względów budżetowych zakup nowego przedstawiciela tej klasy nie wchodził w grę, jedyną możliwością było przejęcie używanego okrętu. Wśród ofert, które pojawiły się w Polsce, znalazła się także pochodząca z Norwegii – zakładała ona przekazanie za darmo pięciu okrętów projektu 207 wraz z kompletem części i innego zbędnego (Norwegom) wyposażenia i uzbrojenia. Umowa dotycząca ich przejęcia została zawarta na przełomie 2001/2002 roku, cztery jednostki miały służyć operacyjnie, a piąta być wykorzystywana jako źródło części zamiennych oraz pomoc szkoleniowa.

Okręty, które otrzymały tradycyjne dla floty nazwy, wcielono do służby w latach 2002-2003, od razu rozpoczęto ich intensywną eksploatację. Poza realizacją zadań na wodach Morza Bałtyckiego okrętu wykonują także rejsy na wody Morza Północnego oraz Morza Śródziemnego. W przypadku tego ostatniego, czterokrotnie uczestniczyły w operacji Active Endeavour (trzy razy ORP Bielik i raz ORP Kondor). W jej ramach okręt nadzoruje obszar morza, poszukując podejrzanych statków handlowych, mogących szmuglować materiały dla organizacji terrorystycznych.

Obecnie Marynarka Wojenna RP rozpoczęła prace mające na celu zakup nowego okrętu podwodnego, który posłuży do zastąpienia eksploatowanych jednostek projektu 207. Najprawdopodobniej rywalizacja o kontrakt (z opcją na drugą jednostkę) rozstrzygnie się pomiędzy stoczniami z Niemiec, Francji oraz Hiszpanii. Co ważne, jeden z piątki (nieużywany, służący jako źródło części zamiennych i pomoc szkoleniowa) został pomnikiem-pomocą szkoleniową na terenie Akademii Marynarki Wojennej.

Dane taktyczno-techniczne (po modernizacji):

Wyporność nawodna	459
Wyporność podwodna	524
Długość całkowita	47,4
Szerokość	4,6
Zanurzenie kadłuba	4,3
Napęd	2 silniki wysokoprężne MTU12V493Silnik elektryczny
Moc maszyn	1200 silniki wysokoprężne1800 silnik elektryczny
Prędkość nawodna	12
Prędkość podwodna	18
Zasięg nawodny	5000 przy 8 węzłach
Zasięg podwodny	350 przy 6 węzłach
Załoga	21
Uzbrojenie	8 torped kalibru 533 oraz 482 mm

Okręty w służbie MW Norwegii

Nazwa	Numer	Stocznia	Poł. stępki	Wodowanie	W służbie
Ula	S300	Rheinstahl-Nordseewerke - Emden	21.08.1964 r.	19.12.1964 r.	7.05.1965 r.
Utsira	S301	j.w.	31.10.1964 r.	11.03.1965 r.	8.07.1965 r.
Utstein	S302	j.w.	8.01.1965 r.	19.05.1965 r.	15.09.1965 r.
Utvaer	S303	j.w.	24.03.1965 r.	30.07.1965 r.	1.12.1965 r.
Uthaug	S304	j.w.	31.05.1965 r.	3.10.1965 r.	16.02.1966 r.
Sklinna	S305	j.w.	17.08.1965 r.	21.01.1966 r.	27.05.1966 r.
Skolpen	S306	j.w.	1.11.1965 r.	24.03.1966 r.	17.08.1966 r.
Stad	S307	j.w.	1.02.1966 r.	10.06.1966 r.	15.11.1966 r.
Stord	S308	j.w.	1.04.1966 r.	2.09.1966 r.	14.02.1967 r.
Svenner	S309	j.w.	8.09.1966 r.	27.01.1967 r.	12.06.1967 r.
Kaura	S315	j.w.	19.05.1964 r.	16.10.1964 r.	05.02.1965 r.
Kinn	S316	j.w.	3.02.1963 r.	30.11.1963 r.	08.04.1964 r.
Kya	S317	j.w.	26.05.1963 r.	20.02.1964 r.	15.06.1964 r.
Kobben	S318	j.w.	9.12.1963 r.	25.04.1964 r.	17.08.1964 r.
Kunna	S319	j.w.	3.03.1964 r.	16.06.1964 r.	29.10.1964 r.