NATO reformuje projekty inwestycyjne

NSIP – bezpośrednie inwestycje w bezpieczeństwo

Program Inwestycyjny w Dziedzinie Bezpieczeństwa utworzono w 1951 r., w celu stworzenia w państwach członkowskich Sojuszu odpowiedniej infrastruktury oraz systemów dowodzenia. Do tej pory w ramach projektu wydano 33 mld euro. Dzięki tym środkom NATO buduje systemy łączności, bazy wojskowe oraz infrastrukturę krytyczną, która jest wykorzystywana przez armie sojusznicze. Program jest finansowany ze środków resortów obrony państw członkowskich.

Nadzór nad całym programem jest sprawowany przez Komitet Inwestycyjny. Projekty na terenie wszystkich państw członkowskich są realizowane przez organy państw członkowskich (w przypadku polski Zakład Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego) lub odpowiednie instytucje sojusznicze (np. w dziedzinie teleinformatyki – Agencja ds. Komunikacji i Informacji NCIA). W 2015 roku na program przewidziano 700 mln euro.

Audyt projektów – braku czasu na realizację?

Eksperci opracowujący raport podjęli się trudnego zadania przeanalizowania projektów i dokonania ich oceny. Audytorzy z puli przeszło trzech tysięcy przedsięwzięć wybrali 156 projektów realizowanych w latach 2013/2014. Spośród nich wybrano 21 projektów, które szczegółowo zanalizowano. W 90% przypadków stwierdzono, że nie zostanie dotrzymana data zakończenia realizacji projektów. Dodatkowo odnotowano, że w 19% projektów dokonano złej kalkulacji i prognozy kosztów. Wybrane 21 projektów przekroczyło już w chwili obecnej o 1/3 zaplanowane środki budżetowe. Przyczyną tej sytuacji było rozszerzenie zakresu prac wcześniej nieprzewidzianych w koncepcjach projektów.

Opóźnienia dotyczyły m.in. projektu wdrożenia podsystemów do prowadzenia nadzoru nad przestrzenią powietrzną, prowadzonego przez NCIA - sięgają dwunastu lat. Z kolei Republika Czeska ma problemy z wdrożeniem dwóch posterunków radiolokacyjnych, które powinny zostać zrealizowane osiem lat temu. Natomiast Wielka Brytania do tej pory nie otrzymała systemu szkoleniowego do prowadzenia walki elektronicznej w powietrzu.

Główne zagrożenia dla wdrażanych projektów

Audytorzy w trakcie prowadzonych prac analitycznych, zauważyli wiele zaniedbań w realizacji projektów. Po pierwsze, zgodnie z raportem podmioty odpowiedzialne za wdrażanie projektów NSIP niewłaściwie nadzorują wykonywane prace. Od nich zależy, czy dane zdolności zostaną dostarczone państwom członkowskim zgodnie z założonymi wymaganiami oraz w odpowiednim terminie. Istotnym problemem jest przekraczanie określonego budżetu.

Z tego powodu, audytorzy podkreślają konieczność wprowadzenia nowych rozwiązań rachunkowych, co pozwoli na zachowanie racjonalnego wydatkowania środków budżetowych oraz umożliwi zakończenie prac w terminie. Bez skutecznej kontroli nad projektami, w dalszym ciągu będzie dochodziło do opóźnień w ich realizacji.

Wymagane usprawnienia programu

Audytorzy zawarli w raporcie rozwiązania, które są potrzebne do poprawienia sytuacji we wdrażanych projektach NSIP. Najważniejszym elementem jest stworzenie przejrzystego systemu rozliczania projektów. Proces ma obejmować cały cykl rozwoju zdolności. Kluczowym elementem jest wdrożenie kontroli oraz audytu projektów. Autorzy raportu zaproponowali stworzenie corocznego przeglądu stanu rozwoju zdolności (Capability Status Reports). W raporcie miałaby zostać zawarte m.in. informacje o szacunkowych kosztach projektu, prognozowanej dacie jego zakończenia, ale co najważniejsze ryzykach związanych z projektem i sposobem ich rozwiązywania.

Zarówno Dowództwo ds. Transformacji (ACT), jaki i Dowództw ds. Operacji (ACO) mają w większym stopniu uczestniczyć w procesie wdrażania projektów, aby móc na bieżąco oceniać realizację stawianych wymagań przez wojskowych oraz w wypadku opóźnień dokonywania oceny ich wpływu na zdolności operacyjne Sojuszu.

Udział Polski w NSIP

Dzięki środkom pochodzącym z Programu Inwestycyjnego w Dziedzinie Bezpieczeństwa w Polsce wzmocniono i rozbudowano porty morskie, składy paliwowe oraz lotniska. Do tej pory wydano na te cele 2,5 mld złotych. Jednym z elementów było stworzenie posterunków radiolokacyjnych dalekiego zasięgu, które są odpowiedzialne za prowadzenia nadzoru przestrzeni powietrznej wschodniej granicy Polski. Należy podkreślić, że w ramach projektów dokonano integracji systemów dowodzenia obrony powietrznej Czech, Polski i Węgier z system NATINADS (NATO Integrated Air Defence System). Polska armia dzięki NSIP otrzymała środki na modernizację swojej infrastruktury łącznościowej i informacyjnej, która pozwala na na przesyłanie danych pomiędzy jednostkami krajowymi a sojuszniczymi.

Wnioski płynące z raportu są istotne dla Polski w kontekście rozmów na temat umiejscowienia jednostek sojuszniczych w Polsce. Z pewnym prawdopodobieństwem można stwierdzić iż, niezbędna infrastruktura zostanie wybudowana ze środków pochodzących właśnie z NSIP. Należy pamiętać, że w ramach NSIP 39% środków jest przeznaczanych na systemy dowodzenia (C2) w przestrzeni powietrznej, a 12% na infrastrukturę wspierającą rozlokowanie jednostek, które są kluczowe dla polskiej obronności.

Paweł Fleischer