Kompleksowe wsparcie Rosomaków na polu walki [ANALIZA]

Już w chwili zapoczątkowania programu pozyskania nowego Kołowego Transportera Opancerzonego dla polskiej armii zakładano, że oprócz wersji bojowych pojawią się wersje specjalistyczne, w tym przeznaczone do zabezpieczenia technicznego działań. Misje w Afganistanie i Czadzie uświadomiły konieczność opracowania i wprowadzenia ich do użytkowania. Koniecznością okazało się także pozyskanie ciężkiego kołowego pojazdu do ewakuacji Rosomaków. Przyjęto założenie, że za ich opracowanie będzie odpowiadał polski przemysł zbrojeniowy. Dziś główne zadania wsparcia procesu eksploatacji dostarczonych już pojazdów oraz opracowania nowych wersji, w tym zabezpieczenia, realizują spółki PGZ.

Zasadniczym celem opracowania i wdrożenia pojazdów zabezpieczenia technicznego do wykorzystania w brygadach wyposażonych w kołowe transportery było zapewnienie efektywnie działającego systemu wsparcia technicznego, eksploatacji KTO Rosomak i jego przyszłych wersji specjalistycznych (oraz BRDM-2 czy jego następcy). W założeniu takie wsparcie musi być zapewnione w każdych warunkach bojowych i środowiskowych prowadzonych działań oraz zgodnie z STANAG 2399. Zakładano, że wozy takie powinny zostać ukompletowane w urządzenia i narzędzia specjalistyczne pozwalające na realizację wyznaczonych im zadań oraz w systemy do opracowywania i przesyłania meldunków z prowadzonego rozpoznania technicznego. To ostatnie miało umożliwić zapewnienie dowódcom wysokiego stopnia świadomości sytuacyjnej w zakresie stanu technicznego sprzętu pododdziałów zmotoryzowanych. 

Rodzina pojazdów wsparcia dla Rosomaka 

Mając na uwadze realizację założonych celów, zdecydowano się na opracowanie rodziny trzech pojazdów: dwóch na bazie KTO Rosomak, i jednego w oparciu o  samochód  ciężarowy. Zadaniem wozów rozpoznania technicznego czyli przyszłych Rosomaków-WRT miało być przede wszystkim zapewnienie podstawowej pomocy technicznej uszkodzonym i unieruchomionym pojazdom oraz ich ewakuację do najbliższego ukrycia, natomiast wozy pomocy technicznej (Rosomak-WPT) posiadać już powinny żuraw o udźwigu przynajmniej 4000 kg, tak by móc podnieść zespół napędowy wszystkich wersji Rosomaka lub jego wieżę i prowadzić szerzej zakrojone prace techniczne. Z kolei za holowanie uszkodzonych transporterów odpowiadać powinien ciężki kołowy pojazd ewakuacji i ratownictwa technicznego (CKPEiRT) powstały w oparciu o wybrane podwozie ciężarówki w układzie 8x8. Miałby on być wykorzystywany do holowania KTO o masie do 26 ton.

Rodzina pojazdów zabezpieczenia dla Rosomaków budowana jest już od pewnego czasu. Pierwsze przymiarki do pozyskania nowych maszyn wojsko rozpoczęło już w 2008 roku, rok później podpisano umowę na pracę rozwojową w zakresie budowy Rosomaka-WRT. Jego prototyp był pokazany na MSPO 2011, a zmodyfikowaną już odmianę zaprezentowano na tych targach dokładnie rok później. W 2014 roku podpisano kontrakt o wartości ponad 233,5 mln zł na dostawy 34 Rosomaków-WRT Dostawy rozpoczęły się dwa lata później, a obecnie już wszystkie pojazdy są w służbie. 

W grudniu 2014 roku podpisano też umowę z zakładami Rosomak S.A. dotyczącą budowy drugiego z transporterów – Rosomaka WPT. Do końca br. mają zakończyć się prace związane z opracowaniem prototypu. Natomiast zakończenie pracy rozwojowej przewidziane jest na koniec 2021 roku, a dostawy 18 egzemplarzy seryjnych na 2025 rok. Podpisana umowa na prace rozwojową i dostawy pozwoliła na rozpoczęcie Etapu 1, w tym opracowanie Projektu Wstępnego ujmującego propozycję konfiguracji nowej wersji specjalnej. To zadanie zostało już zakończone i na podstawie oceny przedmiotowego dokumentu przystąpiono do realizacji Projektu Technicznego. Opracowywana jest dokumentacja konstrukcyjna i przygotowany jest korpus do przeprowadzenia prac spawalniczych. 

Trzecim elementem systemu zabezpieczenia KTO jest 27 Ciężkich Kołowych Pojazdów Ewakuacji i Ratownictwa Technicznego. Umowa o wartości 199m1 mln zł na opracowanie i dostawę CKPEiRT została zawarta 9 listopada 2015 roku między Inspektoratem Uzbrojenia a spółką Rosomak S.A., w wyniku postępowania ogłoszonego w styczniu 2014 roku. Pierwotnie zakładano dostawy w latach 2017-2018, jednak przesunęły się one nieco w czasie i rozpoczęły w 2019 roku. Dziś już jednak wszystkie pojazdy są w służbie, a od początku sierpnia 2020 roku Centrum Szkolenia Logistyki we współudziale z Szefostwem Służby Czołgowo-Samochodowej realizuje umowę związaną ze szkoleniem ich załóg. 

Tworzenie systemu zabezpieczenia logistycznego dla Rosomaków jest więc mocno zaawansowane, bo dwa z trzech typów pojazdów (Rosomak-WRT oraz CKPEiRT) są w linii, natomiast Rosomak-WPT ma wkrótce trafić do produkcji seryjnej. To dobra okazja, by przyjrzeć się poszczególnym pojazdom oraz całej koncepcji zabezpieczenia działań pododdziałów KTO. Tym bardziej, że biorąc pod uwagę planowane przezbrojenie w Rosomaki kolejnych jednostek Wojsk Lądowych po rozpoczęciu dostaw wież ZSSW-30, możliwe są dodatkowe zamówienia również na transportery w wersjach zabezpieczenia technicznego.

Rosomak-WRT 

Rosomak-WRT, czyli wóz rozpoznania technicznego na bazie KTO, przeznaczony jest do prowadzenia zabezpieczenia działań innych jego wersji wchodzących w skład pododdziałów i oddziałów zmotoryzowanych (kompanii lub batalionu) w warunkach polowych. Do jego zadań należy: prowadzenie obserwacji i rozpoznania technicznego, wykonywania doraźnych napraw, obsługi i diagnostyki. Ponadto wóz ten może ewakuować i wyciągać uszkodzone pojazdy, a jego załoga - udzielać pierwszej pomocy medycznej czy przekazywać dane z rozpoznania technicznego na stanowiska dowodzenia odpowiedniego szczebla. 

Długość całkowita tej odmiany to 8330 mm, szerokość 3070 mm a wysokość 2940 mm. Dopuszczalna masa całkowita wynosi 26 000 kg (z zachowaniem pływalności 22 500 kg). Zasięg maksymalny na drogach utwardzonych to ponad 520 km. Transporter jest w stanie pokonywać przeszkody pionowe o wysokości 500 mm, rowy o szerokości 2100 mm, a maksymalny kąt wejścia i wyjścia z wody wynosi 220 stopni. W skład załogi WRT wchodzą dowódca, kierowca – operator, dwóch mechaników oraz opcjonalnie sanitariusz. Wszyscy oni tworzą drużynę remontową a ponadto są wyposażeni w gogle noktowizyjne typu NPL-2. Dodatkowo kierowca dysponuje pasywnym noktowizorem PNK-72, a w wozie zamontowano peryskopy GUS M410 i GUS M17. 

Podstawowy poziom ochrony balistycznej tego transportera zapewnianej przez stalowy kadłub może być zwiększony poprzez montaż systemu opancerzenia dodatkowego (wzrost ochrony do poziomu IV wg STANAG 4569A). Pojazd dysponuje też systemem maskowania biernego (kamuflażem wykonanym przy użyciu specjalnych farb dodatkowo obniżających sygnaturę termalną) i aktywnego (systemem samoosłony SSP-1 OBRA-3, umożliwiającym wykrycie opromieniowania za pomocą lasera zintegrowanym z wyrzutniami granatów dymnych.

Uzbrojenie wozu stanowi opracowany w zakładach ZM Tarnów Zdalnie Sterowany Moduł Uzbrojenia ZSMU-1276A3 z karabinem maszynowym UKM-2000 kalibru 7,62x51 mm oraz głowicą ZMO–1 (zintegrowanym modułem optoelektronicznym). Wyposażenie to umożliwia prowadzenie skutecznego ognia w dzień i w nocy oraz zwiększenie świadomości sytuacyjnej załogi. Transporter ma też na wyposażeniu dzienno-nocną głowicę pozwalającą na prowadzenie dookólnej obserwacji przez mechaników, bazującą na kamerze obserwacji termalnej KOT-1 oraz dzienno-nocną kamerę dla dowódcy typu KTD-60 Kumak, służącą do prowadzenia obserwacji na wprost pojazdu. 

System przekazywania danych i pozycjonowania obejmuje systemy łączności zewnętrznej (radiostacje - zakresu KF typu RF-5800H w konfiguracji V002 i RRC-9311AP zakresu pasma UKF/FM) i wewnętrznej oraz wyposażenie teleinformatyczne wraz z odbiornikiem nawigacji satelitarnej (HGPST T z modułem SAASM) i blokiem nawigacji inercyjnej INU. Ponadto załoga została wyposażona w zestawy łączności bezprzewodowej przeznaczone do komunikacji pomiędzy sobą, z wozem oraz do transmisji danych podczas przebywania na zewnątrz pojazdu. 

W transporterze zabudowano terminal rozpoznania technicznego, który umożliwia załodze gromadzenie i przetwarzania danych z rozpoznania w celu opracowania meldunku oraz ich transmisję z pośrednictwem systemów łączności do stanowiska dowodzenia. O możliwościach WRT decyduje jednak posiadany sprzęt specjalistyczny Jego najbardziej charakterystycznym elementem, widocznym z zewnątrz jest żuraw 017T-2 o udźwigu 1300 kg, którego obsługa możliwa jest zarówno z pokładowego, jak i wynośnego pulpitu sterowania. Rosomak-WRT ma na wyposażeniu również specjalistyczne oprzyrządowanie diagnostyczne i obsługowe, ewakuacyjne oraz ratownicze, pokładowy zespół prądotwórczy ZPD 230-6, agregat spawalniczy, zestaw narzędzi (piła spalinowa, szlifierka kątowa, zespół do cięcia i spawania gazowego, oświetlenie wynośne itp.), zestawy do szybkich napraw elektrycznych i mechanicznych, zblocza i układy wielokrążków oraz wspomniane już wyżej terminale – diagnostyczny i rozpoznawczy. 

Pojazd posiada także tablicę wizową służącą do wizowania 30 mm armaty Bushmaster Mk 44, 7.62 mm km UKM 2000C, kamery termowizyjnej oraz zespołu celownika dzienno-nocnego KTO Rosomak. Dołączany do wozu przenośny namiot do obsług i napraw pojazdu ma na celu zapewnienie ochrony załodze oraz wymontowywanym podzespołom przed opadami atmosferycznymi. Na WRT istnieje ponadto możliwość zamontowania agregatu grzewczego Air Top Evo 5500 wraz z panelem sterowania MC05 oraz systemu przeciwpożarowego i przeciwwybuchowego KIDDE DEUGRA. 

Rosomak-WPT

Ta specjalistyczna odmiana KTO Rosomak jest dostosowana do zabudowy ciężkiego wyposażenia zadaniowego, a w szczególności lemiesza, żurawia hydraulicznego i systemu podpór tylnych. Sam żuraw to rozwiązanie kompaktowe, zasilane hydraulicznie a przeznaczone do podnoszenia i przenoszenia ładunków w dozwolonym obszarze roboczym, zgodnie z wykazem i wykresem obciążenia. System jego sterowania utrzymuje ruch końca ramienia w osi pionowej, przy użyciu przez operatora tylko jednej dźwigni sterującej (podnoszenie – opuszczanie), bez konieczności zmiany wysięgu ramienia. 

Ta funkcja sprawdza się przy wyciąganiu np. zespołu napędowego pojazdu z komory silnikowej. Sam proces sterowania nadzorowany jest drogą radiową lub przy użyciu łącza przewodowego. Na końcu ramienia podnoszącego można zamontować dodatkowe przyłącza, umożliwiające podłączenie opcjonalnych narzędzi, np.: rotatora, wiertnicy, łyżki do kopania, chwytaka do drewna itd. 

Stabilizację transportera w tej wersji zapewnia system podpór (z lemieszem), którym steruje kierowca (za pomocą dedykowanego pulpitu). Tylko ich poprawne rozstawienie umożliwia uruchomienie napędów żurawia. Z kolei sam lemiesz pełnił też będzie funkcję kotwy przy pracy zespołu wyciągarek bocznych oraz narzędzia przeznaczonego do spychania innych pojazdów i torowania drogi. Będzie on przytwierdzony do specjalnie opracowanego wspornika wspawanego w przednią część kadłuba. Zmiana położenia jego elementu roboczego realizowana będzie przez siłowniki hydrauliczne, zasilane z instalacji hydraulicznej pojazdu. Ponadto posiadać on będzie wymienną krawędź roboczą oraz znaczniki skrajni.

W zależności od potrzeb, lemiesz przyjmować będzie trzy położenia robocze - funkcję kotwy o maksymalnym obciążeniu, podpory przy pracy żurawiem oraz urządzenia do spychania innych pojazdów i torowania drogi. Zasadnicze wyposażenie w systemy przeznaczone do pozycjonowania, pozyskiwania i przesyłania danych czy dodatkowe agregaty będą prawdopodobnie tożsame z tym jakie znajdują się na stanie WRT.

CKPEiRT

Z kolei Ciężki Kołowy Pojazd Ewakuacji i Ratownictwa Technicznego powstał w oparciu o podwozie samochodu SCANIA CB w układzie 8x8, zgodnie z wymaganiami taktyczno-technicznymi opracowanymi przez wojsko. Jego zasadniczym przeznaczeniem jest ewakuowanie uszkodzonych pojazdów bojowych i specjalistycznych (z wszelkiego rodzaju uszkodzeniami układu przeniesienia napędu) opracowanych na bazie KTO Rosomak lub nadal eksploatowanych wersji BRDM-2 i jego następców.

CKPEiRT ma dopuszczalną masę całkowitą 36 000 kg i zdolność do holowania innych pojazdów o masie do 26 000 kg. Wóz ten ma 11 830 mm długości, 2550 mm szerokości i 3370 mm wysokości. Rozwija maksymalną prędkość po drodze utwardzonej do 90 km/h a jego zasięg operacyjny w zależności od terenu działań waha się od około 450 do ponad 650 km. Pojazd zachowuje zdolność do brodzenia po przygotowaniu do głębokości 1200 mm (do głębokości 800 mm bez przygotowania). Jest też wyposażony w centralny system pompowania kół (z systemem run-flat), dwie poczwórne wyrzutnie 81 mm granatów dymnych, podpory stabilizujące i agregat prądotwórczy.

Poziom zapewniane osłonności balistycznej i przeciwminowej czteroosobowej kabiny załogi wynosi II wg STANAG 4569 A/B. W skład specjalistycznej zabudowy wozu wchodzi urządzenie podnosząco-holownicze o napędzie hydraulicznym (do unoszenia i mocowania holowanych pojazdów) oraz wyposażenie ratownicze. Dwuczłonowy żuraw hydrauliczny o wysięgu maksymalnym 10,25 metra i minimalnym 1,7 m jest zdolny do podnoszenia ciężarów odpowiednio 3900 kg i 16 000 kg (umożliwiając np. przeładunek kontenerów o wielkości do 1C włącznie).

Zamontowany z przodu lemiesz hydrauliczny służy do torowania drogi lub jako dodatkowy element stabilizujący pojazd podczas pracy żurawia. Dwie wyciągarki hydrauliczne – główna i pomocnicza wykorzystywane są natomiast do samoewakuacji, jak i ewakuacji uszkodzonych pojazdów. Ta pierwsza ma możliwość wydawania liny o długości 75 metrów w kierunku przodu i tyłu pojazdu a jej uciąg wynosi 240 kN. Pomocnicza ma linę o długości 220 metrów i uciąg 20 kN. Ponadto pojazd wyposażono w sprzęt ratowniczy przeznaczony do prowadzenia akcji przy zaistniałych zdarzeniach drogowych w warunkach dziennych i nocnych. 

Miejsce pojazdów specjalistycznych w strukturach brygad uzbrojonych w KTO

Transportery specjalistyczne takie jak WPT i WRT wchodzić będą w skład m.in. Patrolu Rozpoznania Technicznego (PRTech), Grupy Rozpoznania Technicznego (GRT), Patrolu Rozpoznania i Pomocy Technicznej (PRiPT), Grupy Ewakuacji Technicznej (GET) czy Grupy Ewakuacyjno-Remontowej (GER). Te pododdziały zadaniowe tworzone będą w zależności od rozwoju sytuacji na polu walki. W batalionie zmotoryzowanym powinno być cztery WRT w Grupie Ewakuacji oraz po jednym WPT i CKPEiRT w plutonie remontowym kompanii logistycznej. A w kompanii remontowej brygady - dodatkowo po trzy WPT i CKPEiRT. 

Przyjęta struktura zakłada więc, że w każdej brygadzie wyposażonej w trzy bataliony KTO powinno być 6 WPT, 12 WRT i 6 CKPEiRT. Kolejne ich egzemplarze mają być wykorzystywane do szkolenia, w ramach Polskich Kontyngentów Wojskowych i w batalionach ewakuacyjno-remontowych. Wstępnie określono zapotrzebowanie wojsk na te pojazdy na 18 WPT, 33 WRT i 27 CKPEiRT. Jest jednak prawdopodobne, że ostatecznie tych pojazdów będzie więcej, choćby z uwagi na rozbudowę 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, która ma w całości zostać przezbrojona w KTO, czy planowane wyposażenie w Rosomaki 15 Giżyckiej Brygady Zmechanizowanej. 

Podsumowanie

Rodzina trzech pojazdów specjalistycznych pozwala na kompleksowe zabezpieczenie eksploatacji pododdziałów wyposażonych w KTO Rosomak. KTO-WRT przeznaczony jest do prowadzenia rozpoznania technicznego, realizacji zadań szybkiej ewakuacji i udzielania pomocy technicznej załogom. Jest transporterem pływającym, co pozwala mu pokonywać głęboką przeszkodę wodną razem z kompanią zmotoryzowaną. Z kolei przyszły Rosomak-WPT będzie dysponować wyposażeniem niezbędnym do organizacji systemu zabezpieczenia eksploatacji transporterów w każdych warunkach. Będzie też mieć w szerszym zakresie możliwość ewakuacji uszkodzonych pojazdów i ma stanowić główny element umożliwiający budowę zaplecza technicznego dla KTO Rosomak czy innych transporterów w warunkach polowych. Natomiast CKPEiRT (zwany też Hadrun) jest przeznaczony do holowania, stawiania i ewakuacji poważnie uszkodzonych pojazdów, w szczególności tych, które utraciły mobilność. Posiada jednak również standardowe wyposażenie obsługowo-naprawcze oraz ratownicze. 

Naturalnym kierunkiem rozwoju pojazdów zabezpieczenia przeznaczonych dla KTO Rosomak jest zapewnienie zdolności wsparcia wozów o masie całkowitej 30-32 t. Spółka Rosomak S.A. pozyskała bowiem niedawno licencję na transportery w wersji Rosomak XP, o DMC zwiększonej do 30-32 ton. Pojazdy w tej konfiguracji mają większe możliwości i mogą być używane zarówno jako podstawa do wersji bojowej, jak i odmian specjalistycznych, np. transportera rozpoznania skażeń.

Aby zapewnić możliwość wsparcia transporterów w wersji Rosomak XP, trwają prace koncepcyjne nad potencjalną modyfikacją części Hadrunów w celu dostosowania ich do obsługi wozów o masie powyżej 30 ton, bowiem wersja standardowa ma wspierać transportery o masie do 26 ton. Dzięki temu cała rodzina pojazdów zabezpieczenia dla Rosomaków może uzyskać zdolność do wsparcia zarówno KTO w wersji standardowej, jak i tej o zwiększonej masie. Oprócz tego trwają prace koncepcyjne nad nowym pojazdem, zdolnym do wsparcia wozów o masie nawet 36-38 t i dysponującym większymi możliwościami. System ten mógłby wejść na wyposażenie Wojska Polskiego, ale i potencjalnych użytkowników eksportowych.

Pojazdy zabezpieczenia technicznego zostały wykonane i są opracowywane w ramach projektów realizowanych głównie przez spółki wchodzące w skład PGZ i ich partnerów. WRT i przyszły WPT stworzą kolejne wersje tej rodziny pojazdów powstałych w oparciu o KTO Rosomak. Większość z wykonanej dla nich lub przewidzianej zabudowy specjalistycznej opracowały spółki posiadające już duże doświadczenie, niejednokrotnie realizujące wojskowe zamówienia pochodzące od różnych armii. Firmy te nie tylko opracowały i wyprodukowały ten sprzęt, ale oferują też wsparcie procesu jego eksploatacji. Ponadto zdobyta wiedza na pewno się przyda przy przygotowaniu podobnych wozów na innych nośnikach (np. gąsienicowych). Rozwój rodziny KTO Rosomak i pojazdów zabezpieczenia technicznego jest przykładem tworzenia kompleksowej zdolności do wsparcia danego sprzętu, poprzez jego opracowywanie i modyfikowanie przez krajowy przemysł zbrojeniowy.

Artykuł przygotowany we współpracy z PGZ S.A.