Czy Rosja potrzebuje dużych baz wojskowych na Białorusi? [OPINIA]

W tej sytuacji warto dokładniej przyjrzeć się aspektom wojskowo-geograficznym, a właściwie logistyczno-dyslokacyjnym. Rosja ma bardzo rozległe terytorium i przy obecnej liczbie żołnierzy nie jest w stanie rozmieścić ich we wszystkich miejscach, które mają znaczenie z wojskowego punktu widzenia. Terytorium Rosji podzielone jest obecnie na pięć okręgów wojskowych, przy czym jeden z nich nosi nadal nazwę Floty Północnej. W skład okręgów wojskowych wchodzą jednostki lądowe, lotnicze i morskie. Poza strukturami okręgów są Wojska Rakietowe Strategicznego Przeznaczenia i Wojska Powietrzno-Desantowe. Nadal istnieją Główne Dowództwa Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej, ale podlegają im w praktyce instytucje i jednostki szkolne, ponieważ odpowiadają głównie właśnie za szkolenie. Trochę inaczej wygląda to w przypadku Głównego Dowództwa Sił Powietrzno-Kosmicznych. oprócz jednostek szkolnych podlegają mu również jednostki Lotnictwa Dalekiego Zasięgu (bombowce strategiczne), Lotnictwa Wojenno-Transportowego, 1. Armii Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwrakietowej Specjalnego Przeznaczenia (obrona Moskwy) i Wojsk Kosmicznych. Szereg jednostek, instytucji, ośrodków szkolnych i naukowych jest centralnie podporządkowanych rosyjskiemu Sztabowi Generalnemu lub poszczególnym zarządom i departamentom Ministerstwa Obrony.

Większość, pod względem liczby i liczebności, jednostek lądowych, lotniczych i morskich podlega okręgom wojskowym:

- Zachodni OW ma w swoim składzie jednostki podporządkowania okręgowego, 1. Armię Pancerną, 6. i 20. armie Ogólnowojskowe, 6. Armię Sił Lotniczych i Obrony Powietrznej oraz Flotę Bałtycką (z jej 11. Korpusem Armijnym);

- Południowy OW ma w swoim składzie jednostki podporządkowania okręgowego, 8. , 49. i 59. armie Ogólnowojskowe, 4. Armię Sił Lotniczych i Obrony Powietrznej, Flotyllę Kaspijską oraz Flotę Czarnomorską (z jej 22. Korpusem Armijnym);

- Centralny OW ma w swoim składzie jednostki podporządkowania okręgowego, 2. i 41. armie Ogólnowojskowe oraz 14. Armię Sił Lotniczych i Obrony Powietrznej;

- Wschodni OW ma w swoim składzie jednostki podporządkowania okręgowego, 5. , 29., 35. i 36. armie Ogólnowojskowe, 68. Korpus Armijny, 11. Armię Sił Lotniczych i Obrony Powietrznej oraz Flotę Oceanu Spokojnego;

-Flota Północna ma w swoim składzie jednostki bezpośrednio podporządkowane, 14. Korpus Armijny oraz 45. Armię Sił Lotniczych i Obrony Powietrznej.

Liczebnie największe są Zachodni i Wschodni Okręgi Wojskowe, a Południowy i Centralny są mniejsze i liczą o około 1/3 mniej żołnierzy . Dużo mniejszy jest najnowszy rosyjski okręg wojskowy, czyli Flota Północna. Wynika to ze specyfiki obejmowanego obszarue. Tereny północne i arktyczne nie będą teatrem działań dużych liczebnie jednostek wojskowych, ale jego powstanie potwierdza rangę jaką w Rosji nadaje się tym obszarom.

Duża część uzbrojenia współczesnej armii rosyjskiej pamięta jeszcze czasy ZSRR. Systematycznie produkowane są nowe wzory uzbrojenia, a w jeszcze większej liczbie poddawane są modernizacji starsze egzemplarze. Jednak ograniczone możliwości finansowe Rosji nie pozwalają na wymianę i modernizację sprzętu wojskowego wszystkich rodzajów sił zbrojnych w tempie jakiego chciałyby rosyjskie władze wojskowe. Duża cześć jednostek rosyjskich jest wysoko skadrowana, a wiele jednostek zostanie na nowo sformowanych dopiero w czasie częściowej lub powszechnej mobilizacji.

Obecnie liczebność całych Sił Zbrojnych Rosji można oceniać na około 900 tys. żołnierzy. Nie wlicza się do nich, oczywiście, innych służb paramilitarnych jak Gwardia Narodowa (Rosgwardia) czyli dawne Wojska Wewnętrzne, czy Służba Pogranicza FSB. W czasach pokojowych Rosja nie ma dużych możliwości zwiększenia liczebności swoich wojsk. Wręcz odwrotnie, od czasu do czasu, dochodzą nieoficjalne informacje, iż głównie ze względów finansowych wojsko powinno być zmniejszone. Jest to zrozumiałe gdy spojrzy się na różnorodność wojskowych wydatków jakie Rosja jest zmuszona ponosić. Bardzo kosztowe w utrzymaniu i modernizacji są strategiczne siły nuklearne (lądowe, powietrzne, morskie), taktyczna broń atomowa, systemy satelitarne, systemy wykrywania środków napadu powietrznego i kosmicznego oraz, oczywiście, ze względu na ich liczebność, podstawowe uzbrojenie jak czołgi, transportery, samoloty i śmigłowce czy okręty.

Stojąc przed dylematem braku możliwości utrzymywania wielkich sił zbrojnych jak za czasów ZSRR oraz rozległych geograficznie obszarów terenu Rosji wydaje się, iż coraz większego znaczenia nabiera tam szkolenie w przerzucie dużych ugrupowań wojskowych oraz logistyka. W czasie większości dużych ćwiczeń wojskowych w Rosji rozgrywane są epizody polegające na transporcie wojsk z miejsc dyslokacji na odległe poligony. Okręty na czas ćwiczeń przechodzą z akwenów jednej floty do drugiej, by wspólnie przeprowadzić ćwiczenia w większej skali. Jednostki lotnicze trenują przebazowanie i czasowe stacjonowanie wydzielonych kluczy na lotniskach, na których na stałe nie ma już pułku lotniczego. Praktycznie cała obrona przeciwlotnicza jest wysoko manewrowa i przygotowana do częstych zmian pozycji, przy czym pozycje te nie wymagają już dużych przygotowań inżynieryjnych. Dodatkowo manewrowość rosyjskiej armii w czasie ćwiczeń jest specjalnie eksponowana w środkach masowej komunikacji i mediach społecznościowych. Ma to wywrzeć wrażenie, że rosyjscy żołnierze cały czas są w ruchu i mogą wszędzie dotrzeć.

Oczywiście, żadne siły zbrojne nie mogą w ten sposób działać na dłuższą metę bez odpowiednio przygotowanej logistyki. Rosyjska logistyka okręgów wojskowych i flot w ostatnich latach przeszła (i nadal przechodzi) ogromne zmiany. Najważniejszymi elementami zmian są centralizacja i podział na logistykę stacjonarną i logistykę polową. Stacjonarna logistyka opiera się głównie na centrach zabezpieczenia materiałowo-technicznego. Każdy okręg i każda flota ma takie centrum z podległymi kilkudziesięcioma filiami rozrzuconymi na całym terytorium odpowiedzialności. Obecnie w Rosji funkcjonują:

• 701.Centrum Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego FP (JW nr 77360) w Murmańsku;
• 702.Centrum Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego FB (JW nr 45752) w Kaliningradzie;
• 703.Centrum Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego FOS (JW nr 25030) we Władywostoku;
• 758.Centrum Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego FCz (JW nr 63876) w Sewastopolu;
• 1060.Centrum Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego ZOW (JW nr 55443) w miejscowości Puszkin koło Petersburga;
• 1061.Centrum Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego POW (JW nr 57229) w Rostowie nad Donem;
• 1062.Centrum Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego COW (JW nr 58661) w Jekaterynburgu;
• 1063.Centrum Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego WOW (JW nr 59313) w Chabarowsku.

Łącznie te osiem centrów dysponuje kilkuset punktami na terytorium Rosji, w których przechowywane są zapasy materiałowo-techniczne. Oprócz nich funkcjonują inne stacjonarne jednostki logistyczne. Najważniejsze z nich to na pewno centralne bazy rezerw czołgów i centralne bazy rezerwy techniki samochodowej.

Polowa rosyjska logistyka przeznaczona jest do bezpośredniego wsparcia rosyjskich jednostek w czasie działań bojowych. Obecnie główne jej siły zorganizowane są w 12 brygad:

• 51.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego ZOW (JW nr 72152) w Petersburgu;
• 69.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego ZOW (JW nr 11385) w miejscowości Dzierżińsk;
• 78.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego POW (JW nr 11384) w miejscowości Budjonnowsk;
• 99.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego POW (JW nr 72153) w miejscowości Majkop;
• 101.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego WOW (JW nr 11388) w Ussuryjsku;
• 102.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego WOW (JW nr 72155) w miejscowości Gusinooziersk;
• 103.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego WOW (JW nr 72157) w Biełogorsku;
• 104.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego WOW (JW nr 11387) w miejscowości Czita;
• 105.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego COW (JW nr 11386) w miejscowości Krjaż koło Samary;
• 106.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego COW (JW nr 72154) w miejscowości Jurga;
• 133.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego FCz (JW nr 73998) w Symferopolu;
• 152.Samodzielna Brygada Zabezpieczenia Materiałowo-Technicznego ZOW (JW nr 80504) w miejscowości Liski.

Brygady te bezpośrednio podlegają dowództwom okręgów wojskowych (za wyjątkiem 133.) i składają się z dowództwa oraz kilku samodzielnych batalionów i kompanii. Brygady mają różną organizację, ale poszczególne pododdziały mają swoje specjalizacje zgodne z nazwami czyli samochodowy, mostowy, drogowy i kierowania ruchem, remontowo-naprawczy, rurociągów paliwowych, tankowania paliw, dowozu wody itp. Jako, iż rosyjska armia jest ciągle reorganizowana niektóre bataliony remontowo-naprawcze przechodzą z brygad w podporządkowanie dowódcom poszczególnych armii ogólnowojskowych (czyli schodzą o jeden szczebel dowodzenia). Na poziomie okręgów wojskowych dodatkowo są obecnie formowane samodzielne pułki remontowo-ewakuacyjne.

Oczywiście występuje cały szereg innych jednostek logistycznych w Siłach Zbrojnych Rosji. Są one przeważnie mniejsze i bardziej specjalistyczne. Jednak najważniejsze ze względu na rozległość terytorialną Rosji są jednostki komunikacji, a przede wszystkich jednostki wojsk kolejowych. Obecnie armia rosyjska ma dziesięć brygad kolejowych:

• 5.Samodzielna Poznańska Brygada Kolejowa COW (JW nr 01662) w miejscowości Abakan;
• 7.Samodzielna Brygada Kolejowa WOW (JW nr 45505) w Komsomolsku nad Amurem;
• 29.Samodzielna Warszawska Brygada Kolejowa ZOW (JW nr 33149) w miejscowości Krasnyj Bor koło Smoleńska;
• 34.Samodzielna Brygada Kolejowa ZOW (JW nr 01855) w miejscowości Rybnoje;
• 37.Samodzielna Brygada Kolejowa POW (JW nr 51473) w miejscowości Niewinnomyssk;
• 38.Samodzielna Brygada Kolejowa ZOW (JW nr 83497) w miejscowości Jarosławl;
• 39.Samodzielna Brygada Kolejowa ZOW (JW nr 01228) w miejscowości Adlier;
• 43.Samodzielna Brygada Kolejowa COW (JW nr 61207) w Jekaterynburgu;
• 48.Samodzielna Brygada Kolejowa COW (JW nr 55026) w Omsku;
• 50.Samodzielna Brygada Kolejowa WOW (JW nr 03415) w miejscowości Swobodnyj.

Każda brygada kolejowa składa się z dowództwa i kilku batalionów drogowych (torowych), mostowych, pontonowo-mostowych i mechanizacji robót. Rosja przywiązuje ogromne znaczenie do utrzymania wojsk kolejowych. Cały czas opracowywane są dla nich nowe wzory sprzętu, maszyn i wyposażenia. Rosja nadal utrzymuje zdolność do budowy kolejowych mostów pontonowych, które prezentuje notorycznie w czasie ćwiczeń. Przez te mosty pontonowe są w stanie przejechać pociągi załadowane czołgami (sic !).

Oprócz jednostek kolejowych Rosja dysponuje całym szeregiem komend transportowych (lądowych, morskich, rzecznych), które w czasie pokoju zawiadują ruchem wojsk, a w czasie wojny prawdopodobnie przejmą całkowitą kontrolę nad całym wojskowym i cywilnym transportem. Rosyjska Marynarka Wojenna dysponuje wieloma grupami statków zabezpieczenia. W czasie pokoju są one stosunkowo małe, szczególnie w porównaniu do czasów ZSRR. Jednak na czas wojny przejmą one kontrolę nad całym rosyjskim taborem morskim, portowym i rzecznym.

Oprócz zmilitaryzowania na czas wojny szeregu cywilnych firm transportowych i logistycznych sama armia rosyjska przygotowana jest nadal do mobilizacji nowo formowanych jednostek logistycznych czasu wojny. Będą to kolejne brygady kolejowe oraz brygady samochodowe, brygady drogowe i kierowania ruchem, brygady mostowe oraz cały szereg mniejszych jednostek.

Rosja ma obecnie wojsko rozrzucone po całym terytorium kraju, logistykę stacjonarną nastawioną na jego zabezpieczenie w garnizonach w czasie pokoju oraz logistykę polową przygotowaną do wparcia jednostek w czasie działań i rozbudowany system wojsk komunikacyjnych. Wszystkie wymienione elementy systemu po ewentualnym ogłoszeniu mobilizacji zostaną rozbudowane i zwiększone oraz wsparte jednostkami nowo formowanymi oraz zmilitaryzowanymi organizmami cywilnymi. Czy w tej sytuacji z logistyczno-dyslokacyjnego punktu widzenia Rosja potrzebuje na Białorusi dużych stałych baz wojskowych z dużą liczbą na stale tam przebywających rosyjskich żołnierzy czy może bardziej białoruskiej wojskowej logistyki?

Siły Zbrojne Białorusi organizacyjnie są spadkobiercami Sił Zbrojnych ZSRR, a obecna cześć ich struktur jest zbliżona do rosyjskich. Wydaje się, iż białoruskie wojska transportowe nie są przygotowane tylko do zabezpieczenia własnych jednostek wojskowych, ale również do współpracy z rosyjskimi. Najważniejszymi związkami taktycznymi białoruskich wojsk transportowych (komunikacyjnych) są:

• 30.Samodzielna Brygada Kolejowa (JW nr 18662) w Słucku;
• 36.Brygada Drogowo-Mostowa (JW nr 44540) w miejscowości Żodzino;
• 65.Brygada Samochodowa (JW nr 28729) w miejscowości Żodzino.

Są to jednostki istniejące w czasie pokoju. Niestety nie są znane bliższe dane dotyczące ich mobilizacyjnego rozwinięcia. Dokładnie nie wiadomo czy istniejące wcześniej 28.Samodzielna Brygada Kolejowa i 307.Samodzielna Brygada Kolejowa są przewidziane do sformowania na czas wojny. Białoruska armia w czasie pokoju nie jest zbyt liczna, ale na pewno przygotowana jest do dużej mobilizacji na czas wojny. Pewne natomiast jest, że powyższe brygady komunikacyjne stanowią przedłużenie rosyjskich wojsk kolejowych. Białorusini nawet pozostawili ich numery z czasów ZSRR. Transport rosyjskich wojsk przez Białoruś składami kolejowymi wydaje się z technicznego punktu widzenia prosty i nie wymagający żadnych dodatkowych przygotowań.

Już za czasów Układu Warszawskiego poszczególne państwa-strony na mocy odpowiednich porozumień przechowywały różne zapasy materiałowe dla wojsk, które miały się przemieszczać przez ich terytorium. Najważniejsze były oczywiście zapasy paliw i smarów do pojazdów gąsienicowych i kołowych oraz samolotów i śmigłowców. W portach zapasy paliwa były przygotowane do obsługi sojuszniczych okrętów. Przykładowo na terenie Polski w składnicach materiałów pędnych i smarów w depozycie przechowywano paliwo dla Armii Radzieckiej. Podobne zapasy w NRD przeznaczone były dla Wojska Polskiego. Ze względów na używanie przez armie Układu Warszawskiego standardowej broni strzeleckiej, artyleryjskiej czy rakietowej możliwe było zaopatrywanie w amunicję jednostek innej armii z własnych składnic i baz. Ze względu na unifikację dużej części wozów bojowych i pojazdów to samo można było robić z częściami zapasowymi.

Współczesna armia białoruska w zdecydowanej większości nadal posiada uzbrojenie odziedziczone po ZSRR. Jest ono zgodne z najstarszymi wzorami współczesnego uzbrojenia armii rosyjskiej. Odpowiednie gatunki paliwa i smarów nadal są identyczne w obu armiach. Między innymi dlatego Białoruś pomimo drastycznego zmniejszenia własnej armii nadal utrzymuje stosunkowo dużą liczbę baz i składnic materiałowych. Prawie wszystkie powstały jeszcze w czasach ZSRR i mają charakterystyczną konstrukcję. Znajdują się w oddaleniu od wielkich miast, ale blisko szlaków komunikacyjnych (samochodowych i kolejowych). Rozlokowane są w kompleksach leśnych. Otoczone podwójnym ogrodzeniem z wieżami strażniczymi i pasem wyciętych drzew i krzaków. Dzielą się przeważnie na strefę koszarowo-administracyjną i strefę techniczną.

W strefie technicznej znajdują się magazyny. Magazyny przeznaczone do przechowywania materiałów wybuchowych, amunicji i rakiet mają częściowo wzmocnioną konstrukcję i często dodatkowo przysypane są ziemią, na której rośnie trawa. W założeniu miało to zwiększyć maskowanie obiektów przed rozpoznaniem lotniczym i satelitarnym. Niektóre magazyny amunicji mają jedną ścianę wykonaną z bardzo lekkich materiałów. W przypadku niezamierzonego wybuchu ta ściana ulega najszybszemu zniszczeniu i przez otwór powstały po jej zburzeniu wydostaje się większość fali uderzeniowej wytworzonej przez wybuch. Taka konstrukcja magazynu daje większe szanse, iż pozostałe ściany unikną zniszczeniu, a cały magazyn zawaleniu. Dodatkowo w czasie rozplanowywania takiego kompleksu magazynowego te „lekkie" ściany ustawiano tak, aby za nimi znajdował się las i nie było blisko kolejnych magazynów. Miało to w założeniu uchronić przed przenoszeniem się wybuchów i ognia z magazynu na magazyn.

Obecnie Siły Zbrojne Białorusi nadal utrzymują liczną bazę magazynową, w skład której wchodzą m. in.:

• 25.Arsenał Uzbrojenia Rakietowo-Artyleryjskiego (JW nr 25819) w miejscowości Nawakołasawa;
• 43.Arsenał Rakiet i Amunicji (JW nr 11724) w miejscowości Dobrusz;
• 46.Arsenał Rakiet i Amunicji (JW nr 67878) w miejscowości Bronna Góra;
• 288.Baza Rezerw Samochodów (JW nr 48668) w miejscowości Stare Dorohi;
• 391.Baza Amunicji Artyleryjskiej (JW nr 29253) w miejscowości Bobr;
• 969.Baza Rezerw Czołgów (JW nr 42715) w miejscowości Urzecze;
• 1068.Baza Żywnościowa w miejscowości Horodyszcze;
• 1393.Baza Amunicji Artyleryjskiej (JW nr 52208) w miejscowości Pionier;
• 1405.Baza Amunicji Artyleryjskiej (JW nr 42707) w miejscowości Osipowicze;
• 1562.Techniczna Baza Rakietowa (JW nr 64608) w miejscowości Lapichi;
• 1868.Baza Uzbrojenia Artyleryjskiego (JW nr 63604) w Homlu;
• 2657.Baza Paliw i Smarów (JW nr 55435) w miejscowości Baranowicze;
• 2766.Baza Paliw i Smarów (JW nr 55461) w miejscowości Krasny Brzeg;
• 2780.Baza Paliw i Smarów (JW nr 42776) w miejscowości Horodyszcze;
• 2783.Baza Chronienia i Utylizacji Sprzętu Pancernego (JW nr 63615) w miejscowości Halyniec;
• 3540.Baza Żywnościowa w miejscowości Pawlinowo;
• 3620.Baza Uzbrojenia Artyleryjskiego (JW nr 63755) w Mińsku.

Numery i nazwy tych baz i składnic pochodzą jeszcze z czasów ZSRR i są nadal używane przez Siły Zbrojne Białorusi.

Nie ma niestety jednoznacznej odpowiedzi na tytułowe pytanie czy Rosji potrzebne są duże bazy wojskowe na Białorusi. W dynamicznie zmieniającej się sytuacji międzynarodowo-politycznej decyzja o powstaniu takich baz może zapaść w każdej chwili, nawet jutro. Z drugiej strony oprócz małych rosyjskich instalacji wojskowych na Białorusi (służy w nich na stałe około 50 żołnierzy) i zapowiedzi tworzenia wspólnych ośrodków szkolenia na razie Rosja nie przejawiała chęci przeniesienia tam jakiejś dużej jednostki wojskowej. Większe siły rosyjskie pojawiają się regularnie na Białorusi z okazji wspólnych ćwiczeń i manewrów czy wspólnych lotów patrolowych rosyjskich i białoruskich samolotów. Wydaje się, że to raczej izolowanym władzom białoruskiego reżimu bardziej zależałoby na stałej dużej obecności Sił Zbrojnych Rosji.

Z polskiego punktu widzenia należy obecnie bacznie zwracać uwagę na wszelkie ruchy i aktywności wojsk rosyjskich na terytorium Białorusi. Monitorowanie bieżącej współpracy wojskowej obu tych państw jest dla nas niezmiernie ważne ze względu na bardzo złe stosunki w relacjach polsko-białoruskich i bardzo napiętą sytuację na granicy z Białorusią. Ale jeszcze większą uwagę należy chyba zwracać na logistyczne przygotowania obu armii i państw. Rosyjskiej armii na komunikacyjne i polowe zabezpieczenie przemieszczania się dużych zgrupowań wojskowych, a białoruskiej armii na ich przyjęcie i zabezpieczenie. Wydaje się, iż mocno rozwinięta rosyjska logistyka wojskowa, stacjonarna i polowa, jest częściowym przygotowaniem na błyskawiczne przemieszczenie się wojsk rosyjskich pod polską granicę czy też na północną granicę Ukrainy lub południowe granice Litwy i Łotwy.