Wojna na Ukrainie wciąż „gorąca” [ANALIZA]

Walki pozycyjne na wschodniej Ukrainie mają swoją dynamikę i charakter. Codziennie strona ukraińska przedstawia lakoniczny raport przedstawiający sytuację w strefie ATO, który sprowadza się do podania: liczby incydentów związanych z ostrzałem własnych pozycji, lokacji, gdzie miały one miejsce lub były najbardziej intensywne, wymienienia rodzajów użytych broni (ze szczególnym uwzględnieniem broni ciężkich, co stanowi naruszenie porozumień mińskich), wreszcie - co najbardziej istotne – określenia strat SZU w sile żywej poniesionej w wyniku ostrzału.

Dynamika ostrzałów

Analiza podawanych przez służbę prasową sztabu ATO liczby ostrzałów pozwala określić dynamikę wojny pozycyjnej na Donbasie. Zdarzają się dni, kiedy praktycznie nie dochodzi do żadnych ostrzałów, co wskazuje, że doba była spokojna wzdłuż całej linii rozgranicznia. Jednakże są to wypadki raczej rzadkie i przeplatane okresami intensywnego ostrzału dobowego. Przy niskiej intensywności ostrzałów wzrasta szansa na uniknięcie strat w sile żywej, w tym zwłaszcza w zabitych i ciężko rannych, jednakże nie jest to regułą. Doba mogła przejść relatywnie spokojnie, a mimo, to odnotowano poważne straty. Jest to wynik faktu, że sytuacja jest nieprzewidywalna i w niesprzyjających okolicznościach, np. przy wejściu na minę, straty mogą być relatywnie wysokie, nawet jeśli front był „uśpiony”. Widać, że mimo także dodatkowych czasowych porozumień dotyczących ograniczenia wymiany ognia (np. niedawne porozumienie wielkanocne), dynamika wymiany ognia jest w ostatnich dobach duża i ma w stosunku do początku miesiąca tendencję wzrostową.  

Charakter naruszeń

Mianem ostrzału sztab ATO określa subiektywnie ocenianą wymianę ognia, która może mieć charakter ostrzału artyleryjskiego, ostrzału z broni strzeleckiej itd. W intencji raportujących stroną agresywną (naruszycielem) są siły separatystyczno-rosyjskie, strona ukraińska jakoby odpowiada jedynie na prowokacje. Oczywiście, raport daje tylko pewien obraz sytuacji, bowiem użycie min czy broni wyborowej jest z natury bardziej śmiercionośne, a jednocześnie nie będzie z natury rzeczy odzwierciedlone w raporcie. Przegląd strat z ostatnich okresów wskazuje na to, że miny i ładunki wybuchowe są niezwykle śmiercionośne dla żołnierzy, podobnie jak strzelcy wyborowi, których zwiększoną aktywność niedawno zauważono.

Najbardziej istotne z punktu widzenia strony ukraińskiej są raportowane naruszenia porozumień mińskich, a więc użycie broni ciężkiej, w tym broni o kalibrze powyżej 100 mm. Analiza raportów wkazuje, że separatyści używają do ostrzałów całego arsenału: zazwyczaj moździerzy 82 i 120 mm, artylerii lufowej i rakietowej 120 i 122 mm, wozów bojowych (czołgów i bojowych wozów piechoty), granatników, broni strzeleckiej, w tym wukaemów etc.

Zmienia się i ewoluuje także taktyka. Przykładowo, użycie czołgów ma charakter nękający. Grupa taktyczna złożona z dwóch-trzech czołgów, wychodzi na pozycje, pod osłoną własnego ognia broni maszynowej i moździerzy, które mają na celu „przyduszenie” środków przeciwpancernych piechoty. Czołgi oddają kilka strzałów (dwa-trzy, trzy-cztery) w kierunku rozpoznanych wcześniej stanowisk ukraińskich, po czym zmieniają stanowiska lub się wycofują. Wykorzystywane są starannie dobrane i zamaskowane pozycje ogniowe.

Z kolei użycie moździerzy i artylerii ma charakter napadu ogniowego – następuje nagły i krótki ostrzał (kilka pocisków) z natychmiastową zmianą pozycji. Ostatnimi dniami zintensyfikowano ostrzał z moździerzy, o ile wcześniej ostrzał nękający prowadziły dwa-trzy moździerze, to teraz ogień prowadzi nawet cała bateria moździerzy (ogień kombinowany 82 i 120 mm).

Jak już wspomniano, szczególnie skuteczni są snajperzy (strzelcy wyborowi). Zabity 12 kwietnia w rejonie Doniecka (Pisky) sierżant Denis Naczosnyj, ps. „Czeczen”, otrzymał postrzał w głowę. Zabity niedawno wrócił z urlopu, wykonywał obowiązki dowódcy plutonu w 34. batalionie 57. Samodzielnej Brygady Motopiechoty (57 Okrema Motopichotna Brigada). 27 marca, także postrzałem w głowę, zabity został w rejonie bachmutowskim bojownik „Prawego Sekora” z grupy taktycznej „Sapsan” (Ochotniczy Ukraiński Korpus (ukr. DUK PS)).

Straty

Straty w raportach służby prasowej ATO klasyfikuje się według trzech kryteriów: zabici, ranni oraz z odniesionymi traumami. W niniejszej analizie, dla przejrzystości, ujęliśmy żołnierzy rannych i z traumami jako kategorię poszkodowani. Jak widać nie ma tu oddzielenia sytuacji odniesienia ran ciężkich (zagrażających życiu) oraz lekkich. Przypadki śmierci w ATO żołnierzy są na tyle rzadkie i jednocześnie bolesne, że zazwyczaj szczegółów wydarzenia można dowiedzieć się z ukraińskich mediów. Wszystkie ofiary ATO, także pośrednie, są wyszczególnione w internetowych spisach.

Grafiki ilustrujące niniejszą analizę, dotyczące ilość ostrzałów i wynikłe z tego straty wśród żołnierzy SZU (i innych formacji), oparte są wyłącznie na raportach ATO i nie oddają w pełni sytuacji i kosztów ludzkich misji w Donbasie. Wskazują jedynie żołnierzy, którzy ponieśli śmierć lub zostali ranni w wyniku ostrzałów. Nie zawierają więc z natury rzeczy innych ofiar w strefie ATO, a więc na przykład poległych/poszkodowanych na minach lub w wyniku wypadków. Jeśli zliczymy straty we wszystkich resortach siłowych i za wyznacznik przyjmiemy śmierć w strefie ATO to liczba ofiar skokowo rośnie. Otóż w marcu 2018 w strefie ATO – z rozmaitych przyczyn – media odnotowały śmierć kilkunastu członków sił ATO. Według doniesień medialnych można zidentyfikować 16 ofiar pochodzących z różnych strukur siłowych (siły zbrojne, gwardia narodowa, straż graniczna itd.), z tego ośmiu żołnierzy (50%) media określają mianem strat bojowych.

Krwawe żniwo zbierają wypadki oraz miny. Przy tych ostatnich nie można oprzeć się wrażeniu, że są związane także z akcjami ofensywnymi, np. grup rozpoznawczych lub specjalnych i wiążą się z operacjami w strefie niczyjej lub nawet na tyłach przeciwnika.

Należy pamiętać, że doniesienia sztabu ATO są jednostronne i podobne zestawienia przygotowuje także druga strona. Nie wnikając w przyczynę wymiany ognia można założyć, że w wyniku ostrzału odwetowego intensywność walk jest większa, a straty obustronne. Przykładowo nieoficjalne straty sił separatystycznych na Donbasie w okresie 2-10 kwietnia szacowano na pięciu bojowników.

Zmiana formatu

Na maj tego roku przewidziano formalny koniec operacji antyterrorystycznej na wschodzie Ukrainy. ATO zostanie zastąpiona innym formatem działań obronnych, zgodnie z przyjętą nową ustawą z lutego br., tzw. operacją sił połączonych. Zmiana formatu ma polegać m.in. na przejęciu kompetencji dowódczych przez oficerów SZU. „ATO zostanie formalnie zakończona. To oznacza zmianę systemu zarządzania, podporządkowania sił i zasobów kierownictwu wojskowemu, stworzenie połączonego sztabu jako głównego organu dowodzenia tą operacją...” – powiedział szef sztabu SZU, Wiktor Mużenko.

Zmiany sankcjonowane przez tzw. ustawę o reintegracji Donbasu wymikają z faktu, iż działania sił ukraińskich w obwodach donieckim i ługańskim nie będą już klasyfikowane jako operacja antyterrorystyczna w kompetencji Służby Bezpieczeństwa Ukrainy (SBU), ale obszar prowadzenia de facto operacji wojskowych. Prezydent Poroszenko, jako głównodowodzący ukraińskich sił zbrojnych, otrzymuje szerokie pełnomocnictwa w zakresie użycia sił zbrojnych i innych formacji do „powstrzymania i odparcia rosyjskiej agresji i reintegracji terytoriów okupowanych” (np. może używać sił zbrojnych bez ogłoszenia wojny, stanu wojennego lub wyjątkowego). Zmiany mają zwiększyć efektywność SZU na wschodzie kraju.