Ponad 57 mld zł na obronę w 2022 roku. Jaki budżet MON? [ANALIZA]

Niedawno na łamach Defence24.pl analizowaliśmy dokument Najwyższej Izby Kontroli pod tytułem „Informacja o wynikach kontroli wykonania budżetu państwa w części 29 Obrona narodowa oraz wykonania planów finansowych Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych i Agencji Mienia Wojskowego w 2020 roku”. Obecnie realizowany jest uchwalony przez Sejm budżet MON na 2021 rok. W przyszłym roku jego wykonanie znowu zostanie skontrolowane przez NIK. Tymczasem trwają już prace przy propozycji budżetu MON na 2022 rok. Na razie znamy tylko jego wstępne założenia, ale wydaje się, że warto o nich wspomnieć już teraz. Oczywiście podstawą dla prac Sejmowej Komisji Obrony Narodowej oraz procedowania całego budżetu przez Sejm będzie propozycja budżetu, która może różnić się od poniżej opisanych założeń.

Poziom wydatków obronnych na 2022 rok jest wynikiem ustaleń i prognoz zawartych w Ustawie z dnia 25 maja 2001 roku o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych RP, w wytycznych Ministra Obrony Narodowej do planowania działalności w resorcie obrony narodowej na lata 2022-2023, wskaźników makroekonomicznych ujętych w wieloletnim planie finansowym państwa na lata 2021-2024 oraz w „Programie rozwoju Sił Zbrojnych RP na lata 2021-2035”. Na 2022 rok wydatki obronne RP zostały ustalone w wysokości prawie 57,77 mld zł w tym:

• 57,22 mld zł w części budżetu państwa 29 Obrona narodowa;
• 341 mln zł w dziale 752 Obrona narodowa w innych częściach budżetu państwa;
• 27 mln zł wydatki Agencji Mienia Wojskowego przeznaczone na realizację inwestycji internatowych i mieszkalnych.

Ogólna kwota założeń na 2022 roku jest to 111,8 proc. kwoty planu zawartego w Ustawie budżetowej 2021 roku i jednocześnie 110,0 proc. wykonania budżetu w 2020 roku. Na razie ogólna prognozowana kwota przewidziana na 2022 rok nie jest jeszcze rozbita zgodnie z porządkiem projektu ustawy budżetowej, ale tabela nr 1 pokazuje ogólną kwotę i wybrane działy i rozdziały projektu ustawy na rok 2021 oraz wykonanie w latach 2020 i 2019.

MON zakłada, iż udział wydatków majątkowych nie będzie niższy niż 20 proc, wydatków obronnych czyli nie mniej niż 11,55 mld zł, a udział wydatków związanych z realizacją zadań w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych w dziedzinie obronności nie będzie niższy niż 2,5 proc. czyli 1,444 mld zł. Wydatki w dziale 752 w innych częściach budżetu powinny dzielić się:

• do 150 mln zł w części 28 Szkolnictwo wyższe i nauka – na realizację badań naukowych i prac rozwojowych w dziedzinie obronności;
• do 36,2 mln zł w części 20 Gospodarka - na realizację Programu Mobilizacji Gospodarki;
• do 4,8 mln zł w części 21 Gospodarka morska - na realizację Programu Mobilizacji Gospodarki;
• do 86,9 mln zł w innych częściach budżetu państwa – na realizację Programu Pozamilitarnych Przygotowań Obronnych;
• do 62,9 mln zł – na działalności jednostek organizacyjnych prokuratury powszechnej właściwych w sprawach wojskowych.

Wszystkie powyższe kwoty mogą oczywiście ulec zmianie jeśli Ministerstwo Finansów określi inny limit wydatków MON.

Minister Obrony Narodowej przy planowaniu wydatków obronnych na 2022 określił kilka priorytetów. Są nimi zwiększenie liczebności Sił Zbrojnych RP, wzmocnienie jednostek wojskowych stacjonujących we wschodniej części kraju (czyli dalsze formowanie i ukompletowanie 18. i 16. Dywizji Zmechanizowanej) oraz zakończenie formowania brygad obrony terytorialnej i osiągnięcie przez nie etapu III gotowości do reagowania kryzysowego oraz współdziałania z jednostkami wojsk operacyjnych. Równie istotne jest dalsze formowanie struktur oraz budowa zdolności operacyjnych Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni, tworzenie warunków dla zwiększenia obecności wojsk USA w Polsce (inwestycje infrastrukturalne) oraz kontynuacja modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP.

W 2022 roku nadal ma być położony nacisk na realizację procesu szkolenia wojsk, w szczególności w ramach krajowych i międzynarodowych ćwiczeń i treningów. Wydarzenia ostatnich miesięcy związanych z pandemią spowodowały, że w przyszłym roku mają zastać zwiększone zdolności wojskowej służby zdrowia do przeciwdziałania i zwalczania zagrożeń epidemicznych, zwłaszcza chorób wysoce zakaźnych i szczególnie niebezpiecznych oraz ewentualnego wsparcia w tym zakresie administracji publicznej.

Na 2022 roku wstępnie ustalono limity stanów średniorocznych oraz zatrudnienia bazowego w MON. Mogą one ulec zmianom, ale obecnie plany kształtują się następująco:

• 114 500 żołnierzy zawodowych łącznie z rezerwą kadrową i w dyspozycji;
• 2 821 funkcjonariuszy Służby Wywiadu Wojskowego i Służby Kontrwywiadu Wojskowego;
• 48 430 pracowników wojska w jednostkach budżetowych.

Na 2022 zaplanowano odejście do rezerwy około 5 300 żołnierzy zawodowych, z których około 70 proc. będzie posiadało uprawnienia emerytalne.

Dla porównania w 2020 roku przeciętna liczba żołnierzy wynosiła 105 803, funkcjonariuszy 2 481, a pracowników cywilnych 45 070. Jest to wzrost w ciągu dwóch lat o około 8 700 żołnierzy i 340 funkcjonariuszy, przy równoczesnym spadku pracowników o 3 360.

Obecnie poszczególne organy planujące w MON przygotowują swoje propozycje szczegółowe w oparciu o przyznane limity wydatków. W stosunku do lat ubiegłych dokonano zwiększenia limitów w różnych obszarach. Są to centralne plany rzeczowe (limit Szefa Zarządu Planowania Rzeczowego P-8 Sztabu Generalnego WP), wydatki z tytułu 12-miesięcznych uposażeń oraz skutków wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych (limit Dyrektora Departamentu Spraw Socjalnych), dofinansowanie programów „Certyfikowane Wojskowe Klasy Mundurowe”, „Cyber.mil z klasą” oraz oddziałów przygotowania wojskowego (limit Dyrektora Biura ds. Programu Zostań Żołnierzem RP), wydatki na utrzymanie Wojskowego Ogólnokształcącego Liceum Informatycznego (limit Dowódcy Garnizonu Warszawa).

Zwiększeniu uległy również limity wydatków wynikające z tytułu utrzymania wojskowych placówek zagranicznych i z realizacji „Planu badań naukowych w resorcie obrony narodowej w latach 2021-2022” (limit Dyrektora Generalnego MON) oraz wydatków związanych ze zwolnieniami żołnierzy z zawodowej służby wojskowej, wypłatami nagród jubileuszowych, gratyfikacji urlopowych oraz wpłat na Pracownicze Plany Kapitałowe.

Jak co roku, budżet MON przewiduje sporo dotacji przeznaczanych na różne cele:

• do 1,23 mld zł na sfinansowanie realizacji ustawowo określonych zadań bieżących zleconych Agencji Mienia Wojskowego wynikających z ustaw o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP oraz o Agencji Mienia Wojskowego;
• do 1,02 mld zł dla jednostek szkolnictwa wojskowego czyli Akademii Sztuki Wojennej, Akademii Marynarki Wojennej, Wojskowej Akademii Technicznej, Akademii Wojsk Lądowych, Lotniczej Akademii Wojskowej, Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej;
• do 0,5 mld zł na rzecz Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg;
• do 34,38 mln zł dla muzeów wojskowych na działalność statutową;
• do 15,17 mln zł na realizację programów szkolenia w oddziałach przygotowania wojskowego, „Certyfikowane Wojskowe Klasy Mundurowe”, „Cyber.mil z klasą”;
• do 15 mln zł na realizację programu „Strzelnica w powiatach”;
• do 13 mln zł na realizację zadań statutowych jednostkom niezaliczanym do sektora finansów publicznych, fundacjom i stowarzyszeniom;
• do 10,2 mln zł na sfinansowanie krajowych wydatków administracyjnych instytucji gospodarki budżetowej Zakładu Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego;
• do 10 mln zł dla Wojskowego Instytutu Łączności;
• do 8,73 mln zł dla Wojskowego Instytutu Wydawniczego;
• do 5 mln zł na realizację „Programu budowy i remontu pomników”;
• do 3,650 mln zł dla Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii;
• do 2,7 mln zł dla Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych;
• do 0,796 mln zł dla Akademii Sztuki Wojennej na finansowanie wyższych kursów obronnych;
• do 0,57 mln zł dla Wojskowej Izby Lekarskiej;
• do 0,3 mln zł dla Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej w związku z utrzymaniem zdolności do wykonywania oraz wykonywaniem ekspertyz z zakresu medycyny lotniczej na potrzeby Komisji Badań Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego;
• do 0,22 mln zł na realizacje programu edukacji wojskowej studentów w ramach Legii Akademickiej.

Limity wydatków dla poszczególnych organów planujących przedstawia natomiast tabela nr 2.

Na tym etapie planowania w limicie wydatków MON ujęto kwotę 1,458 mld zł na wydatki przeznaczone do dalszego rozdysponowania w zależności od podjętych decyzji przez Ministra Obrony Narodowej. W ramach przyznanych limitów należy zaplanować, stosownie do posiadanych możliwości finansowych, niezbędne wydatki na utrzymanie gotowości technicznej zasadniczego sprzętu wojskowego zakwalifikowanego jako priorytetowy w „Planie eksploatacji zasadniczego uzbrojenia i sprzętu wojskowego Sił Zbrojnych RP na lata 2021-2035”. Natomiast Szef Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych ma zaplanować, również stosownie do posiadanych możliwości finansowych, niezbędne wydatki na utrzymanie sprawności technicznej środków bojowych poprzez konserwację i naprawę, diagnozowanie, badanie jakości i ocenę bezpieczeństwa środków bojowych.

Łącznie limity finansowe (bez tych jeszcze nierozdysponowanych, dotacji itp.) wynoszą 50,353 mld zł. Z nich na centralne plany rzeczowe przeznaczono 21,107 mld zł, na wydatki osobowe 12,087 mld zł, na świadczenie emerytalno-rentowe 7,841 mld zł, a na pozostałe wydatki bieżące 9,319 mld zł.

Projekt budżetu MON na 2022 rok, który zostanie złożony do Sejmu będzie oczywiście w szczegółach różnił się od powyższych liczb, ale należy spodziewać się że proporcje zostaną z grubsza zachowane. Ostateczny szczegółowy projekt - jak i kształt finalnej ustawy - jest wciąż wypracowywany, a wiele kwot ujętych w powyższych wytycznych ma charakter szacunków i/lub maksymalnej (a nie przewidywanej) wartości, stąd pewne niewielkie odchylenia czy korekty są wręcz naturalne.

Przyszłoroczny budżet nie zmieni tendencji podziału środków MON, które nadal będę wydawane na wiele różnych instytucji i projektów, nie zawsze ściśle i bezpośrednio powiązanych ze wzrostem zdolności bojowych WP. Cieszyć się należy natomiast ze stosunkowo wysokiego łącznego poziomu wydatków przewidywanych na ponad 57 mld zł oraz sporego udziału w nich wydatków na centralne plany rzeczowe wynoszącego ponad 21 mld zł. Tak jak po lekturze informacji NIK na temat wykonania budżetu MON w 2020 roku, tak po lekturze założeń na 2022 rok należy się zastanawiać czy Polska za 57 mld zł rocznie, otrzymuje adekwatne poczucie bezpieczeństwa i zdolność do przeciwstawienia się ewentualnej agresji nieprzyjaciela.