Sala koncertowa i schron. Marszałek woj. małopolskiego: samorząd też odpowiada za bezpieczeństwo

Defence24.pl: Wobec rosnących nakładów na obronność wyzwaniem jest zapewnienie stabilności finansowej samorządów.  Czy samorządy lokalne odczuwają zwiększanie udziału wydatków obronnych w PKB? Czy odbija się to na wysokości dotacji i subwencji?

Łukasz Smółka, Marszałek Województwa Małopolskiego: Obronność jest jednym z aspektów dużego tematu, jakim jest bezpieczeństwo. O ile sprawy związane z obroną narodową są domeną rządu, o tyle już odpowiedzialność za jak najwyższy poziom poczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców spoczywa zarówno na rządzie, jak i na samorządowcach. Jako Samorząd Województwa Małopolskiego rozumiemy te potrzeby. Dowodem na to jest m.in. przekazanie w tym roku 63 wozów strażackich jednostkom ochotniczych straży pożarnych z całej Małopolski. Sam, jako strażak-ochotnik, dobrze wiem, jak ważne jest odpowiednie wyposażenie OSP – takie, które będzie niezawodne i zwiększało poczucie bezpieczeństwa mieszkańców. Chcemy też, by nasi mieszkańcy mieli jak najlepszy dostęp do usług medycznych, dlatego inwestujemy w modernizację szpitali i zakup nowoczesnego sprzętu prowadzimy także liczne programy profilaktyczne. W tegorocznym budżecie zabezpieczyliśmy na ten cel 110 mln złotych, pozyskaliśmy też ponad pół miliarda złotych ze środków unijnych na lata 2025-2027. Dzięki temu realizujemy największe w historii województwa przedsięwzięcia, budujące nową jakość opieki nad pacjentem.

Wspieramy również bezpieczeństwo energetyczne, inwestując w efektywność energetyczną i zachęcając do takich rozwiązań mieszkańców i przedsiębiorców. Dofinansowujemy m.in. modernizację budynków, wdrażanie nowoczesnych systemów monitorowania i zarządzania energią oraz budowę magazynów energii. One niosą za sobą konkretne korzyści – mniejszą emisyjność, poprawę jakości powietrza, mniejsze zużycie energii. Planujemy także zainwestowanie europejskich środków w budowę i modernizację sieci wodociągowych wraz z uzdatnianiem wody.

Uważam, że zwiększanie wydatków na obronność w budżecie państwa jest dobrą tendencją, ale nie powinno to obniżać wysokości dochodów samorządów z tytułu subwencji. Samorząd Województwa Małopolskiego otrzyma w 2025 r. blisko 12 mln zł dotacji celowej na realizację zadań wynikających z Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026. Środki przeznaczymy na zakup m.in. ambulansów, pojazdów do ewakuacji osób, aparatury medycznej, agregatów prądotwórczych, sprzętu do dezynfekcji i koców termicznych.

Wysokość dotacji i subwencji dla polskich regionów jednak ulega negatywnym zmianom. W poprzednich latach dochody Województwa Małopolskiego z tytułu PIT, CIT oraz subwencji ogólnej dynamicznie i systematycznie rosły, a w przyszłym roku mają one być zaledwie o 0,3 procent wyższe niż w br. Co ważne, dochody z subwencji ogólnej zgodnie z decyzją rządu spadną aż o 35 proc. Łącznie polskie województwa mają mieć uszczuplony dochód z tytułu PIT, CIT i subwencji o niemal pół miliarda złotych. Takiej sytuacji nie było w najnowszej historii polskiego samorządu i to stwarza dodatkowe wyzwania.

Zgodnie z postanowieniem ostatniego szczytu NATO do wydatków obronnych będą wliczane także wydatki ponoszone na zwiększenie odporności i poprawę mobilności wojsk, np. przez remonty i rozbudowę infrastruktury. MON zapowiedziało, że samorządy mają też otrzymywać środki w ramach programu Tarcza Wschód. Niektóre władze lokalne, np. Białej Podlaskiej, już wiosną odniosły się pozytywnie do tych planów. Jak ogólnie samorządy odnoszą się do tych kwestii, jakie potencjalne inwestycje budzą ich szczególne zainteresowanie (drogi, zabezpieczenie przed cyberatakami sieci wodociągowych i energetycznych)?

Prowadzimy uzgodnienia z Komisją Europejską, których efektem będzie możliwość wykorzystania pieniędzy unijnych w szerszym spektrum projektów. W listopadzie spotkałem się z przedstawicielami KE w temacie zmian w programach regionalnych, finansowanych ze środków europejskich w okresie 2021-2027. Wprowadzane zmiany wychodzą naprzeciw właśnie wyzwaniom związanym z zapewnieniem bezpieczeństwa i odporności w regionach.

W przypadku Małopolski zmiany będą koncentrowały się wokół zwiększenia liczby miejsc tymczasowego schronienia dla mieszkańców, zwiększenia dostępu do wody w terenach szczególnie zagrożonych niedostatkiem wody w sytuacjach kryzysowych, podniesienia sprawności i współpracy służb ratowniczych, uzupełnienia taboru kolejowego oraz infrastruktury drogowej podwójnego zastosowania, jak również przygotowania odpowiednich szkoleń, aby Małopolanie mieli wiedzę, jak zachować się w sytuacjach kryzysowych. Łącznie na cele związane z podniesieniem poziomu bezpieczeństwa w regionie planujemy przeznaczyć z tych środków ponad miliard zł. Cieszę się, że nasze podejście znajduje zrozumienie w Komisji Europejskiej. Podczas ostatniego spotkania usłyszałem deklarację gotowości do zamknięcia procesu negocjacji jeszcze w 2025 r.

Natomiast jako Województwo Małopolskie nie otrzymaliśmy środków z Tarczy Wschód i nie mamy wiedzy, czy w najbliższym czasie takie środki się pojawią.

Jakie specyficzne zadania z zakresu obronności i odporności mogą wziąć na siebie władze lokalne, jak powinien wyglądać podział ciężarów finansowych związanych z ich realizacją?

Budowanie społecznej odporności to proces długofalowy, który wymaga zaangażowania zarówno władz centralnych, jak i władz lokalnych. Nie może się to odbyć bez udziału samych mieszkańców. Tylko w ten sposób możliwe jest stworzenie systemu, który zapewni sprawne i skuteczne reagowanie w przypadku zagrożeń.

Jak już wspomniałem, bardzo zależy nam na inwestycjach zarówno w twardą infrastrukturę – mówię tu o zabezpieczeniu infrastruktury komunikacyjnej i modernizacji sieci wodociągowych – jak i w zakup specjalistycznego sprzętu – od wozów strażackich i ambulansów poczynając, na kocach termicznych, odzieży ochronnej i agregatach prądotwórczych kończąc.

Uwzględniamy także w swoich planach konieczność budowy instalacji podwójnego przeznaczenia, tzn. takich, które na co dzień będą służyły bieżącym potrzebom, a w sytuacjach kryzysowych pomogą w ochronie ludności. Województwo Małopolskie prowadzi obecnie prace przygotowawcze do budowy nowego budynku Filharmonii. Dla nas oczywiste jest to, że to ma być sala koncertowa o najlepszej w Polsce akustyce, ale ważne jest także to, co będzie znajdowało się pod nią: planujemy w taki sposób skonstruować parking podziemny pod nowym gmachem Filharmonii, aby mógł on także w sytuacji kryzysowej służyć mieszkańcom jako czasowe miejsce schronienia. Oczywiście nie wyręczymy rządu w kwestii budowy i utrzymania schronów, ale jako samorząd możemy dołożyć swoją cegiełkę do tego wielkiego dzieła, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa jak największej liczbie naszych mieszkańców.

Ważne jest dla mnie zabezpieczenie dóbr kultury, które w przypadku kryzysu będą wymagać szczególnej ochrony oraz działań ewakuacyjnych. Tutaj należy wskazać, iż zabezpieczenie tego rodzaju dóbr nie jest możliwe kompleksowo bez odpowiednich nakładów finansowych, ale także bez zapewnienia właściwego przygotowania osób odpowiedzialnych za te zadania, w tym szkoleń i procedur. W tym celu niezbędne jest zrealizowanie cyklu szkoleń dla personelu odpowiedzialnego za ochronę dóbr kultury oraz procedury ewakuacyjne, aby w razie potrzeby mogły zostać one skutecznie wdrożone.

Odporne państwo, odporny region – to odporne społeczeństwo. Zaś silne społeczeństwo – to silne państwo. Dlatego nie mniej ważne jest dla mnie inwestowanie w edukację i podnoszenie świadomości społecznej. Mieszkańcy w sytuacjach nadzwyczajnych powinni być w stanie szybko i skutecznie reagować. Ważne jest, aby szkoleń i działań edukacyjnych nie ograniczać tylko do wybranych grup, ale szeroko je wdrażać wśród całej ludności. W tym celu niezbędne jest prowadzenie systematycznych i dostosowanych do lokalnych potrzeb szkoleń, które uwzględniają specyfikę danego regionu, zagrożenia naturalne oraz cywilizacyjne, z jakimi mogą się spotkać mieszkańcy.

Podsumowując, bezpieczeństwo obywateli i ochrona ludności w sytuacjach kryzysowych wymagają kompleksowego podejścia, które łączy zabezpieczenie infrastruktury, odpowiednie przygotowanie służb ratunkowych, inwestycje w strategiczne obszary funkcjonowania państwa i regionu oraz w miejsca podwójnego przeznaczenia, a także edukację i przygotowanie samej społeczności do radzenia sobie z kryzysami.

Materiał sponsorowany