Niemcy: "nie" dla finansowania obrony z UE. Spór z Polską?

Jak powiedział na konferencji prasowej po niedawnym posiedzeniu Rady Europejskiej kanclerz Olaf Scholz, sprzeciwia się on zarówno zaciąganiu nowych długów na zdolności obronne (np. zakupy sprzętu wojskowego), jak i refinansowaniu narodowych wydatków obronnych z budżetu UE. Co ciekawe, Scholz przyznał jednocześnie, że są różne koncepcje w tym zakresie, jednak jego zdaniem środki z UE powinny służyć jedynie do finansowania budowy zdolności przemysłowych oraz prac badawczo-rozwojowych. Oznacza to, że Berlin w dość mocny sposób sprzeciwia się finansowaniu bezpośrednio budowy zdolności obronnych krajów UE.

Już wcześniej media informowały o sporze pomiędzy państwami UE w zakresie finansowania obronności. Grupa krajów UE, w tym Francja, Polska i Estonia, miała opowiedzieć się za tym, by finansowano także zdolności obronne, np. za pomocą specjalnych obligacji. Mowa była nawet o kwocie 100 mld euro. Sprzeciw miały zgłosić m.in. Niemcy i Holandia. Inną koncepcją miało być wykorzystanie niewykorzystanych środków z Krajowych Planów Odbudowy (kanclerz Scholz powiedział wprost, że sprzeciwia się refinansowaniu z budżetów UE, KPO to także pożyczki”).

Sprawa była omawiana na ostatnim szczycie Rady Europejskiej, z udziałem przywódców państw UE, w tym premiera Donalda Tuska i kanclerza Olafa Scholza. Polski premier informował w mediach społecznościowych o „zaakceptowaniu planów obronnych”. W konkluzjach istotnie znajduje się zapis o tym, by „Rada Europejska zwraca się do Komisji i Wysokiego Przedstawiciela o przedstawienie opracowanych wariantów – do omówienia przez Radę – w zakresie finansowania publicznego i prywatnego w celu wzmocnienia bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego oraz zajęcia się krytycznymi lukami w zdolnościach”.

Powstaje pytanie, jak to rozumieć. Skoro mowa o „finansowaniu publicznym i prywatnym” (nie tylko dla rozbudowy przemysłu, ale też „zajęcia się krytycznymi lukami w zdolnościach”), to - być może - obejmuje to także np. wsparcie preferencyjnych pożyczek na cele obronne. Na dokładne wyniki do interpretacji trzeba jeszcze poczekać.

Trzeba pamiętać, że Rada Europejska, co do zasady, wyznacza ogólny kierunek polityki oraz priorytety Unii Europejskiej. Zapisy konkluzji ze szczytu (i ich interpretacja) to jedno, a konkretne akty prawne będą mogły być przyjmowane na ich podstawie dopiero w kolejnym kroku, po opracowaniu i zatwierdzeniu projektów przez instytucje i państwa UE zgodnie z traktatową ścieżką. I nawet jeśli zakładać, że konkluzje są podstawą do europejskiego finansowania obronności (a nie tylko przemysłu), to przekucie tych zamiarów w życie nie musi być ani szybkie, ani łatwe.

Poniżej zamieszczamy tekst konkluzji ostatniego szczytu Rady Europejskiej w zakresie obronności:

„Przypominając o swoich konkluzjach z marca 2024 r., a zwłaszcza o potrzebie, by Europa zmniejszyła swoje strategiczne zależności, zwiększyła ogólną gotowość obronną i zdolności obronne, a także by w związku z tym dodatkowo wzmocniła swoją bazę technologicznoprzemysłową sektora obronnego, Rada Europejska omówiła pilne, natychmiastowe i średnioterminowe potrzeby obronne i europejskie inicjatywy obronne. Przeprowadziła również pierwszą dyskusję na temat możliwości uruchomienia finansowania na rzecz europejskiej obrony.

Rada Europejska zwraca się do Rady, państw członkowskich, Komisji i Wysokiego Przedstawiciela, by poczynili postępy w pracach nad wszystkimi aspektami, zgodnie ze swoimi właściwymi kompetencjami, w szczególności w odniesieniu do: – luk w krytycznych zdolnościach na podstawie planu rozwoju zdolności; – strategii na rzecz europejskiego przemysłu obronnego (EDIS); oraz – wniosku dotyczącego Programu na rzecz europejskiego przemysłu obronnego (EDIP), z myślą o przyjęciu go do połowy 2025 r.

Rada Europejska zwraca się do Komisji i Wysokiego Przedstawiciela o przedstawienie opracowanych wariantów – do omówienia przez Radę – w zakresie finansowania publicznego i prywatnego w celu wzmocnienia bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego oraz zajęcia się krytycznymi lukami w zdolnościach.

Ponadto Rada Europejska z zadowoleniem przyjmuje plan działania na rzecz bezpieczeństwa i obrony przyjęty przez Grupę Europejskiego Banku Inwestycyjnego i apeluje o jego szybkie wdrożenie. Wzywa Europejski Bank Inwestycyjny, by ocenił i dodatkowo dostosował, stosownie do sytuacji, swoją politykę udzielania pożyczek przemysłowi obronnemu, jednocześnie zachowując swoje możliwości finansowania.

Powyższe pozostaje bez uszczerbku dla szczególnego charakteru polityki bezpieczeństwa i obrony niektórych państw członkowskich i uwzględnia interesy w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony wszystkich państw członkowskich oraz jest zgodne z Traktatami”.