MSZ wstecznie „wycofuje” Liban ze strefy działań wojennych [KOMENTARZ]

27 sierpnia br. w Monitorze Polskim – Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej opublikowano obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych, które wstecznie z dniem 31 grudnia 2019 roku ogłasza zakończenie uznawania rejonu działania Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Libanie za strefę działań wojennych. Sposób i tryb wprowadzenia tej zmiany budzi obawy o naruszenie norm prawnych i działanie na szkodę interesu polskich żołnierzy pełniących służbę w ramach ONZ-owskiej misji UNIFIL. Interwencję w tej sprawie podejmuje poseł Paweł Szramka, wiceprzewodniczący Sejmowej Komisji Obrony Narodowej.

Powrót do Libanu

Polski Kontyngent Wojskowy w Libanie stacjonował od 1996 od 2009 roku, a następnie powrócił z nowymi zadaniami w listopadzie 2019 roku. Aktualnie służbę w tym kraju pełni do 250 polskich żołnierzy w ramach II zmiany nowego kontyngentu. Polacy współpracują z żołnierzami irlandzkimi oraz węgierskimi. II zmianą PKW UNIFIL dowodzi mjr Maciej Jóźwiak. Większość polskiej kontrybucji, w tym stanowiąca zasadniczy element operacyjny kompanii zmotoryzowanej włączona została do struktur 115 batalionu irlandzkiego (IRISHPOLBATT) prowadzącego działania w Sektorze Zachodnim.

Polacy wykonują zadania w południowo-wschodniej części tego sektora przy granicy Libanu z Izraelem. Pierwsza i druga zmiana kontyngentu wywodzi się w większości ze składu 12. Brygady Zmechanizowana ze Szczecina.

Głównymi zadaniami Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Libanie jest ochrona ludności cywilnej, monitorowanie strefy rozgraniczenia tzw. „Blue Line” oraz wsparcie libańskiego rządu w utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa, zgodnie z Rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Podstawę prawną udziału wojska polskiego w tej misji stanowi postanowienie Prezydenta RP z 4 października 2019 roku.

Prawo działa wstecz…

Rejon działań polskich żołnierzy w ramach misji UNIFIL od 1994 roku był uznawany za strefę działań wojennych. Stosowne obwieszczenie w tej sprawie zostało wydane 25 lipca 1994 roku przez ówczesnego Ministra Spraw Zagranicznych Andrzeja Olechowskiego i opublikowane w Monitorze Polskim nr 46 poz. 375. Co ważne państwo polskie nie wprowadziło zmian w tym zakresie aż do 27 sierpnia 2020 roku, kiedy opublikowane zostało nowe obwieszczenie podpisane przez ministra Jacka Czaputowicza – Monitor Polski 2020 poz. 766.

Równolegle w listopadzie 2019 roku służbę w Libanie, który wówczas nadal był formalnie uznawany za strefę działań wojennych rozpoczął nowy kontyngent wojskowy. Żołnierze kierowani do pełnienia służby w Libanie byli zatem przekonani, że pełnią misję i wykonują zadania w rejonie uznawanym za strefę działań wojennych. Ma to przełożenie na szereg uprawnień dotyczących m.in. dodatków zwiększających wysokość ich uposażenia finansowego oraz wysokość przyszłej emerytury.

Tymczasem zapisy, które zawarto nowym w obwieszczeniu Ministra Spraw Zagranicznych wstecznie określają, że państwo polskie od 31 grudnia 2009 roku przestaje uznawać rejon działania sił UNIFIL za strefę działań wojennych. Sposób i tryb wprowadzenia tych przepisów to negatywny przykład podważający zaufanie żołnierza i obywatela do państwa prawa.

MONITOR POLSKI
DZIENNIK URZĘDOWY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Warszawa, dnia 27 sierpnia 2020 r. Poz. 766
OBWIESZCZENIE MINISTRA SPRAW ZAGRANICZNYCH
z dnia 20 sierpnia 2020 r.
w sprawie zakończenia uznawania terytorium Republiki Libańskiej za strefę działań wojennych

Na podstawie art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 1510 oraz z 2019 r. poz. 1726) ogłasza się, że z dniem 31 grudnia 2009 r. zakończono uznawanie rejonu działania Polskiego Kontyngentu Wojskowego w operacji Tymczasowych Sił Organizacji Narodów Zjednoczonych w Republice Libańskiej za znajdujący się w strefie działań wojennych.

Minister Spraw Zagranicznych: J. Czaputowicz

Skutki i konsekwencje finansowe

Przypomnijmy zapisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych. W dziale drugim dotyczącym świadczeń pieniężnych w rozdziale pierwszym poświęconym emeryturze wojskowej znajduję się artykuł 15, który wskazuje, że emerytura podwyższana jest o 0,5 proc. podstawy wymiaru za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia służby w strefie działań wojennych. W przypadku standardowej półrocznej zmiany daje to 3 proc. podstawy wymiaru przyszłego świadczenia emerytalnego.

Zmiana dotyczy także wysokości uposażenia wypłacanego żołnierzom w trakcie służby w Libanie, co znalazło swoje odzwierciedlenie m.in. we wcześniejszych interpelacjach poselskich Pawła Szramki.

Poseł reprezentujący Klub Parlamentarny Koalicja Polska - Polskie Stronnictwo Ludowe - Kukiz15, wiceprzewodniczący sejmowej komisji obrony narodowej i były żołnierz zawodowy skierował do Ministra Obrony Narodowej interpelację nr 4205 (8 kwietnia) oraz do Prezesa Rady Ministrów interpelację nr 7081 (29 maja) w sprawie sytuacji żołnierzy UNIFIL w Libanie. Dodatkowo interpelację nr 6786 23 maja do Ministra Spraw Zagranicznych złożył Poseł Dariusz Wieczorek.

Odpwiedź na pierwszą z interpelacji 7 maja przedstawił wiceminister obrony narodowej Wojciech Skurkiewicz, który w resorcie odpowiada m.in. politykę społeczną i wsparcie weteranów działań poza granicami państwa.

Odpowiadając, z upoważnienia Ministra Obrony Narodowej, na interpelację Pana Posła Pawła Szramki w sprawie sytuacji żołnierzy UNIFIL w Libanie (nr 4205), uprzejmie informuję, że w wyniku utraty mocy obowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 marca 1992 r. sprawie żołnierzy zawodowych wyznaczonych do pełnienia służby poza granicami państwa w składzie misji specjalnych organizacji międzynarodowych (Dz. U. Nr 34, poz. 147 i z 1999 r. Nr 44, poz. 203), będącego podstawą wydania obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 25 lipca 1994 r. w sprawie uznania terytorium państwa Libanu za strefę działań wojennych (M.P. 1994 nr 46 poz. 375), powstała prawna wątpliwość, co do istnienia strefy działań wojennych w odniesieniu do rejonu działania Tymczasowych Sił ONZ w Libanie (UNIFIL). Zgodnie z treścią samego obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych, rejon działania misji UNIFIL został uznany za znajdujący się w strefie działań wojennych, a data ustania tego stanu powinna być podana w odrębnym obwieszczeniu. Takie obwieszczenie nie zostało wydane. Stąd, mimo utraty mocy obowiązującego obwieszczenia, strefa działań wojennych w nim określona, nadal istnieje. W związku z powyższą sytuacją oraz mając na uwadze, że zarówno wydanie, jak i uchylenie przedmiotowego obwieszczenia należy do kompetencji MSZ, Ministerstwo Obrony Narodowej skierowało zapytanie do Ministerstwa Spraw Zagranicznych w kwestii dalszego uznawania rejonu działania sił UNIFIL za strefę działań wojennych.  Wobec podjęcia decyzji o powrocie Sił Zbrojnych RP do misji UNIFIL, ponownie zwrócono się do Ministerstwa Spraw Zagranicznych o opinię w powyższej sprawie. W odpowiedzi Ministerstwo Spraw Zagranicznych wyraziło stanowisko, iż obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie uznania terytorium państwa Libanu za strefę działań wojennych straciło moc obowiązującą. Pragnę podkreślić, że w resorcie obrony narodowej został opracowany projekt stosownej decyzji Ministra Obrony Narodowej w sprawie zwiększenia należności zagranicznej i dodatku zagranicznego, otrzymywanych przez żołnierzy zawodowych pełniących służbę poza granicami państwa i pracowników wojska zatrudnionych w jednostkach wojskowych wykonujących zadania poza granicami państwa, który uwzględnia zwiększenie należności zagranicznej w stosunku do personelu PKW UNIFIL. Na podstawie tej decyzji, wszyscy żołnierze i pracownicy Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Republice Libańskiej otrzymają wyrównanie należności zagranicznej i dodatku zagranicznego od dnia przybycia do rejonu działania. 

Odpowiedź na drugą interpelację 25 czerwca, a więc ponad 2 miesiące przed wydaniem obwieszczenia w sprawie zakończenia uznawania terytorium Republiki Libańskiej za strefę̨ działań wojennych przedstawił wiceminister spraw zagranicznych Szymon Szynkowski vel Sęk. 

W związku z upoważnieniem przez Prezesa Rady Ministrów Ministra Spraw Zagranicznych do udzielenia odpowiedzi na interpelację nr 7081 Pana Posła Pawła Szramki w sprawie terytorium Republiki Libańskiej, uprzejmie przesyłam odpowiedź przygotowaną we współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej. Doceniamy zaangażowanie Pana posła w wyjaśnienie zasad na jakich zostali oddelegowani do UNIFIL polscy żołnierze. W nawiązaniu do dotyczących tej kwestii interpelacji nr 4205 oraz nr 6786, na które odpowiedzi udzieliły odpowiednio Ministerstwo Obrony Narodowej w dniu 7 maja 2020 oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych w dniu 10 czerwca 2020, wobec pojawiających się wątpliwości natury prawnej, pragnę Pana poinformować o tym, że Ministerstwo Spraw Zagranicznych, we współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej, dąży do możliwie szybkiego uregulowania tej kwestii. Jednocześnie informuję, że żołnierze Polskiego Kontyngentu Wojskowego w UNIFIL, ze względu na trudne warunki panujące w miejscu oddelegowania - zgodnie z decyzją Nr 56/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 20 kwietnia 2020 r. w sprawie zwiększenia należności zagranicznej i dodatku zagranicznego, otrzymywanych przez żołnierzy zawodowych pełniących służbę poza granicami państwa i pracowników wojska zatrudnionych w jednostkach wojskowych wykonujących zadania poza granicami państwa – otrzymali stosowny dodatek. Na podstawie ww. decyzji, wszyscy żołnierze i pracownicy Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Republice Libańskiej otrzymali również wyrównanie należności zagranicznej i dodatku zagranicznego od dnia przybycia do rejonu działania.

10 czerwca odpowiedź na interpelację posła Dariusza Wieczorka przedstawił Piotr Wawrzyk, sekretarz stanu w MSZ.

Odpowiadając na interpelację nr 6786 Pana Posła Dariusza Wieczorka w sprawie sytuacji żołnierzy UNIFIL w Libanie proszę uprzejmie o przyjęcie poniższych informacji. 1. Czy zatem wobec braku wydania aktu prawnego uchylającego ww. obwieszczenie uznać należy, iż na terytorium Republiki Libańskiej w dalszym ciągu istnieje strefa działań wojennych? W treści obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 25 lipca 1994 r. (M. P. z 1994 r. poz. 375) stwierdzono, iż: „od dnia 1 czerwca 1994 r. rejon działań misji specjalnej wykonywanej przez Tymczasowe Siły Ochronne ONZ (UNIFIL), w której skład wchodzi Polski Kontyngent Wojskowy w Libanie, znajduje się w strefie działań wojennych.”. Ponadto ww. obwieszczenie informuje, że „Data ustania tego stanu zostanie podana w odrębnym obwieszczeniu”.  Przedmiotowe obwieszczenie, zostało wydane na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 marca 1992 r. w sprawie żołnierzy zawodowych wyznaczonych do pełnienia służby poza granicami państwa w składzie misji specjalnych organizacji międzynarodowych (Dz. U. poz. 147, z późn. zm.), które stanowiło, że: „Dzień rozpoczęcia i zakończenia działań wojennych stwierdza w drodze obwieszczenia Minister Spraw Zagranicznych. ”. Analogiczną normę można odnaleźć w obecnie obwiązującej ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa. (Dz. U. z 2014 r. poz. 1510, z późn. zm.). Zgodnie z art. 9 ust. 3 tej ustawy: „Minister właściwy do spraw zagranicznych, w drodze obwieszczenia, ogłasza strefy działań wojennych oraz dzień rozpoczęcia i zakończenia w nich działań wojennych.”.  W świetle powyższego nie powinno budzić wątpliwości, że podstawą uznania, że na terytorium Republiki Libańskiej nie istnieje już strefa działań wojennych, może być jedynie obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych wydane na podstawie odpowiednich przepisów. 2. Czy w tej sprawie odbywały się konsultacje z MON? Podzielamy Pana opinię dotyczącą sytuacji polskich żołnierzy w Libanie. Mając na uwadze, że jest to kwestia, która wymaga zaangażowania obu resortów, temat poruszany w Pana interpelacji był konsultowany z MON. We współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych dąży do możliwie szybkiego uregulowania tej tematyki. 

Podsumowanie – co dalej?

Wstecznie uchwalone przepisy skutkują ograniczeniem bieżących uprawnień do świadczeń finansowych z tytułu pełnienia służby poza granicami państwa oraz obniżeniem wysokości przyszłych emerytur żołnierzy I i II zmiany nowego kontyngentu w Libanie, a jest to około 500 osób. Faktu tego nie zmienią doraźne działania resortu obrony narodowej polegające na przyznawaniu tzw. dodatku klimatycznego. Sposób wprowadzenia zmian - wsteczne zakończenie okresu uznawania rejonu stacjonowania PKW UNIFIL za strefę działań wojennych w ocenie ekspertów stanowi przesłankę do przyszłych roszczeń finansowych wobec skarbu państwa. Podważa także zaufanie żołnierza do instytucji państwa. Dziś politycy wstecznie uznają, że Liban nie jest od lat strefą działań wojennych, a jutro wpadną na pomysł, aby w ten sam sposób potraktować żołnierzy służących w Afganistanie lub w innym kontyngencie – podkreślają weterani komentując w mediach społecznościowych sposób wprowadzania zmiana przez MSZ i MON. Warto zauważyć, że obwieszczenie wydano w jednym z ostatnich dni urzędowania ministra Czaputowicza.

Ad vocem - czy to koniec batalii w tej sprawie?

Poseł Szramka zapowiada kolejne interwencje w tej sprawie. Stosowne interpelacje zostały złożone 1 września do MON i MSZ. O czym Poseł poinformował na swoim profilu w mediach społecznościowych z następującym komentarzem.

...pracujemy nad uregulowaniem tej kwestii. Jej definitywne rozwiązanie jest dla nas priorytetem”. No to pokazali swoje priorytety! Minister Czaputowicz, zanim jeszcze złożył dymisję, zdążył podjąć zaskakującą decyzją jako Minister Spraw Zagranicznych, o zakończeniu uznawania terytorium Republiki Libańskiej za strefę działań wojennych. Ponadto decyzja została podjęta z datą wsteczną o 11 lat! Uważam, że jest to działanie niezgodne z prawem. Dlatego interweniuję ponownie do Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Mam nadzieję, że w końcu obudzicie się i zaczniecie podejmować logiczne decyzje!

Poseł skierował do ministerstw następujące pytania

Ministerstwo Obrony Narodowej:

1. Jakie konsekwencje dla działającego w Republice Libańskiej Polskiego Kontyngentu Wojskowego będzie miała decyzja Ministra Spraw Zagranicznych?
2. Czy do roku 2009 był przyznawany żołnierzom będącym na misji UNIFIL w Libanie tzw. dodatek wojenny?
3. Czy żołnierzom obecnie stacjonującym w Republice Libańskiej będzie przyznany dodatek wojenny?
4. Czy żołnierze przebywający na misji w Republice Libańskiej, tj. pierwszy kontyngent stacjonujący od października 2019 r. od lipca 2020 r. otrzymali dodatek wojenny?
5. Czy Minister Obrony Narodowej dysponuje wiedzą, jak wygląda obecnie sytuacja na terytorium Republiki Libańskiej? 

Ministerstwo Spraw Zagranicznych:

1. Jaka jest podstawa decyzji o zakończeniu uznawania terytorium Republiki Libańskiej za strefę działań wojennych?
2. Dlaczego zakończenie uzacniania terytorium Republiki Libańskiej za strefę działań wojennych następuję z datą wsteczną, tj. 31 grudnia 2009 r., a nie z datą bieżącą?
3. Czy Minister Spraw Zagranicznych orientuje się, jak wygląda aktualnie sytuacja na terytorium Republiki Libańskiej?