Nowy „pośredni” kaliber wzmocni siłę ognia brygad zmotoryzowanych?

Dyskusja, czy warto wprowadzić nowy kaliber armat na wyposażenie wojsk lądowych trwa w kontekście zmian zachodzących w środowisku konfliktów zbrojnych. Z jednej strony przywołuje się argumenty dotyczące problemów logistycznych związanych z produkcją, składowaniem i transportem nowej amunicji, ale z drugiej strony wskazuje się na ogromne możliwości, jakie wojska lądowe mogą uzyskać wprowadzając pojazdy wsparcia ogniowego, najczęściej wyposażone w armaty 105 mm. Jest to pewnego rodzaju kompromis, gdyż uzbrojenie mniejszego kalibru (np. 90 mm) nie zapewnia odpowiedniej siły ognia, a armaty 120 mm mogą okazać się zbyt ciężkie dla kołowych transporterów.

Ma to szczególne znaczenie, gdy na naszych oczach zmienia się sposób prowadzenia działań wojennych. Zanikają stałe linie stacjonowania wojsk, a walka coraz częściej polega na nagłych starciach mobilnych jednostek. Koncepcja takich działań prowadzi do zmian w strukturze formacji i powstawania takich związków taktycznych jak amerykańskie Stryker Brigade Combat Team. Jest to brygadowy zespół bojowy wyposażony w różne warianty transportera kołowego Stryker w układzie 8x8. Formacja tego typu w założeniu może w krótkim czasie trafić na dowolny teatr działań z wykorzystaniem samolotów transportowych i zdolna jest do samodzielnego działania. Wysoka mobilność, siła ognia i niskie koszty działania dają jej w wielu sytuacjach znaczącą przewagę nad klasyczną brygadą wyposażoną w czołgi i bojowe wozy piechoty.

Formacje wykorzystujące kołowe transportery opancerzone są coraz częściej uzupełniane o wozy wsparcia ogniowego – pojazdy zapewniające siłę ognia porównywalną do większości czołgów podstawowych, charakteryzujące się jednocześnie mobilnością nie odbiegającą od transporterów innych wersji. Pewną wadą wozów wsparcia ogniowego jest poziom ochrony wnętrza - znacznie niższy, niż w wypadku czołgów podstawowych. Z drugiej strony ich wprowadzenie na uzbrojenie pozwala na znaczne zwiększenie siły ognia formacji zmotoryzowanych, bez ograniczania ich mobilności, dzięki czemu nadal mogą one być szybko przerzucane transportem lotniczym lub pokonywać o własnych siłach dłuższe odcinki dróg.

Przykładem pojazdów tego typu są amerykańskie wozy Stryker MGS (Mobile Gun  System) M1128, czyli transportery Stryker uzbrojone w bezzałogowe wieże z armatami 105 mm. We Włoszech wykorzystuje się z kolei wozy Centauro B-1, również uzbrojone w armaty kalibru 105 mm. Zostały one wdrożone między innymi z myślą o umożliwieniu szybkiego przerzutu z wykorzystaniem rozwiniętego systemu dróg. Francuzi używają z kolei zarówno wozów AMX-10RC wyposażonych w armaty 105 mm, jak i lżejszych ERC 90 Sagaie. Obydwa typy pojazdów były wykorzystywane bojowo w czasie operacji Serwal, a wcześniej m.in. podczas Pustynnej Burzy.

Wojsko Polskie ma na wyposażeniu kołowe transportery opancerzone Rosomak, z powodzeniem używane operacyjnie między innymi w Afganistanie. Należy jednak pamiętać, że Rosomaki nie są w chwili wyposażone w systemy uzbrojenia umożliwiające zwalczanie celów ciężko opancerzonych, w tym czołgów podstawowych. Od wielu lat mówi się o konieczności uzbrojenia ich w przeciwpancerne pociski kierowane, a w kontekście stopniowej poprawy ochrony bojowych wozów piechoty i transporterów opancerzonych na świecie należałoby rozważyć także wprowadzenie armaty szybkostrzelnej większego kalibru, niż 30 mm. Pod uwagę powinno się wziąć również wozy wsparcia ogniowego, w celu wydatnego wzmocnienia siły ognia brygad uzbrojonych w Rosomaki.

Cockerill CT-CV 105 HP – system wieżowy także dla kołowych transporterów

Wieża Cockerill CT-CV 105HP integruje w sobie wysokociśnieniową armatę kalibru 105 mm połączoną z cyfrowym, stabilizowanym systemem kierowania uzbrojeniem, działającym zarówno w dzień jak i w nocy. Załoga jest dwuosobowa, przy czym ułatwiono jej zadanie wprowadzając automatyczny mechanizm załadowania armaty. Poszczególne elementy wież Cockerill mają budowę modułową. Dzięki temu rozwój belgijskich systemów wieżowych 105 mm, może zostać wykorzystany w wieży Cockerill CT-CV 105HP. Może ona być integrowana nie tylko z pojazdami gąsienicowymi, jak wóz CV-90, ale także z podwoziami kołowych transporterów opancerzonych.

Przykładem takiego rozwiązania jest wóz wsparcia ogniowego Wilk, zbudowany przez integrację systemu wieżowego Cockerill CT-CV 105HP z armatą kalibru 105 mm na kołowym transporterze opancerzonym (KTO) AMV XC-360P. Zadania tego podjęły się Wojskowe Zakłady Mechaniczne w Siemianowicach Śląskich we współpracy z belgijską firmą CMI Defence. Wóz wsparcia ogniowego Wilk został sprawdzony w działaniu przechodząc w 2012 r. z powodzeniem serię testów ogniowych na poligonie w Żaganiu i Dębie. Wykorzystywano przy tym różnego rodzaju amunicję stosowaną w krajach NATO. Wóz jest oferowany polskim Siłom Zbrojnym,  

Kaliber 105 mm jest pewnego rodzaju kompromisem i pozwala połączyć większość zalet jakie posiadają armaty 120 mm wykorzystywane przede wszystkim przez czołgi z możliwościami i mobilnością typową dla platform uzbrojonych w działka mniejszego kalibru (20 mm, 25 mm, 30 mm) stosowane powszechnie na transporterach opancerzonych.

Montaż wieży artyleryjskiej z armatą kalibru 105 mm na lżejszym pojeździe automatycznie przekłada się na dużą mobilność takiego zestawu, nie odbiegającą od innych wariantów kołowych transporterów opancerzonych, w jakie wyposażone są brygady zmotoryzowane. Pomaga w tym stosunkowo niewielka masa systemów wieżowych Cockerill oferowanych przez CMI Defence, które z zasady nie obciążają krytycznie podwozia, na którym zostały zamontowane. Mniejszy kaliber oznacza też mniejsze wymiary i masę amunicji, a więc większy zapas (i automatycznie większy wybór). Dodatkowo, dzięki możliwości zastosowania wbudowanego symulatora, belgijska wieża pozwala na szkolenie załóg w warunkach symulowanego pola walki bezpośrednio w pojazdach. Zwiększając realizm szkolenia, podnosi to jego efektywność – jednocześnie znacząco ograniczając koszty.

To wszystko uzyskuje się przy zachowaniu skuteczności ognia według specjalistów CMI Defence zbliżonej do czołgowego działa kalibru 120 mm. Wieże Cockerill CT-CV 105 HP mogą wykorzystywać praktycznie każdy typ czołgowej amunicji kalibru 105 mm dostępny i stosowany w NATO. Do wyboru są przykładowo pociski przeciwpancerne M1060 i M1061 HEAT, burzące M393 A3HESH, dymne M416SMOKE i przeciwpiechotne M1204CANISTER. Można również zastosować inne typy, takie jak np.opracowany specjalnie dla tej armaty pocisk podkalibrowy o zwiększonej skuteczności M1060CV czy przeciwpancerne pociski kierowane odpalane z armaty Falarick 105.

Eksperci CMI Defence podkreślają, że belgijska wieża Cockerill CT-CV 105 HP sama w sobie posiada istotne atuty, takie jak rzadko spotykany w czołgach, wysoki, maksymalny kąt podniesienia lufy (+42°) oraz bardzo nowoczesny system kierowania ogniem. Pozwala to nie tylko na skuteczne zwalczanie wysoko położonych celów (np. w terenach zabudowanych i górskich). Umożliwia również prowadzenie ognia pośredniego (na odległości do około 10 km), a więc łącząc cechy lekkiego czołgu i haubicy samobieżnej.

W przypadku batalionów zmotoryzowanych wozy wsparcia ogniowego na podwoziu kołowych transporterów opancerzonych mogą więc częściowo przejąć zadania wsparcia bezpośredniego i pośredniego, co jest istotne w działaniach ekspedycyjnych oraz w czasie konfliktów o małej i średniej intensywności. Wówczas uniwersalność i mobilność platformy znacznie zwiększa jej wartość w rozumieniu taktycznym i strategicznym.

Armata 105 mm odpalając przeciwpancerny pocisk kierowany Falarick 105 GLATGM (Gun-Launched Anti-Tank Guided Missile) ma również możliwość zwalczania pojazdów opancerzonych i czołgów na dystansie do 5 km. Wykorzystując amunicję odłamkowo – burzącą zasięg prowadzenia ognia, również pośredniego, sięga 10 km.

Sposób implementacji wozów wsparcia ogniowego

Jak wskazują specjaliści, pojazdy wsparcia ogniowego można zintegrować w wojskach lądowych na dwa sposoby. Po pierwsze w strukturze każdej kompanii batalionu zmotoryzowanego można dodać jeden pluton wsparcia ogniowego (cztery wozy z armatami 105 mm),co w odniesieniu do batalionu przekłada się na 16 pojazdów). W drugim przypadku proponuje się wymianę jednej kompanii zmotoryzowanej w batalionie na kompanię wsparcia ogniowego. Takie rozwiązanie zwiększałoby potencjał bojowy batalionu nie zwiększając ilości wykorzystywanych w jego składzie pojazdów.

Zarówno symulacje, jak i wyniki ćwiczeń poligonowych pokazują wyraźnie, że batalion zmotoryzowany nie jest w stanie skutecznie podjąć walki z formacjami zmechanizowanymi czy pancernymi przeciwnika. Natomiast wprowadzenie pojazdów wsparcia ogniowego z armatami 105 mm, na przykład w liczbie jednego plutonu na kompanię, pozwala na zadanie przeciwnikowi znaczących strat.

W styczniu 2014 roku armia amerykańska przeprowadziła ćwiczenia, które pokazały, że brygada wyposażona w transportery kołowe Stryker może w pewnych warunkach (w tym przy odpowiednim nasyceniu bronią przeciwpancerną i zastosowaniu właściwej taktyki) skutecznie przeciwstawić się przeciwnikowi uzbrojonemu w czołgi, wozy opancerzone i śmigłowce. W skład Stryker Brigade Combat Team wchodzą m.in. wozy wsparcia ogniowego M1128 MGS z armatami 105 mm.

We wrocławskiej Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Lądowych przeprowadzono symulację starcia batalionu na kołowych transporterach opancerzonych z pancernymi związkami taktycznymi nieprzyjaciela. Okazało się, że batalion zmechanizowany (lub zmotoryzowany) bez wozów wsparcia ogniowego nie byłby w stanie zatrzymać natarcia nieprzyjaciela. Wprowadzenie wozów wsparcia ogniowego (np. pluton w składzie każdej kompanii) pozwoliłoby jednak na zadanie przeciwnikowi strat uniemożliwiających bądź poważnie utrudniających dalsze prowadzenie natarcia.

Formacja złożona z kołowych transporterów opancerzonych oraz pojazdów osadzonych na tym samym podwoziu wyposażonych w pociski kierowane i działa, posiada znaczne możliwości bojowe i mobilność przekraczającą zdolności cięższych jednostek. Przy tym wymagane wsparcie logistyczne, infrastruktura i koszty są znacznie mniejsze niż w wypadku wykorzystania pojazdów gąsienicowych.