Kto decyduje o zakupywanych dla armii systemach uzbrojenia?

Zgodnie z opublikowanym ogłoszeniem dialog techniczny ma określić, czy przez pozyskanie bezzałogowego systemu zwalczania min „Kijanka”, pozyska się zdolności do zwalczania zagrożenia minowego. Inspektorat Uzbrojenia chce więc uzyskać odpowiedź, której tak naprawdę udzielił już gestor – czyli Marynarka Wojenna wprowadzając zakup „Kijanki” do planu i rezerwując na ten cel środki finansowe.

Cel wytyczony sobie przez IU w czasie dialogu technicznego jest tym trudniejszy do zrozumienia, że dyskusja na temat możliwości realizowania pełnego zakresu działań przeciwminowych przez bezzałogowego systemy i niespecjalistyczne jednostki pływające rozpoczęła się w krajach NATO już dwadzieścia lat temu. To prawda, że w polskich siłach morskich taki spór wystartował dziesięć lat później i to z bardzo dużymi oporami (ze względu na silne lobby zwolenników specjalistycznych okrętów przeciwminowych), ale już się on zakończył, o czym świadczą autonomiczne pojazdy podwodne wprowadzone w Marynarce Wojennej RP w 2013 r. oraz plan zakupu trzech okrętów patrolowych „Czapla” z funkcją zwalczania min.

Jednak bez względu na to, kto rzeczywiście ma rację w tym sporze, decyzja o tym, jakie powinny być docelowe systemy przeciwminowe na pewno nie powinna zapadać w Inspektoracie Uzbrojenia. To specjaliści Marynarki Wojennej, którzy uznali, że systemy bezzałogowe mogą realizować zadania wcześniej wykonywane tylko przez specjalistyczne okręty, powinni ustalić, jak takie systemy powinny wyglądać i co muszą robić.

To ci marynarze powinni więc (oczywiście po uzyskaniu akceptacji), określić, jakie wymagania taktyczno-techniczne musi mieć „Kijanka”, by pozyskać zdolność do zwalczania min. I jeżeli są na to środki finansowe, to Inspektorat Uzbrojenia powinien tylko taki system pozyskać, a nie szukać odpowiedzi, czy będzie on spełniał swoje zadania, czy też nie.

Problemem może być jednak brak wstępnych wymagań taktyczno-technicznych w ogóle. W innych postępowaniach takie ogólne wymagania były publikowane jako załącznik do informacji o zamiarze przeprowadzenia dialogu (podobna sytuacja miała miejsce w przypadku „Systemu identyfikacji obiektu na polu walki” w ogłoszeniu z dnia 18 sierpnia br.), albo były przekazane tym podmiotom, które zostały zakwalifikowane do udziału w dialogu. Tym razem nie wiadomo tak naprawdę, czy one w ogóle istnieją a więc, o czym w ogóle chce dyskutować Inspektorat Uzbrojenia.

Czy można budować okręt nie wiedząc, w co będzie on wyposażony?

Z ujawnianych wcześniej skąpych informacji wynikało, że szczegóły odnośnie ukompletowania i zadań „Kijanki” mają być określone dopiero w opracowanych po dialogu technicznym Wstępnych Założeniach Taktyczno-Technicznych (WZTT). Mówi się, że chodzi o system przygotowany do działań z brzegu oraz z pokładu niespecjalistycznych okrętów nawodnych – w tym w pierwszej kolejności z okrętów patrolowych „Czapla”.

Oznacza to, że we wcześniej prowadzonych w Inspektoracie Uzbrojenia okrętowych dialogach technicznych i negocjacjach określano, jaki ma być najlepszy dla Polski patrolowiec „Czapla”, bez ustalenia, jakie ma być jego wyposażenie. A przecież rodzaj zastosowanych systemów decyduje o kształcie i budowie pokładu rufowego i wyposażenia (np. czy okręt musi mieć on system pozycjonowania dynamicznego – tak jak niszczyciele min).

Inspektorat Uzbrojenia powinien pamiętać, że margines wyboru wyposażenia przeciwminowego dla systemu „Kijanka” jest bardzo mały. Przykładowo już podjęta decyzja gestora o konieczności przygotowaniu slipu okrętu patrolowego dla łodzi motorowej RHIB o długości 11 m (podobno z powodu programu „Ostryga”) już spowodowała konieczność wydłużenia „Czapli” o kilka metrów. Trudno jest więc przypuszczać, by ewentualny, nawodny system przeciwminowy potrzebował innego systemu opuszczania i dokowania.

Tak samo ograniczona możliwość wyboru dotyczy dronów podwodnych. Marynarka Wojenna RP już wprowadziła dwa typy bezzałogowych, autonomicznych pojazdów podwodnych: HUGIN 1000 MR (norweskiej firmy Kongsberg) oraz Gavia (islandzkiej firmy Teledyne Gavia) i chyba nikt nie wpadnie na pomysł by w naszych siłach morskich wprowadzić kolejny typ dronów.

Przemysł opracował własne, polskie samobieżne ładunki wybuchowe („Głuptak”) i nie powinno się nawet myśleć o wprowadzeniu innych – zagranicznych rozwiązań. Zbudowano krajowe rozwiązania odnośnie bezzałogowych, zdalnie sterowanych systemów nawodnych w ramach programu Edredon.

Projektowanie konkretnych okrętów „Czapla” powinno się zacząć zgodnie z zapowiedziami w przeciągu jednego-dwóch lat. Prowadzenie w okresie od listopada do grudnia 2016 r. fazy analityczno-koncepcyjnej „Kijanki” - jednego z bardzo ważnych systemów dla tej jednostki od takiego poziomu zaawansowania, jaki wynika z ogłoszenia, oznacza, że zmarnowano czas, a program nie jest przygotowany.

Wskazywano wielokrotnie, że równolegle z wyborem stoczni, która będzie budowała okręty dla Marynarki Wojennej RP zupełnie niezależnie i wcześniej powinny zapadać decyzje u gestora, jakiego rodzaju albo typu systemy uzbrojenia powinny być na nich montowane. Już teraz oferenci powinni wiedzieć, jakie planuje się zakupić rakiety przeciwokrętowe (RBS-15 zastosowane na okrętach typu Orkan, czy NSM wykorzystywane przez Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy), jaki powinien być kaliber armaty głównej (76 mm czy 57 mm), jaki system przeciwlotniczy ma być zastosowany (pionowego startu Mica lub Barak albo wyrzutnie RAM), czy np. w jakim paśmie częstotliwości ma pracować trójwspółrzędny radar obserwacji nawodnej i powietrznej.

Nie wiadomo na co Marynarka Wojenna czeka, ale w ten sposób środki na okręty nawodne mogą zostać przeniesione na inne programy, ze szkodą dla morskiego rodzaju sił zbrojnych.