„Doktryna Merkel”: dlaczego niemiecki przemysł obronny odnosi eksportowe sukcesy?

Pojęcie „Doktryny Merkel” pojawia się w mediach najczęściej po ujawnieniu kolejnej transakcji eksportu uzbrojenia, jaką już zawarło bądź ma zawrzeć jedno z niemieckich przedsiębiorstw. W ostatnich latach Niemcy intensyfikują wysiłki eksportowe na rynkach pozaeuropejskich, z czym wiążą się wysnuwane przez część polityków oskarżenia o wspieranie rządów, oskarżanych o łamanie praw człowieka.

Należy jednak przypomnieć, i jest to jeden z filarów „Doktryny Merkel”, że zaopatrywanie w uzbrojenie legalnych rządów państw będących sojusznikami Niemiec na ogół przyczynia się do zwiększenia stopnia ochrony niemieckich interesów narodowych. Z drugiej strony ugrupowania walczące z legalnymi rządami w państwach Bliskiego Wschodu i Azji są często powiązane z grupami terrorystycznymi, dążąc pod hasłami „rewolucji” do wprowadzenia niestabilnych rządów, jak to miało miejsce np. w Egipcie.

Warto pamiętać, że eksport uzbrojenia do krajów Azji, Ameryki Południowej i Bliskiego Wschodu jest jednym ze sposobów, pozwalających na zdobywanie nowych zamówień dla przedsiębiorstw, jeżeli wziąć pod uwagę ograniczane wydatki obronne w Europie, w tym także w Niemczech. Okoliczności te znajdują także odzwierciedlenie w dalekosiężnych działaniach poszczególnych podmiotów niemieckiego sektora obronnego. Opublikowana w maju br. strategia Rheinmetall Defence zakłada osiąganie od 2015 roku co najmniej połowy przychodów z zamówień klientów pozaeuropejskich. Jak pokazują realizowane już przez niemieckie firmy transakcje, jak choćby sprzedaż transporterów opancerzonych Fuchs do Algierii, czy czołgów Leopard 2A7+ i haubic samobieżnych Pzh 2000 do Omanu, nie są to zapowiedzi pozbawione podstaw.

Oceniając niemiecką politykę przemysłową warto poszukać odpowiedzi na pytanie, co umożliwia niemieckiemu przemysłowi obronnemu zdobywanie rynków eksportowych? Duże znaczenie ma wsparcie polityczne, udzielane przez rząd Niemiec. Jest to jednak warunek konieczny, a nie wystarczający. W celu prawidłowego zrozumienia „Doktryny Merkel” należy odpowiedzieć na pytanie, co przesądza o atrakcyjności wyrobów niemieckiego przemysłu obronnego, zapewniając mu konkurencyjność na rynkach światowych, której brakuje przedsiębiorstwom z Francji czy Włoch?

Głównym źródłem przewagi konkurencyjnej niemieckiego przemysłu obronnego jest tworzenie wyspecjalizowanych rozwiązań technologicznych, przewyższających znacznie jakościowo ofertę konkurentów, w tym również tych, pochodzących z krajów rozwiniętych. Najlepszym przykładem jest niemiecki przemysł pancerny. W latach 80. Stany Zjednoczone, RFN, i Wielka Brytania opracowały czołgi podstawowe III generacji – M1 Abrams, Leopard 2 i Challenger. Podczas prób porównawczych najlepszy okazał się produkowany w Niemczech Leopard 2. Co więcej, armata Rh-120 zaprojektowana dla Leoparda 2 stanowi uzbrojenie wszystkich późniejszych odmian czołgów M1 Abrams, zarówno tych wykorzystywanych przez US Army i USMC, jak i odmian eksportowych. Wycofywane z Bundeswehry oraz armii holenderskiej Leopardy 2 trafiły do innych armii, gdzie są sukcesywnie modernizowane z udziałem producenta. Część komponentów, oferowanych przez niemiecki przemysł jest wykorzystywanych przez innych producentów, czego najlepszym przykładem są silniki firmy MTU, montowane w nowych typach czołgów podstawowych produkowanych przez Turcję i Republikę Korei.

Ponadto, realizowanych jest wiele projektów rozwojowych, pozwalających na utrzymanie przewagi technologicznej, jaką posiadają produkty eksportowe przemysłu RFN. To niemiecki przemysł zbrojeniowy, a konkretnie spółka IBD Deisenroth Engineering (jako ADS Protection GmbH) wprowadziła w 2011 roku na rynek pierwszy w NATO system ochrony aktywnej dla pojazdów opancerzonych AMAP-ADS. Przebieg prac nad systemem ochrony aktywnej, a konkretnie stworzenie spółki celowej z większościowym udziałem Rheinmetalla pokazuje, że projekty badawczo – rozwojowe mniejszych podmiotów mogą być wspierane finansowo przez największe firmy w branży, co warunkuje powodzenie wielu kosztownych prac rozwojowych.

Podsumowując, źródłem przewag konkurencyjnych niemieckiego przemysłu zbrojeniowego jest przede wszystkim tworzenie zaawansowanych i innowacyjnych rozwiązań technologicznych, wykorzystywanych przez siły zbrojne oraz przemysł innych państw. Nie bez znaczenia jest także otwartość na współpracę z przemysłem zbrojeniowym klientów, wyrażana np. przez gotowość do przeniesienia końcowego montażu transporterów Fuchs do Algierii w wypadku realizacji większego zamówienia. Jednocześnie rząd Republiki Federalnej Niemiec stara się w miarę możliwości wspierać zarówno pozyskiwanie klientów eksportowych, jak i realizację projektów badawczo – rozwojowych. Nie wiadomo jeszcze, w jaki sposób zostanie stworzony rząd po wyborach w Niemczech. Trudno jednak oczekiwać, że nowy rząd wprowadzi jakieś znaczące zmiany do „Doktryny Merkel”.

Jakub Palowski