Agencja Uzbrojenia: Wzorce dla Polski [5 PUNKTÓW]

1.    Szwecja

Często za wzorzec instytucji zakupowej dla wojska stawia się szwedzką Administrację ds. Materiałów Obronnych (FMV - Försvarets materielverk). Formalnie powstała w 1968 r. z połączenia funkcjonujących osobno agend rządowych zajmujących się systemami lądowymi, morskimi i powietrznymi. Jednak jej początki sięgają czasów dynastii Wazów kiedy to w 1630 r. powołano Królewską Wojskową Radą ds. Handlu (Kungliga Krigskollegium). Obok niej funkcjonuje Szwedzka Agencja Badań Obronnych (FOI - Totalförsvarets forskningsinstitut).

Do podstawowych zadań FMV należy zapewnienie szwedzkim siłom zbrojnym dostaw uzbrojenia w najbardziej efektywny finansowo i bezpieczny sposób. FMV dokonuje zakupów sprzętu również dla szwedzkiej straży przybrzeżnej oraz policji. Bezpośrednio przed szwedzkim rządem odpowiada 9-osobowa Rada Dyrektorów FMV, która spotyka się pięć razy do roku. Na co dzień FMV jest kierowana przez Dyrektora Generalnego (od 1 lutego 2016 r. jest nim Göran Mårtensson wcześniej zajmujący liczne funkcje w armii szwedzkiej) oraz jego zastępcę (obecnie Dan Ohlsson). FMV zatrudnia około 3500 pracowników o różnych specjalnościach.

W skład FMV wchodzi:

1)      Departament Systemów i Produkcji (DSP), który utrzymuje kontakt z kierownictwem Sił Zbrojnych Szwecji i konsultuje z nim wymagania sprzętowe w krótkiej i długiej perspektywie. DSP pełni rolę koordynacyjną i zarządczą. Pracuje nad powiązaniem technicznej strony łańcuchów dostaw do obiektów i jednostek wojskowych jak również projektuje nowe rozwiązania. Przedstawia też kierownictwu FMV plany produkcyjne. DSP zatrudnia około 1000 osób pracujących w 20 lokalizacjach rozrzuconych po całej Szwecji.

2)      Departament Zamówień i Logistyki (DZL) zajmuje się głównie dostarczaniem sprzętu szwedzkim siłom zbrojnym oraz podmiotom w Szwecji i poza Szwecją. Obejmuje to zamawianie sprzętu oraz jego dostawę do jednostek jak również monitoring stanu nabywanego sprzętu, by w razie potrzeby podjąć działania związane z serwisem i czynnościami utrzymaniowymi. DZL decyduje również, który rodzaj sprzętu będzie najbardziej optymalny w utrzymaniu, serwisowaniu i przechowywaniu. Zespół DZL jest w stałym kontakcie z jednostkami wojskowymi dotyczącym ich potrzeb. Liczy łącznie ok. 830 pracowników, którzy są rozlokowani w 15 szwedzkich miejscowościach.

3)     Departament Magazynowania, Serwisowania i Warsztatów (DMSW) zapewnia szwedzkiej armii wsparcie logistyczne w zakresie dostaw sprzętu, utrzymania i serwisu. Odpowiada za remonty pojazdów wojskowych.

4)     Departament Testowania i Oceny (DTO) jest odpowiedzialny za weryfikację i walidację wszystkich elementów składających się na systemy uzbrojenia dostarczane szwedzkim siłom zbrojnym. DTO sprzedaje swoje usługi klientom w Szwecji i za granicą we współpracy ze szwedzką armią, m.in. oferuje szkolenia dla sił zbrojnych innych państw. DTO prowadzi testy i sporządza oceny systemów uzbrojenia w celu zapewnienia jego użytkownikom odpowiedniego i ułatwiającego korzystanie opisu ich funkcjonalności w czasie bieżącego stosowania. Skutkuje to wydawaniem rekomendacji opartych na wymogach technicznych i taktycznych oraz obostrzeń bazujących na bezpieczeństwie stosowania systemów i wykorzystywania informacji.  DTO sporządza również listy usterek identyfikowane przez klienta i na ich podstawie podejmuje decyzje dotyczące kroków zaradczych.

5)     Departament Programu Strategicznego GRIPEN nadzoruje prowadzenie badań dotyczących rozwoju technicznego myśliwców oraz bezzałogowych statków powietrznych. Program rozwija, kupuje, poprawia i utrzymuje przez cały cykl życia wszystkie systemy walki powiązane z Gripenami zgodnie z wymaganiami klientów – szwedzkich, węgierskich, czeskich i tajlandzkich sił zbrojnych.

6)     Departament Operacji Handlowych (DOH) jest odpowiedzialny za ogół spraw handlowych prowadzonych przez FMV, w tym za organizację przetargów, zakupów strategicznych i składanie zamówień. Dzięki działaniom DOH FMV otrzymuje wiedzę ekspercką już na wczesnym etapie planowania i strategii handlowej. DOH dąży również do wypracowania większej efektywności rynku dostawcy oraz wspiera FMV we wszystkich projektach, w których odpowiedzialność za produkcję leży po stronie FMV.

Szwedzka Agencja Badań Obronnych (FOI - Totalförsvarets forskningsinstitut) dopełnia system zakupów zbrojeniowych w Szwecji. Podlega bezpośrednio szwedzkiemu Ministrowi Obrony. Jej głównym celem jest prowadzenie szeroko pojętych prac badawczo-rozwojowych na temat metod i technologii niezbędnych dla szwedzkich sił zbrojnych. FOI jako jedna z największych w Europie instytucji zajmujących się tematyką bezpieczeństwa i obronności zatrudnia 930 wysoko wykwalifikowanych specjalistów z różnych dziedzin: fizyków, chemików, inżynierów, socjologów, matematyków, filozofów, prawników, ekonomistów i specjalistów IT.  Obszary specjalizacji FOI to m.in.: symulacje walk powietrznych, systemy wsparcia przy podejmowaniu strategicznych decyzji, wojna elektroniczna, technologie podwodne i polityka bezpieczeństwa. FOI jest zlokalizowana w czterech miejscowościach: Grindsjön, Sztokholm (Kista), Linköping i Umeå.

2.    Francja

Francuska Generalna Dyrekcja ds. Uzbrojenia (DGA - Direction generale de l’armement) to struktura wchodząca w skład francuskiego Ministerstwa Obrony. Powstała w 1977 r. zastępując Ministerialną Delegację na rzecz Uzbrojenia (DMA - Délégation ministérielle pour l'Armement) utworzoną przez Prezydenta de Gaulle’a w kwietniu 1961 r. w drodze połączenia rozproszonych instytucji zajmujących się sprawami pozyskiwania uzbrojenia. Zatrudnia ponad 9,7 tys. pełnoetatowych pracowników, w tym ponad połowę stanowią inżynierowie. Ma 15 oddziałów na terenie Francji oraz jest obecna w 20 krajach na świecie, w tym w państwach członkowskich NATO i UE.  Do jej najważniejszych zadań należy:

1)  nabywanie wyposażenia dla francuskich sił zbrojnych - DGA prowadzi programy pozyskania określonych systemów uzbrojenia przez cały cykl ich trwania – od ich rozpoczęcia aż do zakończenia.

2)  podejmowanie działań przygotowawczych do przyszłych wyzwań stojących przez francuską armią - DGA prowadzi prace analityczne w zakresie prognozowania zagrożeń i ryzyk na współczesnym polu walki. Przygotowuje też projekcje w zakresie przyszłych możliwości technologicznych i przemysłowych w dziedzinie obronności uwzględniając europejską perspektywę przemysłową.

3)  promowanie eksportu francuskiego uzbrojenia - stanowi to ważny element francuskiej polityki przemysłowej, w przypadku eksportu uzbrojenia i rozwoju na rynkach międzynarodowych DGA jest głównym partnerem francuskich firm zbrojeniowych. Eksport broni odpowiada za 1/3 aktywności francuskich firm w ciągu ostatniej dekady,

4)  tworzenie wartości dodanej dla obronności Francji – DGA na bieżąco dokonuje przeglądu dostępnych na rynku systemów broni oraz rozwiązań stosowanych w innych państwach.

DGA kieruje Prezes (od sierpnia 2017 r. Joël Barre) oraz dwóch zastępców. Składa się przede wszystkim z siedmiu jednostek organizacyjnych Służby ds. Modernizacji i Jakości oraz Dyrektoriatów ds. Strategii, ds. Technicznych, ds. Rozwoju Międzynarodowego, ds. Planowania, Programowania i Budżetu, oraz ds. Kadr. 

3.    Niemcy

Federalne Biuro ds. Wyposażenia, Technologii Informacyjnych oraz Wsparcia Serwisowego Bundeswehry (BAAINBw) formalnie powstało w październiku 2012 r. zastępując Federalne Biuro Technologii i Zamówień Obronnych (BWB - Bundesamt für Wehrtechnik und Beschaffung) oraz Federalne Biuro Bundeswehry ds. Zarządzania IT oraz Technologii IT). Jednak początki tej instytucji sięgają 1950 r. BAAINBw z główną siedzibą w Koblencji podlega pod Dyrektoriat Wyposażenia w Federalnym Ministerstwie Obrony. Głównym zadaniem BAAINBw jest wyposażenie Bundeswehry w efektywny i bezpieczny sprzęt. Biuro odpowiada za prace B+R w dziedzinie obronności, testy poligonowe, proces zamawiania całego spektrum sprzętu wojskowego oraz zarządzanie obsługą serwisową uzbrojenia. BAAINBw zarządza całym procesem jego pozyskiwania – od przygotowania rozwiązań technicznych przez wdrożenie do służby aż po wycofanie i utylizację zużytego sprzętu. Zatrudnia około 11 tys. pracowników.

Na czele BAAINBw stoi Dyrektor Generalny (obecnie Harald Stein) oraz jego dwóch zastępców. Struktura organizacyjna składa się z następujących dyrektoriatów: Kompleksowy Serwis/Zakupy Uzbrojenia, Wsparcie IT, Organizacja specjalna HERKULES, Technologie Informacyjne, Systemy Walki, Systemy powietrzne, Strategia i zarządzanie sprzętem wojskowym, Organizacja Programów Zbrojeniowych, Jakość i Logistyka, Systemy morskie, Wsparcie lądowe, Dyrekcja generalna (głównie sprawy finansowe, prawne, kadrowe).

4.    Hiszpania

Hiszpańska Dyrekcja Generalna ds. Uzbrojenia i Materiałów (DGAM - Dirección General de Armamento y Material) funkcjonuje w strukturze hiszpańskiego Ministerstwa Obrony. Na jej czele od 2012 r. stoi obecnie generał Juan Manuel García Montaño. Dyrekcja jest odpowiedzialna za planowanie, rozwijanie oraz nadzór nad polityką zbrojeniowo-materiałową resortu obrony. W praktyce oznacza to planowanie i programowanie polityki uzbrojenia, inicjowanie i realizację procesu zakupów systemów uzbrojenia dla hiszpańskiej armii, prowadzenie negocjacji i współpracę z przemysłem zbrojeniowym, współpracę międzynarodową, wspieranie polityki eksportowej krajowego przemysłu obronnego, kontrolę obrotu bronią z zagranicą, inicjację i kierowanie pracami B+R w zakresie systemów uzbrojenia, kreowanie polityki przemysłowej w zakresie obronności, organizowanie we współpracy z wojskiem programów uzyskiwania, modernizacji i wspólnego utrzymywania systemów broni i wyposażenia oraz administrację ekonomiczną.

W skład DGAM wchodzi:

1)      Subdyrekcja Generalna ds. Planowania, Technologii i Innowacji,

2)      Subdyrekcja Generalna ds. Stosunków Międzynarodowych,

3)      Subdyrekcja Generalna ds. Zarządzania Programami,

4)      Subdyrekcja Generalna ds. Inspekcji, Regulacji i Strategii Przemysłu Zbrojeniowego,

5)      Subdyrekcja Generalna ds. Zakupów Uzbrojenia i Materiałów – od 2015 r. dodatkowo wspierana przez stałą Komisję ds. Zamówień.

DGAM jest wspierana przez Dyrekcję Generalną ds. Ekonomicznych (DIGENECO - Dirección General de Asuntos Económicos) oraz Dyrekcję Generalną ds. Infrastruktury (DIGENIN - Direccón General de Infraestructura).

5.    Norwegia

Norweska Agencja Materiałów Obronnych (Forsvarsmateriell) funkcjonuje od stycznia 2016 r. Przejęła ona większość zadań od utworzonej w 2002 r. Norweskiej Organizacji Logistyki, która nadal zajmuje się logistyką dla armii norweskiej. DMA zatrudnia 1300 pracowników cywilnych i wojskowych o różnych specjalnościach. 

DMA znajduje się w strukturach norweskiego Ministerstwa Obrony. Odpowiada za komercyjną i techniczną stronę pozyskiwania i sprzedaży sprzętu wojskowego. Do jej zadań należy planowanie i realizacja projektów w celu spełnienia potrzeb norweskich sił zbrojnych określonych w dokumentach strategicznych. DMA opracowuje niezbędne ramy prawne. Zajmuje się również certyfikacją, autoryzacją i kontrolą kwestii technicznych w zakresie działalności armii. Zapewnia prawidłowy cykl życia sprzętu i usług dla wojska poprzez zarządzanie jego zasobami, kontrolę kosztów oraz utylizację wyposażenia.

Agencja składa się z pięciu departamentów: Systemy morskie, Systemy powietrzne, Systemy lądowe, Systemy Komunikacji Informacyjnej oraz Generalne Zaopatrzenie.

Kolejny wpis na blogu zostanie poświęcony rekomendacjom dla przyszłej polskiej Agencji Uzbrojenia.

Filip Seredyński 

Współpraca: Wojciech Pawłuszko

Filip Seredyński, jest radcą prawnym z ponad 15-letnim doświadczeniem w obsłudze prawnej przedsiębiorstw branży zbrojeniowej. Partner w Kancelarii SLS Seredyński, Sandurski. Członek Narodowej Rady Rozwoju.