Początkowo konflikt w Syrii miał charakter asymetryczny, przy czym asymetrię, czyli swoistą nierównowagę, wyznaczał w znacznej mierze fakt dysponowania przez stronę rządową bronią pancerną. Z czasem atut ten zaczął tracić na znaczeniu, gdyż rebelianci/islamiści wchodzili w posiadanie coraz większej ilości środków przeciwpancernych, w dodatku coraz lepszej jakości. Broń ta pochodziła zarówno ze zdobywanych składów armii syryjskiej, jak i dostaw z zewnątrz. Uzbrojenie przeciwpancerne dostawało się także w znacznych ilościach w ręce islamistów, także spod znaku Daesh (ISIS/ISIL). Można stwierdzić obecnie, że użycie systemów przeciwpancernych, także w dużym stopniu do niszczenia celów nieopancerzonych, jest powszechne dla wszystkich stron konfliktu, przy czym niektóre z nich odcisnęły poważne piętno na przebiegu konfliktu (np. granatnik RPG-29, ppk TOW, czy Kornet).

Charakter wojny, w której broń pancerna wykorzystywana była (jest) nierzadko jako stacjonarne punkty oporu, w dodatku często słabo osłaniane przez własna piechotę, z niewielką świadomością sytuacyjną ich załóg, spowodowały wykruszanie się parku ciężkich pojazdów bojowych, w tym czołgów, armii rządowej.

Skutkowało to m.in. zmianą taktyki, wyposażaniem pozostałych wozów bojowych w ekrany przeciwkumulacyjne, wreszcie coraz szerszym stosowaniem pikapów i guntrucków. Straty w wozach bojowych strony rządowej, oraz jednoczesne formowanie pododdziałów pancernych przez rebeliantów i islamistów, powoduje, że wojna w Syrii coraz mniej przypomina klasyczny konflikt asymetryczny, z punktu widzenia broni pancernej. Efektem tego jest masowe użycie granatników i kierowanych pocisków przeciwpancernych przeciwko celom miękkim – pojazdom nieopancerzonym, stanowiskom ciężkich karabinów maszynowych, działek przeciwlotniczych 23 mm etc. Wiele formacji zbrojnych tworzy specjalne oddziały przeciwpancerne, w których grupuje się broń przeciwczołgową, np. kilka wyrzutni ppk.

Poniżej krótka lista wybranych środków przeciwpancernych zaobserwowanych w Syrii.

Podstawową bronią przeciwpancerną stosowaną od początku konfliktu przez rebeliantów były granatniki RPG-7. Używane są powszechnie do dziś, przy czym znacząco zwiększył się asortyment używanej amunicji. Można zaobserwować pojawienie się pocisków z głowicą tandemową, czy termobarycznych, co zwiększa efektywność broni.

Pojawienie się w Syrii granatników RPG-29 miało przełożenie na straty syryjskiej broni pancernej w terenie zabudowanym. Niszczenie najlepszych czołgów armii syryjskiej z rodziny T-72 przestało stanowić większy problem – głównym elementem były tu kwestie taktyczne, a nie wyłącznie techniczne. RPG-29 Wampir to jednostrzałowy granatnik kal. 105 mm o zasięgu 500 m, zdolny do skutecznego porażenia broni pancernej (głowica tandemowa PG-29W). Stosowany efektywnie w terenie zabudowanym przeciwko pancernym grupom rajdowym już w pierwszych miesiącach 2013 r. (walki o Darayya).

APILAS – francuski jednorazowy granatnik przeciwpancerny kal. 112 mm stosowany przez rebeliantów. Nie wydaje się, żeby była to broń szczególnie popularna, jednakże granatnik uchwycono w połowie 2015 r. na froncie południowym (prowincja Deraa).

M79 Osa – granatnik produkcji jugosłowiańskiej kalibru 90 mm dostarczany rebeliantom od przełomu 2012/2013 r.

Równie szeroko używane są kierowane systemy przeciwpancerne, w dodatku rozmaitego pochodzenia.

HJ-8 – chiński przeciwpancerny pocisk kierowany, naprowadzany optycznie, kierowany przewodowo, o zasięgu 4 km. Przypuszczalnie HJ-8 dostarczany był do Syrii via Katar. HJ-8 uchwycona została w czerwcu 2013 r. w trakcie oblężenia bazy Menagh, która została zajęta w sierpniu.

MILAN – armia syryjska miała na wyposażeniu ok. 200 wyrzutni oraz 4400 pocisków Milan, ale ich użycie było marginalne z racji długotrwałego przechowywania (wyrzutnie i pociski z końca lat 70-tych). W marcu 2013 r. kilka ugrupowań rebelianckich zdobyło w magazynach w Khan Touman co najmniej 88 pocisków Milan, ale bez wyrzutni startowych. Pociski syryjskie dostarczane były w wersji F1, podczas gdy w konflikcie uchwycono użycie przez rebeliantów wersji F2. To oznacza, że pociski te (i wyrzutnie?) dostarczone zostały z zewnątrz, np. z Libii. Niemieckie ppk Milan są wykorzystywane przez siły kurdyjskie w północnym Iraku.

TOW - amerykański przeciwpancerny pocisk kierowany, naprowadzany optycznie, kierowany przewodowo, o zasięgu 3,7 km. Masowe użycie przez rebeliantów i islamistów ppk TOW-2A znacząco wpłynęło na zdziesiątkowanie syryjskiej broni pancernej. Broń jest nieporęczna, ale przy stacjonarnym działaniu z ukrycia (zasadzka) bardzo skuteczna. Masowe użycie tych systemów przez niektóre ugrupowania miało ogromne przełożenie na sytuację taktyczną.

Jednakże, w ostatnim czasie do Syrii trafiły większe dostawy czołgów T-72 nowszych wersji (wyposażonych np. w pancerze reaktywne), rozmieszczono też T-90. To pozwoliło częściowo zniwelować przewagę, jaką dało rebeliantom masowe użycie ppk. Pojawiają się też informacje o wykorzystaniu aktywnych systemów ochrony, służących do zakłócania naprowadzania przeciwpancernych pocisków kierowanych (w tym TOW). Mowa jest zarówno o ASOP Sztora-1 (przede wszystkim na T-90), jak i Sarab/Miraż.

Mimo, że Stany Zjednoczone przykładały dużą wagę do tego, żeby broń pozostała jedynie w rękach tzw. „umiarkowanej opozycji”, używana była/jest także przez islamistów, np. z Nusra Front. Znany jest przykład z marca 2015 r. gdy bojownicy Jabhat al-Nusra rozbili ugrupowanie Harakat Hazzm przejmując od niego także systemy TOW, które w kilka tygodni później wykorzystali w walce o Idlib. Warto przy tym pamiętać, że używana w Syrii wersja BGM-71E TOW 2A pochodzi z lat 80-tych. Wyrzutnie montowane są także na pojazdach, w tym wypadku pikapach. System TOW z powodzeniem wykorzystywany jest teraz przez bojowników Daesh, przeciwko czołgom tureckim (m.in. Leopard-2A4) w walce o Al-Bab. Daesh przejęła znaczne zapasy broni w 2015 r. w Mosulu. 

Kornet – najbardziej efektywny przeciwpancerny pocisk kierowany z rodziny ppk radzieckich/rosyjskich, naprowadzany laserowo, zdolny skutecznie porazić najnowsze czołgi na dystansie do 5-5,5 km (za dnia). Podobnie jak w przypadku TOW, używany jest nie tylko przez siły rządowe, ale i rebeliantów oraz islamistów spod znaku dawnego Nusra Front, czy Daesh. Powodem są oczywiście zdobycze, które nierzadko oznaczają pokaźne arsenały w zajętych składach czy magazynach. Przykładowo we wrześniu 2014 r. w prowincji Daraa rebelianci przejęli skrzynie z elementami systemu Kornet (wyrzutnie 9P163-1 oraz pociski 9M133-1).

W szerokim użyciu są w Syrii także inne systemy radzieckie – 9K113 Konkurs, oraz lżejsze 9K111 Fagot lub ulepszony 9M111M Fagot-M (Faktoria), czy najlżejsze 9K115 Metys. Wszystkie odpalane są zazwyczaj z wyrzutni przenośnych, charakteryzują się zasięgiem, odpowiednio, 4 km, 2,5 lub 1 km. Broń ta pochodzi albo z zapasów armii syryjskiej, albo - w dużej mierze - z Bałkanów, przerzucana do Syrii, już w trakcie wojny, za pośrednictwem krajów trzecich.

W Syrii używane są także irańskie ppk Dehlaviyeh, które są kopią rosyjskich Kornetów.

Na koniec warto przytoczyć dane sumaryczne, które zobrazują przekrojowe użycie kierowanych systemów przeciwpancernych w Syrii (są to szacunki oparte na analizie materiałów video prezentowanych przez rebeliantów).

Przykładowo w listopadzie 2016 zanotowano 41 odpaleń ppk, z których niemal wszystkie przypadają na rejon Aleppo. Z potwierdzonych odpaleń aż 29 przypada na system TOW, 9 na Fagot, a pozostałe 3 na inne ppk.

Marcin Gawęda